Enige tijd geleden was in de serie Geliefde Boeken de beurt aan Het Mussolinikanaal van Antonio Pennachi. Ik werd zo nieuwsgierig dat ik het heb gekocht. Lokale, regionale, nationale en wereldgeschiedenis aan de hand van een familiegeschiedenis en dat weer in de vorm van een volkse monoloog… ik heb het ademloos gelezen. En het vervolg erop: Broederstrijd, ook.
Ik ben nog even bij Mussolini gebleven en lees nu M, De zoon van de eeuw. Een roman van Antonio Scurati. Maar is het eigenlijk wel een roman? Scurati volgt de ontwikkeling van Mussolini op de voet: van voorjaar 1919 tot en met 3 januari 1925. Ieder hoofdstuk wordt voorafgegaan door een aantal citaten uit de krantenartikelen, brieven en anderszins die de toenmalige geschreven actualiteit uitmaakten. Hij maakt in de tekst zelf ook gebruik van citaten die ik soms wel en waarschijnlijk vaker niet herken, soms slechts vermoeden kan vanwege het taalgebruik.
Officieel is het een roman, het staat op de cover. Maar daarbij de kroniek van een tijd. Het Mussolinikanaal was dat ook, gegoten in de vorm van een familieoverlevering. En overlevering schuurt scherpe kantjes weg. Scurati schuurt helemaal niets weg en laat het zich ontwikkelende fascisme zien in al zijn rauwe gewelddadigheid, die nauwelijks enig weerwoord of tegenactie hoeft te vrezen van een krachteloze regering:
De ministers knikken instemmend, de staatssecretarissen klappen in hun handen, de fascistische revolutie is zojuist begonnen.
Een reusachtig werk wacht de Leider van het fascisme, een heroïsche heroprichting die jaren, decennia zal vergen. Alleen de slapjanussen, de bedenkers van diverse projecten van universeel geluk geloven in wonderen, in snelle overgangen. Maar hij is hier niet voor even, hij is gekomen om niet meer weg te gaan, om te regeren. De eerste die hij dankzij zijn volmacht in het gareel zal brengen, zijn de medewerkers van het Romeinse openbaar bestuur, die hun middagdutje niet op willen geven. Met hand en tand verdedigen ze hun uurtje slaap, zetten hun nagels erin, eisen het op als het eeuwenoude recht van een slaperig landerig volk dat nooit iets onherstelbaars overkomt. (Blz. 162)
Scurati geeft je een inkijk in het hoofd van de Duce (en in mindere mate ook in dat van D’Annunzio) en een aantal van zijn naaste medewerkers. En hij volgt de gebeurtenissen in heel Italië op de voet. Gebeurtenissen die we al vergeten waren en ook eigenlijk niet zouden willen weten. Maar die er ons op wijzen dat we toch wel heel alert moeten blijven met zijn allen. Altijd en overal.
M is een ten diepste beangstigend boek, dat misschien in die zin niet in een lijst van Geliefde Boeken thuishoort. Maar in de lijst van Gedenkwaardige Boeken hoort het zeker.
- Antonio Scurati, M, De zoon van de eeuw (€25,00)
[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging Saskia Sluiter voor de derde keer in. Opnieuw dank je wel Saskia!]
Ten aanzien van ‘grote mannen’ en een zekere minister-president:
‘Wat ons reden tot vrees moet geven is niet de immoraliteit van grote mannen, maar het feit dat immoraliteit vaak tot grootheid leidt. ”
– De Tocqueville
Dat is het Dr. Faustus thema. Moraliteit is iets van de massa.
“Gebeurtenissen die we ….. ook eigenlijk niet zouden willen weten.”
Hoezo “we”? Ik maak zelf wel uit wat ik wil weten en wat niet. Alert ben ik al dik 20 jaar, sinds ene Pim Fortuyn columns schreef in de Elsevier.
Ik lees het boek “ Das demokratische Zeitalter” van Jan- Werner Mueller. In de jaren 1920 en 30 zagen veel mensen het fascisme als een oplossing voor hun problemen. Economische crisis, communisme, etc. Alleen maar alles verketteren, zoal we dat in Nederland doen, is een domme manier van naar de geschiedenis kijken. BNN-VARA had alweer die geinige Photoshop van een SS tank op het Binnenhof vanwege het aantal FvD zetels. Ik stem geen FvD, maar om nu te doen alsof FvD de SS is vind ik nogal hysterisch.
Bent u de Martin van Staveren die zich richt op risicomanagement?
De mensen die in de jaren twintig en dertig keken naar fascisme als mogelijke ‘oplossing’ waren bereidt wel heel veel geweld en onderdrukking op de koop toe te nemen, bij de meest welwillende inschatting…achteraf is het altijd makkelijk natuurlijk…toch…
Risicomanagement? Nee.
Ja, achteraf is het gemakkelijk praten. In Nederland hebben we nooit echte communisten gehad.
Mijn excuses, er is een Martin van Staveren te googlen die daarin actief is en een studie in Delft heeft gevolgd. U gaf een keer aan ook in Delft gestudeerd te hebben, dus ik dacht dat het misschien om dezelfde persoon zou kunnen gaan.
In Nederland hebben we geen echte communisten gehad, nou, dat weet ik niet, maar u bedoelt waarschijnlijk dat deze hier nooit met opstanden e.d. zijn begonnen. Dat was inderdaad in Italië en Duitsland anders.
Ja, inderdaad, in die landen werd het communisme als een serieuze bedreiging gezien. Dat rechtvaardigt natuurlijk niet alles, maar het motiveert de mensen wel.