Zoals bekend heeft Time Magazine de gewoonte elke december iemand uit te roepen tot “person of the year”. Het gaat dan om iemand die de aandacht van de journalisten heeft weten te trekken met opmerkelijke uitspraken of daden. Of, anders gezegd, de man of vrouw waarmee de meeste exemplaren van Time werden verkocht. Dit jaar is het geen ander dan paus Franciscus.

Niks mis mee. De man is er, met een heel simpel “back to basics”, in geslaagd het Vaticaan weer te maken tot een morele autoriteit. Niet dat je het met zijn opvattingen eens moet zijn. Ik denk dat de pauselijke weerzin van abortus, hoezeer ook voortkomend uit de leer van zijn kerk, niet getuigt van veel empathie tegenover de vrouwen die naar het ziekenhuis moesten. Ik denk ook dat een groot deel van het pauselijk optreden vooral bewijst dat hij slim weet om te gaan met de media. Wie ’s nachts anoniem aalmoezen gaat geven, wéét dat het zal uitlekken. Een paus is immers nooit anoniem. Dit gezegd zijnde, ik vind de huidige paus, vergeleken met zijn twee voorgangers, een verademing.

Toch denk ik dat een andere “person of the year” misschien meer voor de hand zou hebben gelegen en ik zou de gepasseerde kandidaat daarom willen aanduiden als de “unperson of the year”: een Orwelliaanse uitdrukking voor mensen die door het almachtige staatsapparaat worden weggeschreven uit het grote verhaal. Iemand die niet mag bestaan en van foto’s wordt weggeretoucheerd.

Ik bedoel Edward Snowden. Er zijn behoorlijk wat kanttekeningen te maken bij de door hem ontketende affaire. Zoals ik al eens opperde, denk ik dat we te maken hebben met een enorme afleidingsmanoeuvre: de omvang van de NSA was te groot om verborgen te blijven, dus werd het naar buiten gebracht op een voor de democraten én republikeinen gunstig moment, en wel door iemand die met selectieve informatie en een hoop desinformatie naar China en Rusland mocht overlopen. Ik denk ook de affaire kleiner is dan hij lijkt, omdat iedereen er al rekening mee hield dat je moest uitkijken met je dataverkeer. Maar ik denk tevens dat Snowden als geen ander bij de mensen heeft laten inzinken dat onze overheidsapparaten gevaarlijk ongecontroleerd zijn.

Sinds het einde van de Koude Oorlog is het Vrije Westen minder alert geworden op zijn vrijheden. We zijn gaan denken dat we leefden in de beste van alle mogelijke werelden en dat is nog steeds waar ook. Maar we nemen het voor vanzelfsprekend aan en we kijken niet meer hoe we onszelf kunnen verbeteren.

Ik voel afkeer van Snowden, maar dat is geen reden te ontkennen dat hij velen wakker heeft gemaakt. Jullie dachten dat vrijheid, de rechtsstaat, privacy en welvaart jullie rechten zijn? Jullie dachten dat ze vanzelf spraken? “Sorry,” houdt Snowden ons voor, “je zult ze moeten bevechten, steeds opnieuw.” Het zou Time hebben gesierd als de redactie, door hem tot Persoon van het Jaar uit te roepen, die grimmige boodschap onder de aandacht had gehouden. Nu dreigt ze langzaam vergeten te raken.