Op de planken naast mij staan rijen interessante boeken die bijzondere indruk op mij hebben gemaakt. Maar de winnaar is van recente leesdatum en wel Die Mietskaserne van Ernst Erich Noth. Het boek is uitgegeven in 1931 en had de eer in 1933 in Frankfurt door studenten te worden verbrand om dan in 1934 verboden te worden.
De naam Noth is een pseudoniem voor Paul Krantz die in 1909 in Berlin-Marienfeld is geboren. Hij stamt uit een proletarisch gezin en heeft met zeer veel moeite zijn uitweg gevonden, mede door een toelage om het realgymnasium te volgen, waar Klaus Mann een klasgenoot van hem was. Na het gym met een beurs naar de Uni van Frankfurt, waar hij onder meer bij Max Horkheimer studeerde. Na de brand van de Rijkstag emigreerde hij naar Paris en toen de Duitsers daar binnen marcheerde vertrok hij naar de VS. In 1971 is hij naar Duitsland teruggegaan. Paul Krants is bekend geworden door Steglicher Schülertragödie in 1927. Hij heeft acht maanden in voorarrest gezeten en het proces vond plaats in 1928. Hij werd evenwel van de moord vrijgesproken. Zover over de auteur.
Die Mietskaserne is gedeeltelijk autobiografisch en wat zeer indrukwekkend en emotioneel is zijn de beschrijvingen van de armoedige toestanden waarin hij verkeerde en zijn worsteling om eraan te ontkomen. De tijd na de Eerste Wereldoorlog was rampzalig in Duitsland. We kennen allemaal natuurlijk Kleiner Mann was nun? van Hans Fallada, maar in vergelijk met Die Mietskaserne is Kleiner Mann een wat zoetig verhaal als u mij toestaat. De beschrijving van de toestand aan de onderkant van de maatschappij, door de auteur doorleefd komt bijzonder hard over, ook de behandeling door de ‘gegoede’ medeleerlingen of het onbegrip van het lerarenkorps.
Ik wil niet te veel over de inhoud schrijven, want dat zou voor mogelijke nieuwe lezers het zout uit de soep halen. Ik las dit boek als een soort contemporain historisch verslag in de trant zoals prof. dr P.J.Bouman geschiedenis verhaalt. Ik meen door het te lezen een nog beter begrip èn gevoel voor het Duitse interbellum te hebben gekregen en daardoor een beter begrip van de aanvaarbaarheid van het nazisme door ‘het volk’, althans het deel dat niet bij de communisten wilde of dorst.
- Ernst Erich Noth, Die Mietskaserne (momenteel niet leverbaar)
[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging ook Robert van der Hall in. Dank je wel Robert!]
“Ik meen door het te lezen een nog beter begrip èn gevoel voor het Duitse interbellum te hebben gekregen en daardoor een beter begrip van de aanvaardbaarheid van het nazisme door ‘het volk’, althans het deel dat niet bij de communisten wilde of dorst.”
Zo, en dat op een NL website. In Nederland zijn er nooit echte communisten geweest, en wij hebben ook WO-I niet meegemaakt. Daardoor begrijpen Nederlanders niets van Europa.
Mocht Nederland wel bij WO I betrokken zijn geraakt, zou ‘onze’ ervaring eerder die van een bezetting zijn geweest (door Duitsland naar alle waarschijnlijkheid) dan van een hele generatie weggevaagde (jonge) mannen.
Het contrafeitelijke speculaties boek door Tom van der Meer (red.) ‘Wat als…de geschiedenis heel anders was gelopen,’ (Amsterdam 2011) wijdt daar het hoofdstuk ‘De Grote Oorlog – wat als Duitsland in 1914 had vastgehouden aan het Schlieffenplan?’ aan, volgens mij nog ruwweg het meest geloofwaardige van alle ‘what if’s’ in het boek.
Het oorspronkelijke Schlieffenplan leed aan dezelfde tekortkomingen als de aangepaste versie die uiteindelijk uitgevoerd werd: naarmate de Duitse legers verder oprukten werd het front breder en de verbindingslijnen langer (en dus de logistiek moeilijker). Bovendien was de onderlinge communicatie heel gebrekkig.
Wat dat boek erover te melden heeft weet ik niet, maar het lijkt mij duidelijk dat de uitkomst hetzelfde zou zijn geweest – een jarenlange loopgravenoorlog.
https://www.thegreatcoursesdaily.com/wwi-failure-schlieffen-plan/
“it was discovered that a gap had opened up between the advancing German armies”
De kaart maakt duidelijk dat dit ook zou zijn gebeurd als het oorspronkelijke plan was uitgevoerd.
Of het Schlieffenplan sowieso tekort schoot is niet het punt wat hier gemaakt wordt. In het oorspronkelijke plan van 1905 zou het Duitse leger behalve door België ook door Nederlands Zuid-Limburg zijn getrokken en dan was Nederland niet buiten een conflict gebleven. Alle kans dat het in Noord-Frankrijk ook tot een patstelling was gekomen, maar Nederland zou hoogstwaarschijnlijk betrekkelijk snel zijn uitgeschakeld en een bezetting hebben moeten doorstaan, net als (het overgrote deel van) België.
Meer vergelijkbaar met wat er daadwerkelijk 1940-45 plaatsvond, geen jarenlange militaire uitputtingsslag op het eigen grondgebied.
Het blijft natuurlijk allemaal maar een gedachtenspelletje.
Ha fijn, een boekbeschrijving die de inhoud niet weggeeft. Dat maakt nieuwsgierig!
Jeder stirbt für sich allein van Fallada vond ik wel degelijk een indrukwekkend boek: klein en nutteloos verzet van kleine er niet toe doende mensen. En jawel: Mietskasernen.
En Fallada vergeleken met Alfred Döblins Pardon wird nicht gegeben? Ook al zo’n ‘harde’ Berlijnse roman uit die tijd.
Correct: is ook een bijzonder goed boek maar beschrijft m.i. meer het verzet tegen het Nazisme in de late jaren ’30 dan de sociale wantoestand in de 20-er jaren. Vandaar mijn ‘idee’ m.b.t. Die Mietskazerne zoals verwoord.
Pardon wird nicht gegeben kan niet het Nazisme in de late jaren ’30 beschrijven. Het boek is gepubliceerd in 1935 te Amsterdam. Misschien bedoelt u de opkomst van het Nazisme?
Pardon wird gegeben: “Jeder stirbt für sich allein” is in 1947 uitgegeven. Maar ik zat wel fout blijkt bij nader onderzoek: Het boek beslaat de periode ’40-’42, derhalve had ik moeten melden “begin jaren ’40”, Dat krijg je wanneer je uit je hoofd citeert. Dank voor de attentie.
Nu zie ik ook de vergissing. Ik dacht dat u op Alfred Döblin Pardon wird nich gegeben reageert. Maar u reageert op het boek van Fallada. Mijn excuses.