Een paar dagen geleden blogde ik over Trismegistos, waarvan enkele faciliteiten op slot gingen voor het grote publiek. De mensen daar reageerden al eerder op deze blog, corrigeerden wat ik verkeerd zei en gaven uitleg. U hebt die reactie wellicht al gelezen en anders leest u haar hier. Ze reageerden vandaag opnieuw met de verklaring hierboven, die ik tegenkwam op Facebook en waarvan ik hoop dat u die wil lezen.
Dat er verschillende perspectieven zijn op het wetenschappelijk bedrijf, is evident. In het bovenstaande komen het perspectief van de onderzoekers en dat van de financiële administratie aan de orde. Ik heb daarvoor alle begrip (en dat meen ik echt) maar mijn probleem blijft dat zonder nadere discussie de belangen van het onderzoek belangrijker worden gevonden dan de verplichtingen die de wetenschap heeft aan de samenleving.
De publieke taak is de bestaansreden van de wetenschap en ik ben echt wat verstoord dat die ondergeschikt wordt gemaakt aan de onderzoekstaak. Ik beken: ik stond op het punt om €199 te betalen omdat ik Trismegistos best wil steunen, totdat ik zag dat mensen die affiliated zijn aan een wetenschappelijke instelling €150 korting kregen. Dat signaal is zó verschrikkelijk verkeerd.
Die wrevel laat onverlet dat ik het volkomen eens ben met de mensen van Trismegistos dat het huidige financieringsmodel catastrofaal is. De universiteit is, als institutie, slecht voor het half overspannen personeel, slecht voor de wetenschap en slecht voor het publiek. Dat moet anders. Ik kan slechts herhalen wat ik in 2011 of 2012 schreef in De klad in de klassieken: we moeten de universiteiten herorganiseren, en dan moet de prioriteit niet liggen bij het financieel-administratieve perspectief, maar bij de externe overdracht.
Het echte probleem blijft dat de universiteiten al heel lang geleden hebben besloten dat hun eigenbelang voor alles gaat. Dat Trismegistos nu probleen heeft, is iets wat al en kwart eeuw in the making is geweest. De wetenschappers hebben alle tijd gehad bij te sturen. Ze deden dat niet en nu zitten ze met de brokken. Eigen schuld is misschien te scherp gezegd, maar de waarschuwingen zijn er geweest.
Nuance, nuance. De universiteiten laten het eigenbelang niet boven alles gaan. Als dat zo was, zou Trismegistos nooit open zijn geweest.
Het probleem is dat men de onderzoekstaak voor de publieke taak laat gaan, hoewel de onderzoekstaak een afgeleide is van de publieke taak.
Je hebt wel gelijk hebt dat men het maatschappelijk belang wat vaak laat samenvallen met het eigenbelang van het instituut. Maar dat is nu niet het echte probleem.
Het is niet zo moeilijk dit om te draaien. Zonder veertig jaar bezuinigen zouden universiteiten niet allerlei geldbronnen hoeven te zoeken. Die bezuinigingen zijn wellicht opgelegd door partijen waar u voor hebt gestemd. Eigen schuld is misschien te scherp gezet, maar de waarschuwingen tegen funest stemgedrag zijn er geweest.
Ik denk dat het te eenvoudig is de politiek de schuld te geven. Die krijgt al jaren te horen hoe geweldig de pisa-rankings hier of daar zijn. Het zijn de universiteiten die mooi weer speelden, waarschuwingen van geïnteresseerde leken negeerden en nu de problemen afwentelen op de geïnteresseerden.
“Ik denk dat het te eenvoudig is …..”
Ik ook. En ook denk ik dat het te eenvoudig is om slechts de universiteiten de schuld te geeven.
Als universiteiten ‘mooi weer spelen’, dan dienen de besturen daarvoor stevig op de vingers te worden getikt.
Dat doet niets af aan het feit, dat ‘wij’ indirect de regering kiezen, die vervolgens vier jaar zijn coalitionaire gang kan gaan. Waaronder begrepen het bijhouden van het huishoudboekje van Staat. Daarin heeft OCW nog steeds geen prominente plaats, alhoewel er door aanhoudende protesten nu wel wat wordt geschoven met budgetten. Het hoger en universitair onderwijs komen er echter nog steeds bekaaid van af en kunnen hun publieke taak niet naar behoren uitvoeren.
Het overheidstekort was het afgelopen jaar historisch laag. Iedere sector hijgt naar de ruif. Natuurlijk zijn er ook recente tegenvallers, zoals PFAF en de ‘stikstofcrisis’, die zich overigens decennia geleden al aandiende (is regeren niet vooruit zien?). De vraag is dus, hoe de poet wordt verdeeld.
Beloofde Rutte in 2016 niet iedere werkende Nederlander 1000 euro? Dat zijn zo’n slordige negenmiljoen mensen… ‘Mark my words’, (vrij naar “Read my lips, no new taxes” van George Bush sr in 1988). Goed, Rutte bood daarvoor zijn publieke excuses aan, maar het leed was al geschied.
Onderwijs, wetenschap en cultuur houden nog zo veel meer in dan het verwerven, exporteren en in standhouden van kennis en vaardigheden in businessmodellen. We praten hier ook over opvoeding.
Zelfs de meest basale universitaire taak – namelijk laten zien waarom dit zo ontzettend belangrijk is door het geven van goede voorlichting aan de belastingbetaler en het toegankelijk maken van wetenschappelijk onderzoek voor het publiek – komt niet uit de verf. Het grootste deel van de bevolking heeft daardoor geen flauw benul, waar hun belastinggeld naar toegaat, waaraan het wordt uitgegeven en waarom dat noodzakelijk is. Daardoor kunnen slimme populisten als Wilders en Baudet wegkomen met het vertellen van leugens of op zijn minst halve waarheden. Wie is immers in staat ze te toetsen?
Funest stemgedrag. De vraag is natuurlijk waarom die bezuinigingen hebben plaatsgevonden. Wetenschappers vinden altijd dat er meer geld bij moet. Bij CERN wil men nu een nog grotere versneller van 20 miljard euro, want met de huidige LHC is het Higgs boson wel gevonden, maar verder eigenlijk niets. Supersymmetry bleek ook niets op te leveren. Met een nog grotere versneller valt er misschien wel iets nieuws te zien, alhoewel er geen reden is om dat te verwachten. Hoe moet zoiets besloten worden? Hoe moet Trismegistos dan wel gefinancierd worden, en door wie?
‘De vraag is natuurlijk waarom die bezuinigingen hebben plaatsgevonden.’
Er waren economische redenen (zie boven). Het hoger en wetenschappelijk onderwijs waren (en zijn nog steeds) de pineut. Dat zijn keuzes die door opeenvolgende regeringen zijn gemaakt. Of die keuzes juist zijn, is de vraag. Ik vind van niet.
Je kunt je ook afvragen of investeringen in bepaald wetenschappelijk onderzoek in verhouding staat relevantie, nut en noodzaak. Belangrijk is, dat onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek gewaarborgd is. Wie betaalt, bepaalt. Als de overheid faalt, en er andere bronnen moeten worden gezocht, mag dat niet ten koste gaan van de publieke taak. Dan blijft er weinig anders over dan maatschappelojk verantwoorde private investeringen. Die mogelijkheden zijn er.
Wanneer is iets een publieke taak?
En wat is het nut of de noodzaak van astronomie of de zoektocht naar elementaire deeltjes? Astronomie is best leuk, maar je kan er niets mee doen. Er zijn ook gebieden in de wiskunde waarvan het nut niet meteen opvalt. Dus of nut en noodzaak wel relevante criteria zijn?
Je ziet wel dat de alfa en gamma-wetenschappen niet zoveel krediet hebben bij de overheid. Waarschijnlijk ziet men het nut niet van culturele antropologie etc.
Het lijkt er wel op dat exacte wetenschappen (natuurkunde, electronica, …) een hogere status hebben dan de alfa- en gamma-wetenschappen.
Je zei toch echt dat de site ‘op slot’ ging.. een klein excuus had gesierd, hoe moeilijk ook.
Ik heb geschreven naar het mailadres waarvandaan de eerste reactie kwam en het manuscript van mijn boek gestuurd. Ik wacht nog even op antwoord.
Kijk..! Mijn wereld is weer in balans.. 🙂
Misschien eens op visite gaan?
‘Wanneer is iets een publieke taak?’
Wanneer belastinggeld – gemeenschapsgeld dus – wordt gebruikt om onderwijs en wetenschappen en dus ook wetenschappelijk onderzoek mogelijk te maken, dan lijkt het mij voor de hand liggen, dat aan de gemeenschap verantwoording wordt afgelegd. Laat aan het publiek zien, wat je doet en waarom en dat is net dat beetje meer dan populariseren. Zorg voor toegankelijkheid en verstop het niet achter betaalmuren, want daarmee krijgt wetenschap iets elitairs, iets voor ‘insiders’. Ik meen begrepen te hebben, dat dat ook de kern is van dit MO-blog?
‘En wat is het nut of de noodzaak van astronomie of de zoektocht naar elementaire deeltjes? Astronomie is best leuk, maar je kan er niets mee doen.’
Uitstekende vraag. Ik laat het me graag uitleggen, want ik weet het niet.
Ik heb wel wat ideeën. Bijvoorbeeld een planeet ontdekken die een beetje op de aarde lijkt, die niet al te ver weg is en waar we op termijn naar toe zouden kunnen reizen, wanneer we onze aarde hebben verkloot. En omdat we ons er niet van bewust zijn, wat we eigenlijk aan het doen zijn, gaan we die planeet ook verkloten, zoals we nu al bezig zijn met de mogelijke exploitatie van de maan en van Mars en – om het wat dichter bij huis te houden – de Noordpool nu het poolijs smelt. Dat klinkt misschien als science fiction, maar honderd jaar geleden was een reis naar de maan ook SF.
Aangezien ik geen aanwijzingen heb, dat er zoiets als Ruimtepolitie bestaat, die ons tegenhoudt en terugstuurt om eerst onze aardse rotzooi op te ruimen, zie ik het zorgelijk in. Toch ben ik een optimistisch mens, want zoals wij in staat zijn, om door eendrachtig samen te werken mannetjes op de maan te laten lopen, zo denk ik dat we ook staat zijn te ontdekken, wat bewustzijn nu eigenlijk is. En dat niet op een theoretisch wetenschappelijk manier, maar feitelijk, door bewust te zíjn en dus bewust te leven. Op die manier kunnen we wetenschap een heel andere inhoud geven en wellicht betekent dat wel, dat we daar heel andere prioriteiten aan gaan geven.
Een van die prioriteiten – en misschien zelfs wel de belangrijkste – is de vraag of we samen kunnen leven zonder conflicten en wat de rol van zelfkennis daarin is. Zelfkennis zou wat mij betreft dan ook een hoofdvak op alle niveaus van het onderwijs moeten zijn. Dat betekent, dat die kwaliteit doorwerkt in wat we doen en dus uiteindelijk ook in de wetenschap…
Even een kleine rechtzetting: het is niet zo dat al wie aan een wetenschappelijk instelling verbonden is 150 EUR korting krijgt. Mensen die verbonden zijn aan een instelling met een institutionele subscriptie hebben toegang vanuit hun universiteit. Als zij toch een persoonlijke subscriptie willen omdat ze een aantal persoonlijke voorkeuren willen vastleggen, dan moeten ze nog eens 50 EUR zelf opleggen. Maar eigenlijk hebben ze dus al vanuit hun affiliatie toegang.
Natuurlijk vind ik het spijtig dat niet iedereen verder gratis toegang heeft tot alles, en dat onze universiteit of een nationale fondsenverdeler onze website het sponseren niet waard vind. Vandaar ook dat we nog altijd zoveel mogelijk functionaliteit voor iedereen behouden. Maar als Trismegistos geld wil hebben om mensen te betalen voor een deel van hun tijd die ze besteden aan het onderhouden van de database, is dit momenteel de enige mogelijkheid. Ik had het na 15 jaar ook graag anders gezien.
Ik begrijp dat u bij Trismegistos werkt. Fijn dat u reageert. Toch begrijp ik niet (en volgens mij begrijpt Jona dat ook niet) waarom financieel onderscheid wordt gemaakt tussen mensen die onderzoek doen en mensen die belangstelling hebben. Voor museummedewerkers, journalisten en andere popularisatoren (vaak vrijwilligers) voelt dit slecht. Of men dit aanduidt als meer prijsverhoging voor de ene groep of een prijsverlaging voor de andere groep, komt op mij over als lood om oud ijzer. Er wordt met verschillende mafen gemeten terwijl de wetenschap er is voor iedereen.
We zijn het erover eens dat het wetenschappelijke huis op orde moet worden gebracht maar ik vind het wonderlijk dat niet-wetenschappers daarvoor het meest opdraaien.
Ter informatie: iedereen betaalt vanaf nu 199 EUR voor een persoonlijke subscriptie, ook wie aan een universiteit verbonden is die al een institutionele subscriptie heeft.