Het Mussolinikanaal is het verhaal van de familie Peruzzi, arme boeren uit de Po-vlakte die, gedreven door armoede en honger, verhuizen naar de moerassen ten zuiden van Rome waar ze in ruil voor een boerderij en een stuk grond de Pontijnse moerassen droog leggen. Ze worden kolonisten.

Vanwege de honger. Vanwege de honger zijn we hier gekomen. Waarom anders? Als we geen honger hadden gehad, waren we daar gebleven. Daar was ons thuis. Waarom hadden we hiernaartoe gemoeten? We hadden altijd daar gewoond en onze hele familie woonde daar. We kenden er elke rimpel in het terrein en elke gedachte van onze buren. Elke plant. Elk kanaal. Waarom zouden we in vredesnaam helemaal hiernaartoe zijn gekomen?

En het is het verhaal van Italië van het begin van de twintigste eeuw, doorheen  de Eerste en de Tweede Wereldoorlog tot de bevrijding, mei 1944.

Het verhaal ook van Mussolini, afkomstig uit die Po-vlakte, die ze kennen, min of meer een van hen, en die zich van een vurig socialist ontwikkeld tot een fascist, maar die zijn arme streekgenoten wel een boerderij en land bezorgt, ook al moeten ze daar heel hard voor werken, maar dat zijn ze wel gewend.

Er is een verteller die het hele verhaal vertelt. Pas aan het eind van het boek blijkt hij ook een Peruzzi is, vrucht uit een kortstondige verbinding tussen een tante en een neef, naar elkaar toe gedreven door de oorlog, een afwezige echtgenoot, en een groot verlangen naar aanraking en vrijen.

De roman is zo geschreven dat je erin gezogen wordt als bij een lijfelijk aanwezige verteller. Het pakt je beet en het laat je niet meer los.

Je leert de geschiedenis van Italië door het leven van de familie Peruzzi.

En zo heb ik indertijd, ik las het in 2011, de Italiaanse editie is van 2010, heel veel feiten van de Italiaanse geschiedenis leren kennen.

Want behalve dat Antonio Pennacchi een fenomenale schrijver en verteller is, heeft hij zich ook jarenlang ingelezen en gedocumenteerd en gesproken met vele mensen die ook kolonist geweest zijn in de Agro Pontino.

Eigenlijk is dit boek een vorm van ‘oral history’ en dan geschreven met een meester-pen.

Pennacchi oordeelt niet, hij toont, hij laat zien hoe mensen vanuit hun benarde situaties komen tot keuzes voor of tegen het fascisme, voor, later, de Duitsers met wie ze mee vechten tegen de Engelsen en Amerikanen en met wie ze hun zelf drooggelegde moerassen weer onder water zetten om de Geallieerden de weg te versperren naar de bevrijding van Italië.

En voor alles zijn ze verbonden met hun (grote) familie, en met de andere families die ze al kennen vanuit de Po-vlakte.

En zo gingen we terug naar huis {vanuit een evacuatie in de buurt} –samen met de andere kolonisten zoekend naar onze weg, slalommend door de verschillende akkers met prikkeldraad en de treurige borden van de laatste Duitsers of republikeinen ‘Achtung Minen’ – tot we op onze boerderij 517 van de Peruzzi’s aan het Mussolinikanaal waren. Alleen de buitenste muren stonden nog overeind. De hele ‘bevrijde’ Agro Pontino was ingestort, kon je wel zeggen. (……) De akkers onder water. De hele kust vol mijnen. De poelen in het kustgebied weer moeras. De malariamuggen hadden dolle pret (……), dus de malaria tierde nog weliger dan eerst en de mensen stierven als vliegen. We werden gered door de Amerikanen, die met dezelfde vliegtuigen waar ze ons mee hadden gebombardeerd de hele Agro Pontino en de vlakte van Fondi besproeiden met DDT. (…) En ze brachten ons ook de penicilline, vergeet dat niet. Natuurlijk ook de vrijheid en de democratie. Daar zijn we ze ook dankbaar voor, en niet om het een of ander, zo veel vrijheid en democratie hadden we vóór het fascisme nog nooit gehad, althans wij Peruzzi’s niet.

Behalve  deze autobiografische roman (Pennacchi stamt zelf uit een kolonisten-familie uit de Veneto) schreef hij ook nog een roman over de naoorlogse periode van de Agro Pontino: vanaf 25 mei 1944, de wederopbouw Broederstrijd. Ook over de familie Peruzzi en ook om in de ban te raken van deze prachtige en rijke verteller die de geschiedenis van Italië weet te vertellen in het leven van een familie.

• Antonio Pennacchi, Canale Mussolini (2010)
• Antonio Pennacchi, Het Mussolinikanaal (Nederlandse vertaling van Mieke Geuzenbroek en Pietha de Voogd, 2011)
• Antonio Pennacchi, The Mussolini Canal (€16,99)

[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging ook Truus Pinkster in. Dank je wel Truus!]

Mocht nog iemand zin hebben om mee te doen – stuur maar in. De lockdown duurt nog wel even, er is geen bal op TV maar wel een avondklok, en u verrijkt uw mede-blog-lezers door ze op mooie boeken te attenderen.]