Second Foundation is de titel van het derde deel van de Foundation trilogie (1942-53) van Isaac Asimov. De Second Foundation is een soort raad van wijzen, die de opdracht hebben de historie van het galactische stelsel in zo goed mogelijke banen te leiden.
In het eerste deel, Foundation, wordt beschreven hoe een nieuwe wetenschap, psychohistory, ontdekt dat het oude imperium tot ondergang gedoemd is. De ontdekker weet de heerser van het imperium met een list zo ver te krijgen dat een planeet aan de rand van het oude galactische rijk wordt ingericht als kiem voor een nieuw galactisch rijk. Dit nieuwe rijk wordt (First) Foundation genoemd. Het is de bedoeling dat door deze ingreep 30.000 jaar barbarij, die normaal op deze instorting zou volgen wordt ingekort wordt tot 1000 jaar. In het tweede deel, Foundation and Empire, breidt het ontkiemende nieuwe rijk zich uit en komt in conflict met het nog bestaande oude rijk. Uit onverwachtse hoek komt een ernstige verstoring van het plan.
Om dat te corrigeren moet de geheime Second Foundation ingrijpen. Daardoor raakt haar werking bekend. In het derde deel, Second Foundation, moet dat ongedaan gemaakt worden. De ontwikkeling van de Foundation was op basis van psychohistory berekend, en het geheime genootschap had als doel deze ontwikkeling te volgen en zo nodig bij te sturen. Psychohistory baseert zich op het berekenen van reacties van grote groepen op gebeurtenissen en vooral op die momenten waarop die reacties een kritieke duw kunnen geven aan de verdere ontwikkeling van de geschiedenis. Een belangrijke voorwaarde voor deze wetenschap is dat de mensen onkundig blijven van het feit dat hun reacties berekend worden. Op het moment dat ze daar rekening mee gaan houden is de wetenschap onmogelijk. Toch is bij de start van de Foundation een soort van kennisgeving van het bestaan meegegeven om als onkenbare grootheid op kritieke momenten een vorm van zelfvertrouwen te verschaffen. Alles dat daar bovenuit gaat vormt een bedreiging van het plan.
De trilogie bevat voor die tijd vele opmerkelijke inzichten waar we ook nu nog wat van kunnen opsteken. De werkwijze en doelen van het genootschap spreken zeer aan. We mochten willen dat wij een regering met een dergelijke instelling hadden. Ter illustratie dit gesprek tussen de leider, de “Eerste Spreker” en een aspirant (vertaling VO):
Dit is de “Primaire Radiant”. De Eerste Spreker bewoog zijn hand zachtjes over de zwart-glimmende kubus midden op het bureau. Er was verder niets te zien. … Na enige tijd werd een woud van formules in zwart, met af en toe een dun rood lijntje als een opvallend stroompje daardoorheen, weergegeven op de wanden.
“Voordat je Sprekerschap bereikt”, vervolgde de Eerste Spreker, “zul je zelf een bijdrage aan het Plan moeten leveren.” … “Dit”, zei hij, “is de mijne”. De hele wand scheen om hem heen te dwarrelen. Een dunne rode lijn omcirkelde twee uiteenlopende pijlen en daarbij een flink aantal formules. Daartussen een serie vergelijkingen in rood. … “Het lijkt niet veel bijzonders.” zei de Eerste Spreker
… “Hoe worden veranderingen aangebracht?” – “Met behulp van de Radiant. Je zult merken … dat je formules nauwgezet worden gecontroleerd door vijf verschillende commissies; en je zal je bijdrage moeten verdedigen tegen voortdurende en genadeloze aanvallen. … Als hij die doorstaat zal je bijdrage aan het Plan worden toegevoegd. De Radiant wordt op je geest afgesteld. Alle correcties en toevoegingen kunnen door gedachten worden overgebracht. … Het zal niet te zien zijn dat correcties en toevoegingen van jou zijn. In de hele geschiedenis van het Plan is er geen auteur bekend. Het is een creatie van ons allen.”
“Fundering” roept in het Nederlands nauwelijks associaties op buiten de bouwsector. Het vertaalde boek heet Tweede Foundation. We zouden het “grondslag” kunnen noemen maar dat staat voor iets dat niet geschapen wordt maar een resultaat is van denken of onderzoeken (grondslagen van de natuurkunde). Gezien de strekking van de cyclus komt “schepping” het dichtste bij wat met “foundation” bedoeld wordt. Ook enige seculier-godsdienstige duidingen en het creatieve element pleiten daarvoor. De trilogie zou gebaseerd zijn op de ondergang van het Romeinse Rijk.
- Isaac Asimov, Foundation (€13,99)
- Isaac Asimov, Foundation and Empire (€5,99; e-book)
- Isaac Asimov, Second Foundation (€12,50)
[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging ook Victor Onrust in, die blogt op Wat te doen? Bedankt Victor!]
Het volgende dient niet opgevat te worden als negatief commentaar op het boek, dat immers fictie is.
“Een belangrijke voorwaarde voor deze wetenschap is dat de mensen onkundig blijven van het feit dat hun reacties berekend worden.”
Moderne gedragswetenschap is tot de conclusie gekomen dat eerder het tegendeel het geval is. Therapeuten bv. leggen hun methode uit aan hun patiënten. Er is geen reden te veronderstellen dat het voor het gedrag van mensenmassa’s anders is.
“We mochten willen dat wij een regering met een dergelijke instelling hadden.”
Een goed functionerend systeem gaat niet uit van dergelijk wensdenken.
Toen ik die andere klassieker, Ik, Robot enkele jaren geleden las vond ik het prima te lezen; nauwelijks gedateerd. Komt de schrijfstijl overeen? Van dit fragment krijg ik niet echt een duidelijke indruk.
De reeks van geliefde boeken wordt langzamerhand voor mij een reeks van herinneringen aan boeken, meestal waarderend, een enkele wat minder. Je kon er bijna op rekenen dat iemand met de Foundation trilogie van Asimoz zou komen (er bestaat nog een tweede minder sterke Foundation trilogie). Goede herinneringen aan die boeken. Ik hoefde de eerste zinnen van het kerncitaat maar te lezen of ik wist weer wat daarna kwam. Als beginnend student sociologie vond ik die psychohistory fascinerend. Tegenwoordig bestaat zoiets ook wel een beetje dankzij de big data die steeds meer verzameld en geanalyseerd worden. Dus lees The Foundation. Geheel terzijde. Ik wordt wel een beetje ongerust: zijn er geen vrouwen die een geliefd boek hebben? Of mensen die enkele decennia jonger zijn.
Geen zorgen, er zijn ook vrouwen. Volgend jaar staat er een ingepland.
Maar het moet me van het hart: deze blog trekt meer mannen dan vrouwen, en ik vermoed dat binnen de mannen mijn leeftijdsgenoten sterk zijn vertegenwoordigd. Ook vermoed ik dat de meesten twee in Nederland geboren ouders hebben. Dat maakt deze blog wat weinig inclusief maar ik weet niet goed wat daaraan valt te doen.
Eigenlijk niets. Mannen hebben in de grote regel meer met ‘nerdy’ onderwerpen. En ‘nutteloze’ kennis. En voor protesten losbarsten, je ziet het bij quizzen.
Totdat Emma Wortelboer meedoet aan De slimste mens. Maar over het algemeen geldt: soort zoekt soort. Een make up blog zal juist weer heel weinig mannen van middelbare leeftijd trekken.
Ik, vrouw, 70, in de VS geboren, musicus, niet heel hoog opgeleid in de wetenschapsvakken, geinteresseerd in van alles, lees deze blog regelmatig, al een paar jaar. Ik heb echter weinig behoefte in reacties plaatsen dus ben merendeels onzichtbaar. Er moet andere mensen zoals ik zijn, trouwe lezers die toch weinig van zich laten horen.
Asimov is ook voor mij een geliefde schrijver en ik heb toevallig de hele Foundation series laatst gelezen – de eerste drie Foundation verhalen (nummer 3, 4, 5 in de reeks) lang geleden meerdere keer gelezen en nu dus weer; de later geschreven 4 boeken (nummer 1, 2, 6, 7 in de reeks) nu net voor het eerst. Alle 7, in de juiste volgorde. Ik was een paar weken mee zoet.