O ja, open access. Een jaar of wat geleden schreef Rosanne Hertzberger in een column in het NRC Handelsblad dat ze er niet van overtuigd was dat burgers toegang moesten hebben tot wetenschappelijke publicaties. Van die mening kwam ze terug toen ze zelf niet meer werkte aan een universiteit. Toen herkende ze dat academische betaalmuren als effect hebben dat mensen zich geschoffeerd voelen. Ze schreef:
Ik aanschouw het bastion [van de wetenschap] nu van buitenaf. De hele site schreeuwt je toe dat het vooral NIET de bedoeling is dat je dit paper leest. Dat ik daar niet hoor.
Op het eerste gezicht is het ironisch dat beide columns nu liggen achter de betaalmuur van de krant, maar kranten worden niet gefinancierd vanuit de openbare middelen. Wetenschap wel. Wetenschappelijke publicaties horen openbaar te zijn omdat u en ik ervoor hebben betaald en omdat wetenschap er is voor u en mij. We willen als samenleving goed worden geïnformeerd want met adequate inzichten gaan dingen beter. Dáárom hebben we wetenschappers, dáárom betalen we voor onderzoek en dáárom staat de overdracht van inzichten in de wet.
Een nuttige site gaat dicht
Ik trap deze nogal wijd openstaande deuren nog wat verder open omdat per 1 januari de website Trismegistos achter een academische betaalmuur is verdwenen. Op die plek worden inzichten over papyrologie gedeeld. Nog gisteren heb ik twee gesprekken gehad met twee gymnasiumleraren die de site benutten om te zien wat er in de klas valt te gebruiken. Het briefje van het boze kind was een mooi voorbeeld.
Kortom, een nuttige site.
Maar nu niet meer. U mag zich registreren – ik ben ook daar geen voorstander van maar vooruit – en vervolgens €199 betalen. Om duidelijk te maken dat de wetenschap er niet is voor de samenleving maar alleen voor de wetenschappers zelf, krijgen mensen die affiliated zijn bij een wetenschappelijke instelling een korting van €150. Trismegistos schreeuwt u dus toe dat het vooral niet de bedoeling is dat u belangstelling heeft voor wetenschap en dat u daar niet hoort.
Ik weet het, er is een andere kant aan deze zaak. Trismegistos heeft geen geld, heeft geprobeerd andere financiële bronnen aan te boren en het is niet gelukt. Dat is al erg genoeg. Maar door de burger af te snijden doet de wetenschap nu net het enige wat ze niet moet doen. Wat je ook doet, wetenschap is voor de samenleving. Kun je die niet bedienen, dan is al het werk overbodig. Dit is zoiets als een muziekstuk schrijven, het door musici laten instuderen en vervolgens de uitvoering achterwege laten.
Wat te doen?
Wat wel had moeten gebeuren? Dat is simpel en moeilijk tegelijk. Het is namelijk moeilijk om simpele waarheden onder ogen te zien. De eerste daarvan is dat de wetenschap – althans in de oudheidkunde – zich wéér verder uit de samenleving terugtrekt. De andere is dat de wetenschap, als ze door geldgebrek haar bestaansreden niet kan waarmaken, niet functioneert. De universiteit is een doodlopende straat.
De op één na beste oplossing is het ene probleem tegen het andere weg te strepen. Als universiteiten teveel onderzoekers hebben wier inzichten nooit het publiek bereiken, is het beter wat minder onderzoek te doen en het uitgespaarde geld te benutten om de rest van het onderzoek wél over te dragen. (En om opleidingen aan te bieden die wél voldoende breed zijn, voeg ik toe.) Liever een kleine universiteit die haar maatschappelijke taak uitvoert dan een universiteit die uit balans is.
Dat is dus de op één na beste oplossing. Ze is niet optimaal omdat ze doet alsof het normaal is dat er onvoldoende geld gaat naar de wetenschap. De beste oplossing is natuurlijk dat er gewoon wél genoeg geld is voor onderwijs, cultuur en wetenschap. Ik vind het echt niet erg meer belasting te betalen als we zo een samenleving krijgen waarin we niet worden verplicht genoegen te nemen met achterhaalde informatie en waarin de universiteiten wél een bijdrage leveren aan de toekomst.
Naschrift
Lees ook de reactie van Trismegistos hieronder.
Nog een naschrift
Lees ook deze reactie. En eventueel ook mijn reactie daar weer op.
‘Ik vind het echt niet erg meer belasting te betalen als we zo een samenleving krijgen waarin we niet worden verplicht genoegen te nemen met achterhaalde informatie en waarin de universiteiten wél een bijdrage leveren aan de toekomst.’
Ik vind dat wél erg, want dat is een verkeerd signaal. Het is een vrijbrief voor de overheid om nog meer belastinggeld over de balk te smijten. Geld uitgeven is een kwestie van keuzes maken. Opeenvolgende regeringen hebben bijvoorbeeld besloten om 37 F-35 ‘JSF’-jachtvliegtuigen aan te schaffen, die nu 89,5 miljoen euro per stuk moeten gaan kosten, ex onderhoud. (De Navo wil dat defensie nog eens 15 extra toestellen aanschaft!) Daar komt dan nog eens minstens 3,5 miljard euro bij voor de aanschaf van nieuwe onderzeeërs ex onderhoudskosten. Dat heet dan allemaal ‘heel goed voor onze economie’ te zijn.
We vinden op zijn minst afschrikking door het dreigen met vernietiging van imaginaire vijanden belangrijker dan het investeren in vreedzame, constructieve en duurzame oplossingen voor de immense problemen waarmee we wereldwijd worden geconfronteerd en waarin de wetenschap een hele belangrijke rol speelt.
Dat laat niet onverlet, dat particuliere initiatieven onafhankelijk gewaarborgd wetenschappelijk onderzoek mogelijk kunnen maken – zoals nu ook al gebeurt bijvoorbeeld middels mecenaten – daar waar de overheid het laat afweten.
“Dat heet dan allemaal ‘heel goed voor onze economie’ te zijn.”
Meent u dat? Doet deze rechtse propaganda nog steeds opgang? Daar prikte ik tientallen jaren geleden al doorheen. Ten eerste is de wapenindustrie extreem arbeidsextensief, zodat de verdiensten bij een zeer kleine groep terecht komen. Ten tweede is het product voor het grootste deel kapitaalvernietiging in de meest letterlijke zin van het woord.
Er zijn best argumenten voor gevechtsvliegtuigen en onderzeeërs te bedenken (en Nld. heeft ook op defensie de afgelopen 30 jaar flink bezuinigd), maar dit is simpelweg een leugen.
” Meent u dat? Doet deze rechtse propaganda nog steeds opgang? Daar prikte ik tientallen jaren geleden al doorheen.”
Gefeliciteerd! Nu alleen uw aartsvijand “begrijpend lezen” nog…
‘Doet deze rechtse propaganda nog steeds opgang?Daar prikte ik tientallen jaren geleden al doorheen.’
Jij wel…
‘(…) maar dit is simpelweg een leugen.’
Die leugen wordt het volk – d.w.z. dat deel van de bevolking dat niet zelfstandig nadenkt – als zoete koek voorgehouden.
Dan veronderstel ik dat ik u moet bedanken, want ik sta paf. Mijn zorgvuldig onderhouden zelfbeeld van doorgewinterd cynicus heeft enige schade opgelopen ….
Waarvan akte.
« Waarvan akte » is bedoeld als reactie op hetgeen de heer Duijf schreef.
Ik pleit niet voor een open einde, ik pleit voor voldoende financiering om de taken uit te voeren. Daarvoor was in de jaren zeventig 7,5% van het BNP nodig (in Nederland). Ik zie geen reden waarom dat niet opnieuw kan, met een flinke extra schep geld erbij om de schade van de afgelopen vijfendertig jaar weg te werken.
Mij lijkt er niets mis met dat percentage.
@Frank B: vandaag op de voorpagina van wikipedia.nl: de Wet van Baumol.
@ Iedereen: Ik bepleit een algeheel vuurwerkverbod (gezonden keuze),
óók, en speciaal, in het Midden-Oosten.
‘Ik zie geen reden waarom dat niet opnieuw kan (…)’
Volgens het CBS werd in 1975 8 procent van het bruto binnenlands product (bbp) besteed aan onderwijs. Toen kwam de oliecrisis, die begin jaren tachtig leidde tot grote (jeugd)werkloosheid, wat hogere kosten in de sociale zekerheid veroorzaakte; tevens was er een begrotingstekort, waar door er moest worden bezuinigd. Het HBO en vooral het WO kregen zware klappen. In 1995 was de bijdrage aan het onderwijs gedaald naar 5,6 procent van het bbp.
In 2009 volgde de bankencrisis, die een flinke dip veroorzaakte. In 2018 werd nog maar 5,5 procent van het bbp besteed aan onderwijs (zowel publieke als private uitgaven, inclusief het onderzoek dat hogescholen en universiteiten uitvoeren), in totaal 46,5 miljard euro.
De Miljoenennota 2020 gaat uit van een overschot van 10,8 miljard euro voor heel 2019, oftewel 1,3 procent van het bbp.
Dat zijn de gepresenteerde cijfers.
Het nu besteedbare budget voor onderwijs, cultuur en wetenschappen zal dus zo efficiënt mogelijk moeten worden aangewend. Wat ik me afvraag is, hoe het nu eigenlijk staat met dat geldslurpende zwarte gat van de bureaucratie bij het ministerie van OCW?
En dan heb ik het nog niet eens over de politieke wil om ingrijpende keuzes te maken…
En daar komt nog bij dat we een partij in de regering hebben zitten die zich graag profileert als DE onderwijspartij en ondertussen doodleuk geld overhevelt van de ene studierichting naar de andere. En vervolgens gaat de minister van die partij zich druk maken over speelgoed en even later staat ze te juichen over een vrouwenquotum.
En dan heb je nog die andere kant, namelijk dat bedrijfsleven en andere kapitaalkrachtige instellingen, zoals ons Ministerie van Oorlog om maar eens wat te noemen in dit tijdsgewricht, wél alle middelen hebben om niet alleen wetenschappelijk onderzoek te sturen d.m.v. financiering maar ook alle middelen om de resultaten tot zich te nemen als ze daar behoefte aan hebben. O, ik zie dat Rob Duijf inmiddels wat onder mijn duiven schiet, maar ik blijf het een gotspe vinden; de Neo-liberalisering voert ons terug naar de tijden dat kennis van het Latijn een afdoende middel was om kennis tot een elite te beperken, alleen nu met geld en digitalisering.
Ik zit ergens tussen JonaL en RobD in. Voor wetenschapsbeoefening is er altijd onvoldoende geld beschikbaar, omdat er zo verschrikkelijk veel te onderzoeken valt. We komen dus automatisch bij de één na beste oplossing uit. De essentiële vraag is dan ook hoeveel we er voor over hebben. Pas dan komt de vraag naar verdeling van het geld.
Helaas ben ik pessimistisch. Betreffende het onderwijs is die essentiële vraag ook nooit of nauwelijks bediscussieerd. Wie het wil zien ziet het resultaat: het Nlds onderwijssysteem staat op instorten en de mensen die het moeten doen (dwz zij die voor de klassen staan) weten nauwelijks iets beters te verzinnen dan salarisverhoging. Die kant gaat het met de wetenschapsbeoefening ook uit. Rechts Nederland is met een geleidelijke en ingrijpende omwenteling van de samenleving bezig, richting (eerst) Engeland en (daarna) de Verenigde Staten.
TonnidB ziet het goed: kennis is macht en de elite is bezig het alleenrecht daarop terug te pakken.
@frank: wie of wat is in dit geval de elite?
Ik denk dat Jona in elk geval recht van spreken heeft. Hij deelt alles gratis. En denk eens aan de vrijwilligers in de musea en aan de re-enactors. Allemaal zijn het mensen die zoveel houden van de Oudheid dat ze in het gat springen dat de universiteiten laten vallen. In plaats van dat de universiteiten nadenken over hoe ze dat gat vullen, doen ze alsof het normaal is de overdracht af te stoten en zich te beperken tot onderzoek en onderwijs. Wat hier nu is gebeurd is verschrikkelijk verkeerd.
Bedenk bovendien dat de klassieken deel uitmaken van een pedagogisch programma. Het gaat er juist om mensen te leren denken over hun eigen ideeën. Daarvoor hebben we gymnasia en hoewel je de vraag moet stellen of dat niet te beperkt is (de klassieken dienen er te zijn voor iedereen), is duidelijk: in de oudheidkunde is onderzoek is middel, de overdracht het doel. De sluiting van Trismegistos is het omgekeerde.
“hoewel je de vraag moet stellen”
Voor mij is dat helemaal geen vraag, omdat het antwoord voor een beetje democraat vanzelf spreekt. Internet is een uitgelezen kans om alle mogelijke wetenschappelijke informatie wereldwijd (ok, laten we bescheiden beginnen – binnen het Nederlands taalgebied) algemeen beschikbaar te stellen. Een overheid die serieus werk wil maken van een kenniseconomie ontwikkelt daar beleid voor. En dat is stukken en stukken goedkoper dan welke universitaire opleiding dan ook.
Stap 1: centraliseer. Het zou al erg handig zijn als Apoftegma, de Mainzer Beobachter en al die andere blogs en sites op één plek te vinden zijn.
Stap 2: verplicht iedere wetenschapper in overheidsdienst om minimaal twee stukjes per jaar te schrijven over een wetenschappelijk onderwerp. De meesten doen dat graag, want wetenschappers zijn ijdel en lopen graag met hun kennis te koop (ja, jij ook).
Stap 2a: mensen met een wetenschappelijke opleiding die niet in overheidsdienst zijn zijn uiteraard net zo welkom.
Stap 3: bedenk manieren om discussies te stimuleren. Dit is nog het lastigste, omdat je die discussie niet vervuild wil zien door malloten als Jezusmythologen en andere pseudoskeptici.
Hoeveel kost een dergelijk plan nou helemaal?
Wat stap 1 betreft: vroeger stond hier een lijstje met andere wetenschapsblogs, maar dat zie ik niet meer. Het zou inderdaad mooi zijn om ze allemaal bij elkaar te zien, want zo kom je weer dichter bij stap 3.
Beste Jona,
Bedankt voor de kritische bemerkingen in bovenstaande blog, die wij (gedeeltelijk) ook mee in overweging hebben genomen voor we de beslissing hebben genomen om een registratiemodel in te stellen. Toch zouden we graag enkele nuances aanbrengen wat betreft jouw schrijven – mogelijk bewust ongenuanceerd, wegens provocatief of onbewust, omwille van het niet volledig lezen van de veranderingen (https://www.trismegistos.org/keeptrismegistosalive_whatchanges.php) die sinds 1 januari zijn doorgevoerd – over de zogenaamde “sluiting” van TM:
1. het gaat hier om een niet-verplichte registratie
2. de data op de detailpagina’s (en dus de voornaamste onderzoeksgegevens) blijven als Open Access toegankelijk (met een CC BY-SA licentie)
3. enkele diensten (waaronder visualisaties en zoekfilters) verdwijnen inderdaad achter een betaalmuur
4. de volledige motivering (en alle overwogen pistes, waaronder crowdfunding zoals op deze blog ook soms wordt gepromoot) staat hier: https://www.trismegistos.org/keeptrismegistosalive.php
We zijn steeds bereid om deze discussie (die breder gaat dan de oudheidkunde, maar op vele universitaire projecten met een digitale component betrekking heeft) te voeren, maar de realiteit is op dit moment dat we zonder financiële ondersteuning niet alleen het onderzoek op basis van TM niet meer zouden kunnen stimuleren, maar dat op een bepaald moment – eerder vroeger, dan later – ook de overdracht van de in het verleden (inderdaad met financiering vanuit verschillende al dan niet publieke kanalen) ingevoerde informatie bedreigd wordt door een velerlei aan problemen, waarvan de grootste: de onkosten voor het onderhoud van een digitaal platform, het actueel houden van de technologie waarop dit platform draait en natuurlijk de personeelskosten voor de verschillende teamleden die met hun expertise (zowel oudheidkundig als technologisch) bijdragen aan het online houden van TM.
Graag zouden wij de eenvoudige oplossing (meer financiering vanuit de instellingen/overheid) gerealiseerd zien, maar met een Vlaamse regering die op dit moment nog meer de knip zet in allerlei overheidsfinancieringen, lijkt dit een eerder utopisch idee (net zoals het idee om alles blijvend gratis te kunnen doen, want zoals we allemaal weten: “there is no such thing as free lunch”).
Tot slot realiseren we ons dat ons nieuwe registratiemodel allerlei beperkingen heeft:
– niet alle onderzoekers of instellingen willen/kunnen financiering hiervoor vrijmaken
– geïnteresseerde burgers die gebruik zouden willen maken van de geavanceerdere functies vallen hierdoor mogelijk uit de boot
– en we hebben geen idee of ons model wel genoeg zal opbrengen om de doelen die we ons gesteld hebben, te realiseren
maar met dit alles in het achterhoofd houdend, lijkt ons dit naast een wake-up call voor onze eigen instelling/overheid, ook de mogelijke start van een debat hierover (net zoals dat rond de uitgevers van academische tijdschriften vorig jaar in België geleid heeft tot een nieuwe wetgeving met verplichte OA-publicatie van wetenschappelijke artikels, gefinancierd door publieke middelen). Laat ons besluiten met het advies dat jullie eerst best nog eens doorklikken op de website om te kijken welke informatie je al dan niet meer kan vinden op TM omwille van de registratie en de uitnodiging dat iedereen steeds welkom is om contact op te nemen met suggesties of individuele vragen omtrent onderzoek dat iemand zou willen doen, gebruik makend van TM (dat dus voorlopig voor niemand “gesloten” is).
https://www.youtube.com/watch?v=v-hIVnmUdXM
Modern Times, gesprek tussen Jordan Peterson en Camille Paglia. Paglia rond 20:20 hoe kun je denken iets van de Westerse cultuur te begrijpen zonder kennis van classical antiquity? De post-modernists zijn mal-educated, ze weten niets, ze produceren alleen maar oppervlakkig gewauwel.
Hier is een nuance op haar plaats. Je kunt uitstekend de westerse beschaving begrijpen zonder kennis van de Oudheid. Dat idee is in de negentiende eeuw wel geopperd en wordt in de Angelsaksische wereld nog uitgedragen door kwakhistorici als Tom Holland, maar veronderstelt culturele continuïteiten die niet bestaan.
Wat je nodig hebt om de westerse samenleving te begrijpen, is kennis van de negentiende en twintigste eeuw. Daar zijn de klassieken niet voor nodig.
Wie wil weten hoe negentiende-eeuws Europa is ontstaan, komt wel terecht bij de klassieken, maar niet bij de Oudheid. Je komt terecht de BESTUDERING van de klassieken. Het reflecteren daarop is belangrijk, maar de inhoud zelf is dat niet.
Tot slot de gesel van het postmoderne. Er is zeker een probleem, en als je het postmodern wil noemen, soit. Maar het is een integere filosofie.
Het probleem dat u op het oog lijkt te hebben is een ander: namelijk de acceptatie dat je niet hoeft te streven naar voldoende kennis. Dat is iets dat is ontstaan aan de universiteiten, in de letterenfaculteiten. De classicus die niet hoefde weten wat een archeoloog dacht en andersom. De wetenschap was “nu eenmaal” polyparadigmatisch. Dat idee is de feitelijke gesel. Met postmodern denken heeft het zoveel niet te maken, al is dat een gangbare interpretatie geworden.
De Verlichting is ouder dan de 19e eeuw. In de tijd voor de Verlichting was Europa toch wel anders. Paglia meent dat je nog veel verder terug moet in de geschiedenis als je de humanities serieus wilt bestuderen. Ze heeft het vooral over de situatie in de VS; ze meent dat in bv de afdeling English geen serieuze wetenschap wordt bedreven. Toevallig wordt hier ook iets over de Verlichting gezegd:
https://www.frontaalnaakt.nl/archives/geef-de-oorlogshitsers-in-het-nieuwe-jaar-geen-kans.html
Er is tegenwoordig weerstand tegen de Verlichting (zie bv Baudet) omdat het tot secularisatie en materialisme heeft geleid.