Ik was onlangs in Brugge en heb geconstateerd: het enige archeologiemuseum dat ons taalgebied rijk was, is inderdaad gesloten. U kunt nu nergens meer ontdekken wat archeologen feitelijk doen. Na het Gronings Universiteitsmuseum, dat een expositie Dig It All organiseerde over het belang van digitalisering, springt nu ook het Amsterdamse Allard Pierson Museum in de geslagen bres. “De geheimen van het pottenbakkerswiel” gaat over de methoden en technieken waarmee archeologen aardewerk uit de Oudheid onderzoeken.

Ik weet niet of ik het een expositie moet noemen. Het is meer een demonstratie en een extra aanbod van de ArcheoHotspot. De ArcheoHotspots, voor wie dat niet wist, zijn het beste te typeren als de (meestal permanente) spreekuren van de Nederlandse archeologie. Als u een intrigerend voorwerp vindt in uw tuin of iets erft van uw bereisde oudtante, kunt u het hier laten beoordelen, maar u kunt ook vrijwilligerswerk doen bij de vondstverwerking. Voor een literatuurverwijzing meer of minder draait men de hand ook niet om. En de ArcheoHotspot in het Allard Piersonmuseum biedt nu dus uitleg over de technische kant van het antieke keramiek.

Kunst & chemie

Dat is een fijne en belangrijke aanvulling op een collectie die grotendeels is gevormd door kunsthistorici, die vooral oog hadden voor het visuele aspect en bereid waren veel te ver te gaan om mooie voorwerpen te verwerven. Ietwat terzijde van de eigenlijke opstelling is nog altijd een mooi kabinet met een toffe studiecollectie, waar je kunt ontdekken wat het verschil is tussen een krater, een kantharos, een kyathos, een kylix en een kotyle. Maar er is zoveel meer over aardewerk te vertellen dan over de stijl van de kunstenaars en het gebruik van keramiek als dateringsmiddel.

Ik blogde al eens over de chemische samenstelling van de klei, die een aanwijzing kan zijn voor de herkomst en dus de omvang van handelsnetwerken en zelfs levensvormen. Als je in de Scheldevallei een kookpot vindt, vervaardigd uit de klei van de Hunze, is dat een verdraaid sterke aanwijzing voor de verweiding van kuddes van pakweg Antwerpen naar Drenthe en terug.

Reizende technologieën

Door te tonen waar bepaalde technologieën werden gebruikt, kunnen archeologen vaststellen hoe die vaardigheden zich verspreidden. Je kunt denken aan de draaischijf, maar ook aan eerdere of latere stadia van de aardewerkproductie, zoals het mageren van de klei, de decoratie (schilderen, insnijden, polijsten, verven…) en het bakken. Voor de cognitieve archeologie is belangrijk dat de wijze waarop technieken zich hebben verspreid, een aanwijzing vormt voor de wijze waarop ideeën zich door antieke wereld verplaatsten. Je mag reizende vaardigheden extrapoleren naar reizende mythen en ideeën.

Om de technieken te doorgronden, moet je wel naar het laboratorium en “De geheimen van het pottenbakkerswiel” toont wat er zoal mogelijk is. Omdat ik wat vroeg aanwezig was en men nog niet helemaal klaar was voor mondelinge toelichting, heb ik vooral gekeken naar digitale uitleg. Bijvoorbeeld over wat je zoal met een microscoop kunt zien aan insluitsels in een kleifragment. Dat kunnen deeltjes zijn die van nature in de klei zijn (aanwijzing voor herkomst) maar ook toevoegingen bij het mageren (aanwijzing voor techniek). Er was ook een workshop waar flink wat mensen zelf de handen in de klei staken.

Meer, meer

Kortom, ik heb veel positiefs te zeggen. Het smaakte naar meer. Veel meer. Dat positieve brengt me automatisch bij een punt van kritiek. Waarom stopt “De geheimen van het pottenbakkerswiel” alweer op 6 november? Ik wilde snel reclame maken en heb dus meteen geblogd, waardoor de tijd ontbrak om het na te vragen, maar het is jammer dat iemand ergens besloten heeft dat zevenendertig dagen wel genoeg was. Ik weet niet welke afwegingen hierbij zijn gemaakt, en ik kan me alleszins valide argumenten voorstellen, zoals het feit dat het Allard Piersonmuseum geen oneindig reservoir aan menskracht bezit.

Het ellendige is: het dichten van de door de sluiting van het Brugse museum ontstane bres zou weliswaar de hoogste prioriteit moeten zijn in de voorlichting over de archeologie, maar is helaas niet de enige prioriteit.

Enfin. Haast u.