Geliefd boek: Berlijn

Voor mij is Berlijn een geliefde stad waarover ik altijd veel heb willen weten. Berlijn werd tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Het werd toen de “riesigsten Schuthaufen der Welt” genoemd. Zo’n zestigduizend Trümmerfrauen met beschermend schoeisel hebben het puin opgeruimd. Overigens is er veel hersteld of gereconstrueerd, ook in Oost-Berlijn tijdens de D.D.R.. Maar ook daar was Totalsanierung. Zo werd de Stalinallee (tegenwoordig Karl-Marx-Allee) gebouwd. Soms werd iets niet gesloopt. De monumentale straatverlichting ontworpen door Albert Speer, de architect van het Dritte Reich, doet nog steeds dienst.

Geen totale verwoesting

Dat beeld van totale verwoesting is niet onjuist. Maar Berlijn is veel te uitgestrekt om in zijn geheel in puin te liggen, wat er ook gebombardeerd werd door de Britten en Amerikanen, of beschoten door het Russische leger. Buiten het centrum bleef veel ongeschonden. Zo ook de veelkleurige Wohnsiedlung Onkel Toms Hütte in Berlin-Zehlendorf van de Berlijnse architect Bruno Taut uit de jaren twintig. Er zijn meer van zijn (veelkleurige) Siedlungen in de stad te bewonderen. Net zoals andere Bauhausarchitectuur.

Lees verder “Geliefd boek: Berlijn”

Geliefd boek: De omweg naar Santiago

Hij was een jaar of achttien toen hij voor het eerst naar Spanje liftte, vroeg in de jaren vijftig van de vorige eeuw. El Generalisimo Francisco Franco en zijn fascistische kliek hadden het land nog stevig in hun greep, de wurgpaal was nog in gebruik en zou dat nog meer dan twintig jaar blijven. Spanje, die vreemde, onheilspellende, anachronistische tijdcapsule, liet Cees Nooteboom niet meer los, het greep hem bij zijn kladden. En aangezien hij schreef leverde ieder bezoek aan Spanje een nieuwe schat aan verhalen op.

In De omweg naar Santiago beschrijft Nooteboom een aantal zwerftochten uit de eerste helft van de jaren tachtig. Hij reist heel Spanje door en maakt je deelgenoot van zijn diepe kennis van het land en zijn geschiedenis, zijn fascinatie met de soms oeroude kerken en kerkjes in het achterland. Kerkjes die door hun barre omgeving lijken opgenomen, als bakens van een ongekende, barse tijd. De essentie van reizen, door zongeblakerde, uitgestorven landschappen met hier en daar het leven van een dorp of stad. Spanje is inmiddels flink veranderd en Nootebooms verhalen zijn soms zelf alweer een tijdcapsule geworden.

Lees verder “Geliefd boek: De omweg naar Santiago”

Geliefd boek: River Kings

Het begint met een kraal. Een kraal van carneool, afkomstig uit Gujarat in India. En teruggevonden in een graf uit het eind van de negende eeuw in Repton in Midden-Engeland. Bio-archeoloog Cat Jarman van de Universiteit van Bristol gebruikt de kraal in River Kings als rode draad om de Vikingen te volgen van Engeland via Scandinavië en Oekraïne naar Constantinopel en verder. Dat doet ze niet met een fictieverhaal, maar door het oplossen van archeologische en historische puzzels.

Jarman beschrijft de vondsten en de antwoorden – als die er zijn – en legt ook het proces en de methoden helder uit. Zo leer je ook als historisch onderlegde lezer veel nieuws over de Vikingen en over de snelle ontwikkelingen in de onderzoeksmethoden. Want Jarman staat met haar werk aan het front van wat Jona de DNA-revolutie noemt.

Lees verder “Geliefd boek: River Kings”

Geliefd boek: De aarde is niet rond

Als je op reis gaat ontdek je vaak niet alleen de natuur en cultuur van een land, maar ook de geschiedenis. Zo kwam schrijver Arthur van den Elzen in Ecuador het verhaal op het spoor van de Franse expeditie die daar in de achttiende eeuw de aarde wilde opmeten. Van den Elzen heeft in Latijns Amerika gereisd en gewoond en schreef ook al Koningsdrama in Mexico, maar over dat onderwerp heb ik het al een keer gehad. In De aarde is niet rond gaat het over hoe wetenschappers er al metend achter kwamen dat de aarde wel rond is, maar niet helemaal.

De wetten van de zwaartekracht van Newton

veronderstelden dat de aarde door het rondspinnen -om een onzichtbare as die van pool tot pool loopt- en de daarbij vrijkomende centrifugale of middelpuntvliedende krachten niet helemaal rond zou zijn, maar uit zou zetten aan de evenaar en afgeplat zou zijn aan de polen.

Maar Franse landmeters begonnen ze zich bij het meten af te vragen of het niet andersom was. Newton was tenslotte een schrijfkamergeleerde, zij deden onderzoek in het veld. En zo ontstond aan de Franse Académie des Sciences het idee om het vraagstuk op te lossen door de aarde op te meten aan de evenaar en aan de Noordpool. De Spaanse en de Franse koning werden het eens en in 1735 kon de wetenschappelijke expeditie naar Zuid-Amerika vertrekken. (Afrika en Azië werden niet geheel ten onrechte als te onherbergzaam beschouwd.)

Lees verder “Geliefd boek: De aarde is niet rond”

Geliefde boeken: de Zijderoute

Langs de Zijderoute werd van alles verhandeld. Let op de kleine aap op de rug van de dromedaris. (Museum für Kunst und Gewerbe, Hamburg)

Er waren al vroeg contacten tussen Europa en Centraal-Azië. Zo drong Alexander de Grote door tot in Centraal-Azië en veroverde het oasestadje Marakanda, nu Samarkand geheten. De bloeitijd van de grootste en rijkste marktplaats, en het centrum van islamitische geleerdheid en astronomie, begon echter vele eeuwen later, na de komst van de Islam naar Centraal-Azië.

De Romeinen kenden peper en zijde afkomstig van handelsroutes uit het Oosten. Een kostbaar zilver peperpotje, gemaakt tussen 350 en 400 na Chr. en gevonden in Engeland, getuigt daarvan. Het potje laat ook duidelijk zien dat alleen welgestelden zich peperkorrels konden veroorloven.

Lees verder “Geliefde boeken: de Zijderoute”

Geliefd boek: driemaal Cicero

Aangezien ik wat meer wilde weten over Rome ten tijde van Caesar en Pompeius kocht ik een tijdje geleden de Cicero-trilogie van Robert Harris. Hij beschrijft het leven van Marcus Tullius Cicero, zoals gezien door de ogen van zijn secretaris Marcus Tullius Tirio. In de drie delen, getiteld Imperium (2006), Lustrum (2009) en Dictator (2015), zie je Cicero groeien van een welbespraakte advocaat tot een gezaghebbend Romeins politicus.

Hij heeft tijdens zijn carrière wel een groot aantal vijanden gemaakt die er uiteindelijk voor zorgen dat hij in ballingschap moet gaan. Na een terugkeer via bemiddeling van Julius Caesar wordt het lot van Cicero uiteindelijk op instigatie van Marcus Antonius bezegeld. Na de moord op Caesar wordt ook de beroemde redenaar gewelddadig om het leven gebracht

Lees verder “Geliefd boek: driemaal Cicero”

Geliefd boek: Le feld-maréchal von Bonaparte

Duitse spotprent op Napoleon (1813)

Er zijn van die boeken die je herleest omdat ze je pakken. Le feld-maréchal von Bonaparte (1996) van Jean Dutourd is er voor mij zo een. Dutourd (1920-2011) was lid van de Academie Française en drager van verschillende hoge onderscheidingen. Carrière: dertig jaar journalist/columnist van France Soir en schrijver van een zeventig romans en essays, daarnaast ook nog een bekende stem op de radio en Gaullist in hart en nieren.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt hij na vijftien dagen krijgsgevangen genomen, maar na zes weken weet hij al te ontsnappen. Om de tijd te doden studeert hij aan de Sorbonne filosofie en wordt hij lid van de résistance. In 1944 opnieuw gevangengenomen weet hij weer ontsnappen en neemt hij deel aan de bevrijding van Parijs. In de nacht van 13 op 14 juli 1978 werd zijn appartement op Avenue Kléber 63 in Parijs bij een terroristische aanslag opgeblazen.

Lees verder “Geliefd boek: Le feld-maréchal von Bonaparte”

Geliefd boek: De laatste keizer van Mexico

Het verhaal van de Franse interventie in Mexico is in Nederland niet zo bekend. Bij mij wel. Karl Mays held Winnetou nam het al op voor de Mexicaanse president Benito Juárez, dus op mijn twaalfde had ik er al van gehoord. Toen ik jaren later naar Mexico reisde heb ik een aantal plaatsen die een rol speelden in deze geschiedenis bezocht en in Mexico leeft het verhaal nog zeker.

Conservatief gestook

Benito Juárez was een Zapoteek van eenvoudige komaf die zich wist op te werken tot president van Mexico, maar daarvoor moest hij wel eerst een burgeroorlog winnen tegen de conservatieve gevestigde orde, oftewel de katholieke kerk en de grootgrondbezitters. De conservatieven vluchtten naar Frankrijk en zochten steun bij keizer Napoleon III, die wel oren had naar een uitbreiding van zijn invloedssfeer richting het Amerikaanse continent. De opkomst van de Verenigde Staten was de Fransen ook toen al een doorn in het oog, maar de Amerikaanse Burgeroorlog was net uitgebroken, dus de VS waren verzwakt en dat bood kansen.

Lees verder “Geliefd boek: De laatste keizer van Mexico”

Geliefd boek: Turkse vlinders

Wie zich op het juiste tijdstip op de goede plek aan de Gouden Hoorn in Istanbul bevindt, staat iets enerverends te wachten. Van alle kanten wordt met krachtige geluidsinstallaties vanaf moskeeën opgeroepen tot gebed. Die oproepen weerkaatsen tegen de omringende heuvels. Klinken die oproepen bedreigend? Welnee, de gelovigen weten zo dat het tijd is om te bidden. Istanbul maakte op mij een diepe indruk. Maar hoe zou het zijn om er verliefd te worden en een tijdje te wonen?

Praktische problemen

De tegenwoordige columniste van de NRC en schrijfster Stine Jensen vertelt in haar Turkse vlinders. Liefde tussen culturen (Prometheus 2005) openhartig over haar relatie met een Turkse man in Istanbul. Het boek is mede gebaseerd op gesprekken met Turkse vriendinnen en enkele mannen die een Turkse partner hebben. Haar publicatie biedt een indringend beeld van het chaotische leven van jonge dertigers in die immens grote stad aan het begin van de eenentwintigste eeuw.

Lees verder “Geliefd boek: Turkse vlinders”

Geliefd boek: Oom Petros

Oom Petros en het vermoeden van Goldbach is de Nederlandse vertaling door Peter Out van de oorspronkelijk in het Engels geschreven roman Uncle Petros and Golbach’s Conjecture (2000) van de Griekse auteur Apostolos Doxiadis (geb. 1953). Met een citaat van de grote wiskundige G.H. Hardy voorin het boek wordt de toon van de roman gezet:

Archimedes zal herinnerd worden als Aeschylus is vergeten, want talen sterven maar wiskundige ideeën niet (…).

Aansluitend hierop citeer ik een uitspraak op p. 150:

Anderzijds heeft de niet-wiskundige geen idee van de vreugden die aan hem voorbijgaan. Het amalgaam van Waarheid en Schoonheid dat voor het begrijpen van een belangrijke stelling wordt onthuld, kan niet via andere menselijke activiteiten worden verkrijgen, behalve misschien de mystieke, religieuze ervaring.

Lees verder “Geliefd boek: Oom Petros”