Het zijn niet alleen de toeristen die het historische centrum van Amsterdam onbegaanbaar maken. Iets minder erg, maar daarom nog niet verwaarloosbaar, zijn de werkzaamheden aan de bruggen en kades. De verklaring voor het groot onderhoud is vrij simpel: decennialang zijn vrachtauto’s toegelaten in de binnenstad en dus zijn de straten langs de grachten inmiddels verzakt en op andere manieren kapot.
Het zal niemand verbazen die de eerste hoofdstukken leest van Fietsstad Amsterdam. Hoe Amsterdam de fietshoofdstad van de wereld werd van Fred Feddes en Marjolein de Lange. Jarenlang definieerde het stadsbestuur de toegankelijkheid van de binnenstad als bereikbaarheid voor het autoverkeer. Midden jaren zestig droomde men openlijk van een zesbaansweg op de plaats van de huidige Singelgracht. Voor fietsers was geen ruimte. Die waren te watervlug, te ongrijpbaar voor de planologen. Daarom heeft de IJtunnel geen fietspaden en is er nog altijd geen snelle fietsverbinding tussen de twee oevers van het IJ. Wat Feddes en De Lange niet noemen is dat de rijksoverheid jarenlang het automobilisme stimuleerde door zoveel mogelijk dienstplichtigen een rijbewijs te laten halen.
Erfgoed
Toch is Amsterdam geen autostad geworden. In plaats daarvan kun je er nu alleszins prettig fietsen. Niet zo watervlug als mogelijk, want er blijven toeristen en opgebroken straten, maar toch. Feddes en De Lange leggen uit hoe dat zo is gekomen en dat levert een vlot boek op. Eén factor is dat de stedelijke infrastructuur zich simpelweg niet leent voor autoverkeer. De Grachtengordel zó aanpassen dat je er vlot met de auto doorheen kun, betekent grootschalig asfalteren en daarmee vernietig je een aantrekkelijk stadscentrum. De erfgoedsector kwam dus in het geweer tegen de auto.
De binnenstad werkelijk openstellen voor auto’s zou bovendien alleen mogelijk zijn geweest als niet-automobilisten massaal overschakelden op het openbaar vervoer. Dat is domweg niet gebeurd. Binnen de stad was en is de fiets immers vaak sneller. Als Amsterdam geen autostad is geworden, is het omdat het simpelweg onmogelijk was.
Actie en overleg
Een tweede factor: de bereidheid van fietsers om actie te voeren – desnoods hard. Hierbij kun je denken aan Provo en actiecomités met namen als “Stop de kindermoord”. Ook de Nieuwmarktrellen, hoewel niet direct gericht op bevordering van het fietsgebruik, illustreren de actiebereidheid. En sommige acties zijn natuurlijk gewoon mislukt, zoals het Wittefietsenplan, dat een oplossing bood voor een probleem dat niemand ervoer.
Het bleef niet bij actie alleen. Feddes en De Lange noemen in Fietsstad Amsterdam vaak de Fietsersbond, die altijd bereid was tot overleg en goede nota’s schreef, waar wethouders als Michael van der Vlis positief op reageerden. Langzaam maar zeker groeide een stedelijk fietsnetwerk. Inmiddels wordt bij nagenoeg elk infrastructureel project rekening gehouden met fietsers. Dat is inmiddels zo vanzelfsprekend dat zelfs de woeste onbeschoftheid waarmee het Rijksmuseum meende de fietstunnel onder het museum te kunnen opeisen, onvoldoende was. Feddes en De Lange verzuimen overigens te noemen dat het Rijksmuseum, nadat lik op stuk had gekregen, heeft aangestuurd op verkeersongelukken.
Fietshoofdstad?
Amsterdam is er dus ook voor fietsers. Nou ja, bijna altijd dan. Ik fiets regelmatig van Buitenveldert naar de Kinkerbuurt en dat was de afgelopen weken nagenoeg onmogelijk. De Buitenveldertselaan en de Beethovenstraat waren tegelijk opgebroken. En een tijdje geleden hadden we dit rare incident: winkeliers die vonden dat verkeersdrempels nodig waren om het fietsverkeer te frustreren, een gemeentedienst die op hun verzoek drempels kwam leggen, een andere gemeentedienst die erop wees dat zulks niet zomaar mocht en een derde gemeentedienst die ze weer weghaalde. Holland op zijn smalst. Over andere Amsterdamse verkeersidiotie blogde ik hier.
Ik zou Amsterdam dus nog lang geen fietshoofdstad willen noemen. Dat kan ook niet. Er zullen altijd auto’s en trams zijn. En dat is ook niet erg.
PS
Het is vandaag Sint-Maarten. Hoe zat dat ook alweer?
Er is nog een andere factor die de binnenstad onbegaanbaar maken: fietsers!
De straat voor mijn huis is onbegaanbaar voor mensen met een rolstoel of kinderwagen, want naast de toch al ruim bemeten fietsenrekken staan nog veel meer fietsen.
En de straat oversteken is niet zelden een waagstuk omdat fietsen van alle mogelijke hoeken op je afgestormd komen, niet gehinderd door respect voor de officiële rijrichting of verkeerslichten of simpelweg het feit dat iets een stoep is en geen fietspad. En oh ja, andere weggebruikers, daar storen veel fietsers in Amsterdam zich helaas ook al niet aan … En tegenwoordig zijn veel fietsen nog elektrisch ook, en rijden dus ook nog veel harder dan voorheen.
Amsterdam is een fietsstad maar als loopstad is ze mede daardoor helaas wat achtergebleven.
Oh ja. Of fietsen die tegen de muur staan op een smal stoepje. Soms zou ik willen dat in zo’n buurt een fietsendief actief wordt, zodat mensen wel gedwongen worden om hun fiets binnen te zetten.
De Singelgracht had dus geluk. Begin jaren 60 is het oude centrum van de Deense stad Odense daadwerkelijk voor een deel gesloopt om een vierbaansweg te kunnen aanleggen voor doorgaand autoverkeer. Wat van het centrum over bleef, werd zo vakkundig in tweeën gedeeld. Uiteindelijk werden de inwoners er zo boos over dat het gemeentebestuur moest zwichten. Sinds een paar jaar is die weg weer weg, en probeert Odense óók een fietsstad te worden.
In Antwerpen is de voorbije jaren heel wat gebeurd om de stad fietsvriendelijker te maken. De auto heeft hier echter wel stevig voet aan de grond gekregen in de vermaledijde jaren zestig. Dat de Grote Markt een parking was, is nu gelukkig niet meer voor te stellen. Ooit bestond het waanzinnige idee om de autostrade uit het oosten te laten doorlopen tot in het centrum. De Wapper, vandaag een autovrij plein waar het Rubenshuis ligt, zou de plek worden waar de snelweg op de Meir aansloot. Er zat vast iets in het water toen.
Sint-Maarten is hier vrij onbekend. Hij wordt zeer lokaal gevierd in Limburg en Oost-Vlaanderen, maar voor de meeste Belgen is 11 november gewoon een fijne vrije dag. De scholen besteden er aandacht aan, er zijn overal plechtigheden, maar toch zal ook hier niet iedereen weten dat we vandaag het einde herdenken van de eerste oorlog die van moorden een industrie maakte.
Jammer dat die Wiebes in het noordoosten van het land veel en veel minder slagvaardig was.
Jaren geleden waren mijn vrouw en ik in de Ardennen en omgeving op herfstvakantie. Uit affiches voor de ramen van de lagere scholen concludeerden wij dat niet Sinterklaas daar gevierd werd maar Sint Maarten. Dat was in de Belgische provincie Luxemburg. Of hebben we dat helemaal verkeerd begrepen?
Dat kan zeker. Ik noemde Limburg en Oost-Vlaanderen omdat ik daar voorbeelden ken, maar Sint-Maarten zal vast in heel wat meer Belgische gemeenten gevierd worden.
Ik groeide op in Amsterdam Noord. We misten de fiets in de IJ tunnel alleen in het weekend als we uit gingen, want de laatste pont ging om half een in de nacht. Er was ook nog een bootje naar Nieuwendam en Schellingwoude maar daar mocht de fiets niet op. Aan de andere kant werd Sint Maarten alleen boven het IJ gevierd, niet in de stad. Dat was weer een gezellig voordeel.
Met dat fietsen op de stoep valt het reuze mee maar de fietspaden lijken wel snelwegen af en toe.
Mijn grote ergernis is het ontbreken van voldoende fietsenrekken en/of Fietsnieten in Amsterdam-Zuidoost.
Fietsen is duurzaam, goedkoop en gezond.
Maar zonder een plek om je fiets veilig te parkeren wordt fietsen ontmoedigd.
Toen ik op eigen kosten een fietsenrek in mijn straat plaatste kreeg ik onmiddellijk Handhaving aan mijn voordeur. Het is ten strengste verboden om dit te doen in Amsterdam-Zuidoost …..
Fietsvriendelijke groet,
Fietsvriendelijke groet,
Wel erg Grachtengordel weer hè.🤔
Fietsen in Leiden is ook niet altijd makkelijk.
Mooie reactie
Ik woon in Amsterdam-Zuidoost, de Bijlmermeer.
Fietsvriendelijke groet,
Ik heb mijn twijfels over het gezond blijven van fietsen met de opmars van de elektrische fiets, nu ook onder jongeren. Levensgevaarlijk.
Pingback: Fietsstad Amsterdam - Sargasso