Dat niet alle christelijke heiligen bescheiden personen waren, wordt geïllustreerd door Martinus van Tours. Sint-Maarten, zoals u hem kent, nam zelf een biograaf in dienst om zijn heiligenleven schrijven. Je zou je ergeren aan Sulpicius Severus’ Leven van de heilige Martinus als de tekst niet zo interessant was. Martinus was namelijk bepaald geen kwezel.
Het verhaal van de mantel
Hij begon zijn loopbaan bij de Romeinse cavalerie en was achttien toen hij zich in 335 bekeerde tot het christendom. Dat gebeurde, zo lezen we, nadat hij bij de stadspoort van Amiens een naakte man had zien zitten, die door iedereen werd genegeerd. Het was hartje winter.
Martinus begreep dat de bedelaar, nu de anderen hem geen barmhartigheid betoonden, voor hem was bestemd. … Daarom greep hij het zwaard waarmee hij was uitgerust, verdeelde er zijn mantel mee in twee stukken en gaf één ervan aan de arme; het andere trok hij zelf weer aan. Intussen begonnen enkele omstanders te lachen, omdat hij er met de afgesneden mantel als een mismaakte uitzag. Maar velen ook, die gezonder van geest waren, zuchtten diep, omdat zij niet iets dergelijks gedaan hadden. Want juist zij, die rijker waren, hadden de arme kunnen kleden zonder zelf naakt te hoeven worden.
Dit voorval is beroemd geworden. Er zijn duizenden afbeeldingen van. Het verhaal is echter nog niet af. Zoals het gaat in legenden, volgde op deze menslievende daad een droom, waaruit Martinus afleidde wat u natuurlijk allang begreep: de naakte man was geen ander geweest dan Christus, waarop Martinus zich liet dopen.
Bisschop van Tours
Daarna bleef hij nog lang genoeg in het leger om mee te maken hoe Julianus, Romes laatste heidense keizer, campagne voerde om de bedreigde Rijngrens te herstellen. (Wat overigens illustreert dat lang niet alle antieke christenen pacifisten waren.) Na zijn demobilisatie koos Martinus voor een monnikenbestaan, wat destijds in West-Europa betrekkelijk nieuw was. Mocht hij echter hebben willen genieten van een rustige oude dag, dan kwam hij bedrogen uit: in 372 nodigde de stad Tours hem uit bisschop te worden.
Het bisschopsambt paste bij de antieke mecenaatstraditie, waarin een vermogend man zijn verantwoordelijkheid voor de gemeenschap nam door onbetaald functies vervullen die hem evenveel geld kostten als ze hem opleverden aan prestige. Dat Martinus het ambt in armoede vervulde, was iets nieuws en trok de aandacht. Hij werd in heel Gallië geprezen en dat leidde tot een voorval dat even theatraal was als het incident met de mantel in Amiens – en heel wat belangrijker.
Magnus Maximus
In 383 vond een staatsgreep plaats. De nieuwe heerser, Magnus Maximus, hoopte op steun van de bisschop en vroeg hem naar het hof te komen. Martinus hield de usurpator aanvankelijk op afstand, maar kon twee jaar later niet wegblijven toen de keizer in Trier een belangrijke vergadering voorzat. De keizer, die de wereld graag wilde tonen dat de populaire Martinus aan zijn zijde was gekomen, nodigde de bisschop uit voor een staatsbanket.
Tussen de hovelingen lag een priester van Martinus aan; hij zelf echter was gaan zitten op een klein stoeltje dat naast de keizer was gezet. Ongeveer halverwege de maaltijd reikte een dienaar, zoals de gewoonte is, de drinkschaal aan de keizer. Hij beval om hem eerst aan de zeer heilige bisschop te geven, verwachtend en verlangend dat hij uit zijn rechterhand de beker in ontvangst zou nemen. Maar Martinus gaf, zodra hij gedronken had, de drinkschaal door aan zijn priester, omdat hij immers meende, dat er niemand waardiger was om na hem als eerste te drinken, en dat hij voor zichzelf niet eerlijk zou zijn, als hij de keizer zelf zou laten voorgaan voor een priester.
Moed kan Martinus niet worden ontzegd: wie in de Oudheid ruzie zocht met een keizer, overleefde dat doorgaans niet. Magnus Maximus liet het zich echter gebeuren. Hij had de kerk nodig en moest zich de vernedering laten welgevallen. Martinus overleefde dus. (Hij zou overlijden op 11 november 397.)
Tijdgenoten
Zijn optreden was een teken des tijds: wel meer keizers ontdekten dat ze de kerk niet naar hun hand konden zetten. In 386 vond in Milaan, waar de officiële keizer Valentinianus II resideerde, een soortgelijke gebeurtenis plaats: bisschop Ambrosius ging op ramkoers met zijn vorst om het bezit van een kerk. Hij won. Vier jaar later zocht hij ook een conflict met keizer Theodosius, die hij dwong tot een publieke boetedoening voor excessief politiegeweld.
Het Romeinse Rijk was aan het einde van de vierde eeuw niet meer wat het was geweest. Plunderbendes met Germaanse namen trokken door het imperium, de keizers stonden zwak, de oude culten liepen leeg en de economie was in mineur. Bisschoppen als Martinus en Ambrosius vulden het machtsvacuüm. Het zal wel eeuwig bediscussieerd blijven of ze daarmee medeverantwoordelijk waren voor de verzwakking en ondergang van het Romeinse Rijk. Feit is dat ze, for better or worse, de grondslag legden voor de macht van de kerk in de Middeleeuwen.
[De citaten komen uit Sulpicius Severus, Het leven van de heilige Martinus; vertaald door P. Nissen en E. Rose (Kampen 1997).]
“Het zal wel eeuwig bediscussieerd blijven of ze daarmee medeverantwoordelijk waren voor ….”
en zo ja, of dat nou zo erg was. Zo’n leutige boel was het Romeinse Rijk nou ook weer niet voor het grootste deel der inwoners.
Nou ja, ten tijde van de Pax Romana hadden de inwoners in ieder geval geen last van plunderende Germanen en burgeroorlogen.
“Zo’n leutige boel was het Romeinse Rijk nou ook weer niet voor het grootste deel der inwoners.”
Vergeleken met ons moderne paradijs zeker niet. Maar ik kan u verzekeren dat het voor dat ‘grootste deel der inwoners’ een stuk minder leutig werd toen het Romeinse Rijk er niet meer was.
Hadden inwoners van Spanje het onder, pak ‘m beet, de Visigotische koningen zoveel slechter dan onder de Romeinse keizers? Ik vraag me dat af. In het gebied dat nu Nederland/België is hadden de inwoners het zeker niet veel slechter, als ik tenminste de stand van het archeologisch onderzoek van de laatste 40 jaar juist interpreteer.
“Maar ik kan u verzekeren …..”
Ik heb zo’n donkerbruin vermoeden dat Spartacus, zijn aanhangers en al die andere opstandelingen daar iets anders over dachten. En er woonden nogal wat slaven in het Romeinse Rijk; ook nog in de vijfde eeuw. Nietzsche had een punt toen het het christendom een slavenmoraal noemde, vooral als we het omdraaien.
Voor arme burgers zal het niet veel uit hebben gemaakt of ze midden in de zoveelste Romeinse burgeroorlog (de Pax Romana was in die vijfde eeuw al een verre herinnering) terechtkwamen of midden in een Germaanse invasie. Het is misschien zelfs mogelijk dat deze kansen bood voor hen die toch al niets meer te bieden hadden.
Wel fijn dat jullie mijn punt bevestigen:
““Het zal wel eeuwig bediscussieerd blijven of ….. dat nou zo erg was.”
Beste FrankB ik bevestig je punt helemaal niet. Je kiest er zomaar en punt uit (Spartacus) en je doet alsof dat een normale toestand was, en daarna stel je dat slavernij iets was dat blijkbar typisch was voor het Romeinse Rijk.
Ik heb geen idee wat jij je voorstelt bij de toestand van de Romeinse provincies nadat het Romeinse Rijk er niet meer was, maar om de een of andere reden lijk je aan te nemen dat er toen geen geen opstanden, slavernij of dat soort zaken meer plaatsvonden. Ik heb geen idee waar je die kennis op stoelt, maar je punt (‘of dat nou zo erg was’) kan niet bevestigd worden. Voor gewone burgers die hel erg lang in alle rust hun leven konden lijden betekende het een ramp.
Wauw… een citaat uit het stukje halen… tussen aanhalingstekens zetten…. en het dan nòg als “mijn punt” presenteren.
Sommige mensen houden wel héél erg van de geur van hun eigen windjes…
Lang niet alle antieke christenen waren pacifistisch. Dat is inderdaad het probleem van religie: clan vorming en een Ware, zij het onbewezen, ideologie bezitten. Dat leidt tot geweld en moord en brandstapels. We mogen blij zijn dat NW Europa flink geseculariseerd is, alleen levert dat botsingen op met de nog steeds bestaande Middeleeuwse tradities in de wereld, zoals we gisteren zagen met minister Slob, alhoewel ik nog steeds niet weet waarom wat hij had gezegd in strijd zou zijn met artikel 6 van de Grondwet. En het is waar dat de sodomieten er in het Oude Testament niet goed vanaf komen, trouwens ook niet in Dante’s Divina Comedia. Het is blijkbaar een heel oud thema.
He goedemorgen Martin – kom je even wat over je legende rechtzetten! (sorry dat kon ik niet laten) 🙂
Inderdaad, dat van dat pacifisme is niet bepaald een kenmerk van het vroege Christendom. Ik denk zelf dat de verhalen meer zijn geïnspireerd door een tegenstelling tussen kerk en staat, waarbij de jurisdictie van beiden botste en gelovigen niet gerekruteerd wensten te worden voor het leger als ze in de kerk dienst wilden doen.
Aangezien geweld, clanvorming en fanatisme het prima doen zonder religie en religie net zo goed inspireert tot naastenliefde, onderwijs en grote kunst, is de opmerking “religie leidt tot geweld” zinledig. Achterhaald, ook, net als het pejoratieve gebruik van “middeleeuws”.
Dat neemt niet weg dat ik blij ben met de secularisatie.
Ik zei niet dat religie een ieder tot geweld dwingt. Maar aangezien religie een politiek-sociaal systeem is, is geweld onvermijdelijk, zoals de geschiedenis ook laat zien. En inderdaad, de machtsstrijd tussen imperium en kerk, de kerk die zich niet aan zijn eigen idealen wenst te houden, etc. Scholen dienen ook tot indoctrinatie, en dat is op dit moment ook weer een thema. Ik hoop dat artikel 6 van de Grondwet gaat worden afgeschaft, want het leidt nu tot grote problemen: die grondwettelijke vrijheid geldt dus voor alle godsdiensten, en niet meer alleen voor katholieken en protestanten.
https://tpo.nl/2020/11/11/zo-objectief-is-de-nos-waarvan-de-hoofdredacteur-fidan-ekiz-dus-te-opinierend-vindt/
NOS journalist vindt dat het bijzonder onderwijs moet worden afgeschaft.
Christendom en Islam (en Jodendom) zijn loten van dezelfde boom, en die boom staat in het M-Oosten, dat blijkt weer eens.
“Aangezien geweld, clanvorming en fanatisme …..”
De psychologische consensus is dat mensen eerst beslissingen nemen en dan pas rechtvaardigingen zoeken. Het ligt dan ook voor de hand te veronderstellen dat mensen eerst besluiten tot geweld over te gaan en er dan religie, ideologie, familietrouw, clantrouw of andere vormen van tribalisme bij halen om te kunnen volhouden dat ze het voor de goede zaak doen. Maar ja, Martin is niet zo van de wetenschappen als de conclusies hem minder goed uit komen. Religie veroorzaakt geweld bekt zo lekker makkelijk, dus dan kunnen feiten maar liever niet in de weg lopen.
U kunt er veilig van uitgaan dat de ongelovige die a la Weinberg of Hitchens aan komt zetten met “it takes religion to make good people do bad things” of varianten daarop oppervlakkige denkers zijn.
Hoe het in België is/was weet ik niet, maar in Nederland hebben christelijke politici flink meegewerkt aan de scheiding der politieke machten. De SGP is de roemruchte uitzondering – het is ironisch dat het conservatisme van die partij, als we de grefo-toestanden wegdenken, prima overeenkomt met die van Martin.
Die Nederlandse christelijke politici werkten overigens mee uit welbegrepen eigenbelang. De katholieken waren een paar eeuwen tweederangsburgers geweest (een beetje als moslims tegenwoordig) en hadden secularisatie nodig om zich te kunnen organiseren. Hervormden vreesden overvleugeling door liberalen en katholieken en beseften dat secularisatie hen daartegen kon beschermen, toen ze zich eveneens gingen organiseren.
‘De psychologische consensus is dat mensen eerst beslissingen nemen en dan pas rechtvaardigingen zoeken. Het ligt dan ook voor de hand te veronderstellen dat mensen eerst besluiten tot geweld over te gaan (…)’
Is dat zo? De nationaal-socialistische ideologie van ‘Lebensraum’ rechtvaardigde immers het gebruik van geweld om het vervolgens te realiseren…
Dat lijkt me het klassieke kip-ei-verhaal. Die moet ergens een oorsprong hebben en ik denk dat die oorsprong gezocht moet worden in een oeroud mechanisme waar we tot op de dag vandaag gebruik van maken.
Wat bedoel je met ‘naastenliefde’, Dirk? Wie zijn je ‘naasten’? Is het jezelf afscheiden van de ander ‘naastenliefde’? Is er naastenliefde omdat iemand heeft gezegd dat we elkaar moeten liefhebben en dat van ons wordt verwacht? Hebben we onze naasten lief, omdat we er iets in ruil voor terugkrijgen? Is religie – of wat daarvoor door moet gaan – een voorwaarde voor naastenliefde en zijn niet-gelovigen dus niet tot naastenliefde in staat?
Of bestaat er zoiets als altruïsme van nature, ‘geven om niet’, zonder aanzien des persoons? Is naastenliefde iets dat voortkomt uit het ‘hart’, vanuit een diepgevoeld besef niet anders te zijn dan een ander? Is altruïsme een afwijking, een uitzonderlijkheid? Zijn altruïsten ‘buitenbeentjes’? Of is het eerder zo dat het tot norm verheven egocentrisme de afwijking is?
‘Dat is inderdaad het probleem van religie: clan vorming (…)’
Clanvormring vindt op alle niveaus van de samenleving plaats. Nationalisme, politiek, geloof, economie en voetbal zijn vormen van gecultiveerd tribalisme.
Zeker, maar niet elke clan vorming leidt tot onthoofdingen, zoals ook al weer is gebeurd in Mozambique.
Ik denk dat in de tijd van het Romeinse Rijk 9of wanneer dan ook of waar dan ook) onthoofdingen zijn voorgekomen – die zijn geen deel van een religie maar van uitoefening van macht. 🙁
Ja, kwam vaker voor. Religie gaat over macht, ik zie religie als een politiek systeem. Daarom ook de strijd tussen kerk en keizers.
“die zijn geen deel van een religie maar van uitoefening van macht.”
Dit is een valse tegenstelling – georganiseerde religie oefent altijd macht uit, zij het uiteraard niet als enige. Macht is in de politicologie gedefinieerd als het vermogen om andere mensen dingen te laten doen die ze anders niet zouden doen. Dat is precies waarom religies (en ideologieën en voetbalsupporters en een heleboel meer) zich organiseren.
Zo is dat.
Dat hoeft ook niet. Je kunt er een beschaafd sausje over gieten; dan blijft het feit dat mensen op hun best langs elkaar heen leven, ieder met hun eigen gelijk en dat van hun stam. Dat zijn wankelijke evenwichten zoals de geschiedenis ook leert, want het kan zomaar omslaan.
Clanvorming verloopt dikwijls via familie. Zo zou je kunnen zeggen dat de Duitse Krupps lange tijd een dominante, industriële familieclan vormden. Clans zijn uiteraard niet per se gewelddadig. Dat heeft de pers ervan gemaakt. Kenmerkend (en soms problematisch) van (familie)clans is dat de loyaliteit aan de eigen clan dikwijls hoger wordt aangeslagen dan die staats- en overheidsinstellingen. In onze zogenaamd geïndividualiseerde samenleving vormen ze dus een uitzondering. Dat maakt ze sociologisch gezien ook zo interessant.
‘Clans zijn uiteraard niet per se gewelddadig.’
Dat hoeft ook niet, al hangt het er van af wat je onder gewelddadig verstaat. Geweld hoeft niet fysiek te zijn. Clanvorming leidt tot het conflict van tegengestelde belangen, concurrentie, competitie, alliantie. Samen met elkaar tegen de anderen…
Dit lijkt me eerder een moreel oordeel, dan een op empirie gebaseerd oordeel.
Dat heeft niets met moraliteit te maken. Het is geen oordeel, laat staan een veroordeling. Ik zou niet weten wat ik zou moeten veroordelen. Het is een constatering die in de eerste plaats is ingegeven door zelfobservatie. Dat heeft te maken met de manier waarop het menselijk denken functioneert als psycho-mechanisch proces. Dat werkt bij jou op precies dezelfde wijze als bij mij en ieder ander mens. Dat is geen aanname maar een feit!
Wat ik daarover beweer hoeft niet per sé juist te zijn; je kunt dat echter toetsen aan jezelf, dus ik ben benieuwd of je tot hetzelfde inzicht komt. Mocht dat niet zo zijn, dan hoor ik dat graag. Het betekent wel dat je het denken observeert zoals het zich feitelijk voordoet, dus de hele innerlijke beweging van het denken met al zijn identiteiten en identificaties, de hele grote en de meest subtiele en hoe als reactie daarop handeling ontstaat die zich manifesteert en materialiseert in de realiteit.
Dit kan ik niet beantwoorden omdat ik eigenlijk geen idee heb waarover u het heeft. We laten her erbij.
Ik had het niet over clanvorming per sé, maar over “clanvorming en een Ware, zij het onbewezen, ideologie bezitten”. En als die ideologie agressief is, zoals bij de maffia (niet buigen voor de Staat), dan gaat het fout.
‘En als die ideologie agressief is, zoals bij de maffia (niet buigen voor de Staat), dan gaat het fout.’
Ook als die ideologie niet agressief is, gaat het fout. Agressie hoeft zich niet te uiten in fysiek geweld. Iedere identificatie met een idee, een ideologie, op basis van een claim op de waarheid, namelijk het eigen gelijk, is agressie want conflict. Het is afscheiding, exclusiviteit, de uitsluiting van wat niet tot het eigene behoort.
Groepsvorming is gedeelde identiteit; het lijkt een eenheid, met een gemeenschappelijk belang, maar zodra er verschil van mening ontstaat, worden er nieuwe identiteiten gevormd en vindt er scheuring, afsplitsing, vete plaats. Kijk naar de godsdiensten, kijk naar de politiek, kijk naar het nationalisme: het is aan de orde van de dag. Daaruit ontstaat de behoefte aan oecumene, coalitie, alliantie, maar dat is alleen een issue bij de gratie van verdeeldheid. Die afstand creëren we zelf.
Niet elk conflict is in strijd met de wet. Concurrentie is goed voor de consument, want het houdt de prijzen laag. “een claim op de waarheid” leidt tot conflict vooral als die claim op niets is gebaseerd. Men beweert dat het de waarheid is om tegenstand te kunnen veroordelen. Zie de geschiedenis van Europa.
‘Niet elk conflict is in strijd met de wet.’
Zover zijn we al gezakt, dat we conflict wettigen…
‘Concurrentie is goed voor de consument, want het houdt de prijzen laag.’
Concurrentie is zelfzucht, hebzucht, eigen belang, macht. Wat we vergaren, onthouden we aan een ander. Lage prijzen zijn niet gelijk aan de kostprijs, anders loont het niet. Zelfs aan de marges wordt nog verdiend, al kan de kleine ondernemer met moeite het hoofd boven water houden, niet in het commerciële geweld en zeker niet als er een crisis uitbreekt zoals nu.
“een claim op de waarheid” leidt tot conflict vooral als die claim op niets is gebaseerd.
Geen enkele claim op de waarheid is op waarheid gebaseerd, maar op wat we voor waar aannemen.
‘Men beweert dat het de waarheid is om tegenstand te kunnen veroordelen.’
De veroordeling van tegenstand ìs tegenstand. In plaats van te veroordelen, moeten we begrijpen waarom er tegenstand is. Daarvoor hoef je niet alleen naar Europa te kijken, je kunt het heel dicht bij huis houden.
Homo Sapiens heeft vanaf zijn/haar verschijnen, zo’n 200 000 jaar geleden, tot tamelijk recent (pak hem beet 10 0000 jaar geleden) altijd in kleine groepen rondgetrokken. Zo’n groep kunnen we clan noemen of stam of actiegroep of supportersclub. De sociale mechanismen zijn hetzelfde. Eén daarvan is de behoefte zich te onderscheiden van andere groepen. Religie is maar één manier om dat te doen. Homo Sapiens is erg creatief en heeft er vele bedacht.
Tegenwoordig begrijpen we ook hoe groepsdenken en radicalisering plaatsvindt. Er is geen correlatie met religie.
Er zijn wel mensen die zich er min of meer aan onttrekken, zoals ik (disclaimer: ik ben net zo min een onafhankelijk denker als wie ook; ik jaag gewoon iedereen op de kast, met name op internet). Die worden dan ook antisociaal genoemd en dat is in extreme gevallen een persoonlijkheidsstoornis.
Lekker dilemma – de mens is een meeloper of een gestoorde.
‘(…) ik ben net zo min een onafhankelijk denker als wie ook (…)’
Onafhankelijk denken bestaat niet, dus dat is in ieder geval een gezonde, rationele, logische conclusie. Authentiek inzicht is iets heel anders en daar gaat het om, anders blijven we tweede- en derdehands kennis spuien.
‘(…) ik jaag gewoon iedereen op de kast, met name op internet (…)’
Waarom zou je dat doen? Jij bent niet de maat der dingen en ik ook niet. Je kunt wèl kritische vragen stellen, niets accepteren wat je niet zelf hebt doorzien. Overtuigde mensen kunnen daar nerveus van worden, maar dat is hun probleem.
‘(…) Lekker dilemma – de mens is een meeloper of een gestoorde.’
Als mensen een psychopathologische afwijking hebben door een aangeboren defect, door ziekte of trauma, dan sluiten we ze op, wanneer ze een bedreiging vormen voor de maatschappij en voor zichzelf.
Wij leiden echter zelf aan een meervoudige persoonlijkheidsstoornis die niet als zodanig wordt herkend. We zijn gestoord én we zijn meelopers. Het door egocentrisch denken gespleten bewustzijn leidt tot destructie. We hebben van de wereld een open inrichting gemaakt en dat vinden we heel normaal…
Wat gebeurt er wanneer je die gekte doorziet?
Dan lach je erom.
Frank, je hebt het begrepen☺.
“Hij begon zijn loopbaan bij de Romeinse cavalerie en was achttien toen hij zich in 335 bekeerde tot het christendom.”
Hij zal als tiro niet heel veel jonge zijn geweest dan 18. En zo’n specifiek bekeringsverhaal (annex droom) is natuurlijk heel mooi als je later bisschop wordt, maar zo heel vreemd was het aannemen van het Christendom niet, zeker niet na Constantijn, en zeker niet als je carrière wilde maken in de Romeinse ambtenarij. Er is trouwens een andere bron dat hij reeds als 10-jarig kind Christen werd, nog in Hongarije. Wat twijfel doet rijzen tegen dit mooie verhaal.
“Het verhaal van de mantel”
Ja, dat blijf ik dus een heel raar verhaal vinden, net alsof het onderwerp (de mantel) fout is of dat de vertellers gewoon geen idee hadden van de kleding.
De mantel zelf moet een militaire mantel zijn gewest, een vierkante (sagum) of een ovale (chlamys). Beide versies waren bedoeld als winterkleding en als deken, gemaakt van wol, dubbelgevouwen gedragen en soms meer dan vijf vierkante meter groot. Als je daar de helft af haalt blijft er nog genoeg als jas over. Maar wat je niet krijgt is een soort van komisch effect dat in de legende staat: “omstanders [begonnen] te lachen, omdat hij er met de afgesneden mantel als een mismaakte uitzag”. Dat is onzin, behalve als je als schrijver voor ogen hebt dat niet de mantel van de kleding zelf (tunica) doormidden wordt gesneden – dat geeft een idioot effect (maar de bedelaar heeft weinig aan een halve trui).
Er wordt ook wel eens gezegd dat Martinus de helft van de mantel weggaf omdat de andere helft van het leger was, maar dat is onzin: al zijn uitrusting werd door de staat verstrekt dus ook de hele mantel. Martinus zal een flinke douw van zijn leidinggevende hebben gekregen voor het vernielen van overheidseigendommen (als het verhaal klopt).
De mantel was volgens de Latijnse tekst inderdaad een chlamys. En ‘misvormd’ is geen gelukkige vertaling; het Latijn heeft ‘deformis’, wat hier veeleer iets als ‘zo idioot’ zal betekenen.
Waardevolle aanvulling. Ik was wel gestruikeld over het woord ‘misvormd’ maar had geen idee waarom. Nu wel.
Maar ‘idioot’ of ‘raar’ is het ook niet – uit ervaring kan ik zeggen dat je zo’n mantel wel heel erg vreemd moet verknippen wil het er ‘raar’ uit zien. Ik denk dat de schrijver aan en tunica dacht.
Severus noemt het kledingstuk uitdrukkelijk een chlamys, en we mogen aannemen dat hij het verschil met een tunica wel kende. Het lijkt zo te zitten: aan het begin van het verhaal wordt verteld dat Martinus, ondanks de bittere kou, slechts één kledingstuk droeg (dat moet dus die later genoemde chamys zijn geweest): de rest van zijn kleren (dus o.m. zijn tunica, die hij normaal bij deze weersomstandigheden eronder zou hebben gedragen) had hij al aan de armen gegeven. Zodra hij de helft van die chlamys heeft weggegeven lachen sommige omstanders hem uit omdat hij er zo gek (‘deformis)’ uitziet. Het vervolg maakt duidelijk wat er zo gek aan is: andere omstanders schamen zich omdat zíj niet hetzelfde hadden gedaan terwijl ze nota bene meer kleren aan hadden dan Martinus, en dus -in tegensteling tot hem!- niet halfnaakt naar huis hadden hoeven gaan. Al met al impliceert Severus dus dat Martinus’ halve chlamys nu te klein was en te gek zat om er nog fatsoenlijk in rond te rijden.
Als we het verhaal dan toch gaan uitpluizen… Warme mantel af, dunne tunica uit, in je blootje in de kou, tunica weggeven, mantel weer om… Hmmm… Was het niet handiger geweest om eerst een stuk van die mantel weg te geven? Ja, ’t is inderdaad allemaal een beetje gek.
De schrijver zegt niet dat hij zijn tunica dezelfde dag al had weggegeven, maar alleen dat hij slechts een chlamys bezat omdat hij de rest van zijn kleren aan de armen had geschonken. We hoeven ons dus geen ingewikkelde verkleedpartijen voor te stellen. Overigens geloof ik niet in de historiciteit van het verhaal.
Heb je naaste lief – dat lijkt mij de boodschap te zijn. Of misschien wel dé boodschap van het christendom. Maar als dat het belangrijkste, dan vraag ik me af waarom we die bisschoppen en andere klerikalen nodig hebben. Want de mens is van nature al een sociaal wezen. Het lijkt erop dat er onder bonobo’s en gorilla’s meer naastenliefde heerst dan onder klerikalen, gezien het spoor van geweld en kindermisbruik dat ze in de geschiedenis nagelaten hebben.
Deze leuke verhaaltjes over al die goedertieren bisschoppen en heiligen dienen slechts één doel: reclame voor de kerk, die anders zonder inkomsten komt te zitten.
(Waarschijnljjk ben ik enigszins aangemoedigd door de recente uitlatingen van een christelijke minister om een beetje gal te spuien.)
Ik begrijp dat alle religies “van de liefde” zijn, officieel althans. Maar ook van heel grote sociale druk (bv op vrouwen), dus is religie politiek. En aan het M-Oosten is te zien hoe goed dat werkt (not) voor de economische ontwikkeling.
Ik lees nu van Charles Freeman, “ The Awakening; a history of the Western mind AD 500 – 1700”; er zijn altijd partijen die ons in slaap willen houden omdat ze hun macht willen behouden.
Martinus was gen goedertieren bisschop. Hij was een aanhanger van de militante versie van het Christendom, waar niet-gelovigen met geweld bestreden moeten worden. Een van de voorwerpen die vereerd worden is de ‘hamer van Martinus’, waar hij heidense tempel me stukgeslagen zou hebben. Ik denk dat hij zijn militaire carrière heeft ingeruild voor een vergelijkbare in de kerk.
“Want de mens is van nature al een sociaal wezen.”
Dit is onvolledig. Mieren en bijen zijn sociale wezens. Mensen zijn en sociale wezens en individuen. Precies daarom zijn mensen in staat complexe organisaties in te richten terwijl menselijke organisaties maar hoogst zelden stabiel zijn. Deze diersoort heeft dat veel beter voor elkaar:
https://en.wikipedia.org/wiki/Argentine_ant
Weinig kans dat deze soort een religie nodig heeft.
‘Precies daarom zijn mensen in staat complexe organisaties in te richten terwijl menselijke organisaties maar hoogst zelden stabiel zijn.’
Dat lijkt mij een goede observatie. Mieren doen hun gewoon biologisch ingeprente dingetje; ze denken niet na over hun ‘bestaan’.
Dat is wel de valkuil van ons menselijk bestaan: we denken erover na en houden de ideeën die we zo vormen – bijv. de idee dat we individuen zijn die op zichzelf bestaan – voor de werkelijkheid. Daar ligt de oorzaak van de instabiliteit van de comlexe organisatie die we voor ‘samen’leving houden, maar in feite verdeeldleving is.
De foto waaronder je schrijft: “Het graf van Martinus in de kathedraal van Tours”, toont een monument dat zich niet in de kathedraal van Tours bevindt.
Het is te vinden in de basiliek Saint-Martin de Tours en dat is niet de kathedraal. De kathedraal is merkwaardig genoeg helemaal niet aan Martinus gewijd, maar aan Gatianus.
Ik vraag me ook af of het wel juist is om dit monument te betitelen als ‘graf’. Goed voor het toerisme natuurlijk en voor vrome pelgrims, maar of dit echt het graf is van Martinus durf ik te betwijfelen.
De basiliek Saint-Martin de Tours is gebouwd tussen 1886 en 1924. De voorganger was tijdens de Franse revolutie geheel verwoest. De nieuwe basiliek werd gebouwd op de plek waar men in 1860 zogenaamd(??) het graf van Martinus had teruggevonden. Op die plek werd dus dit ‘moderne’ monument geplaatst.
Ja, ik zat me ook al af te vragen of de goede man daar wel echt begraven ligt.
Wat een interessante aanvulling. Ik verbaas regelmatig over hoeveel kennis het blog vertegenwoordigt. Daar kan iedereen zijn voordeel meedoen.
Dat klopt. Dit was van oudsher al zo. De Sint Martinus (plus klooster en baptisterium) lag in de late oudheid/vroege middeleeuwen buiten de muren van Tours bij een Romeinse begraafplaats. De kathedraal lag binnen de Romeinse stadsmuur. Bewoning verschoof de eeuwen daarop naar de populaire kerk van Sint Martinus.
“Daarna bleef hij nog lang genoeg in het leger om mee te maken hoe Julianus, Romes laatste heidense keizer, campagne voerde om de bedreigde Rijngrens te herstellen. ”
Tsja, en dit levert dus een probleem op. Severus wil dat de held nog maar net soldaat is, zich vervolgens bekeert en dan na nog een korte diensttijd netjes het leger verlaat. Dit is in conflict met de traditionele data. Martinus zou in 316 geboren zijn als zoon van en (hoge?) militair in het huidige Hongarije, maar zijn jeugd rond Pavia in noord-Italië hebben doorgebracht, alvorens hij met vijftien jaar soldaat wordt. Dat zou dan goed in de eenheid van zijn vader kunnen zijn geweest (maar niet bewezen), een eenheid die blijkbaar kriskras door het rijk trekt en dus ook best een ruitereenheid in de buurt van keizer Constantius II zou hebben kunnen zijn (maar niet bewezen). Tijdens zijn derde dienstjaar is Martinus dan bij de stad Amiens, waar het gedoe met die mantel plaatsvindt, als hij een jaar of achttien is, dus rond het jaar 334. Severus laat hem dan snel de dienst verlaten, met een jaar of twintig dus, ergens in 336.
Het probleem dat zich aandient is dat Martinus ook Julianus ontmoet, toen nog caesar (onderkeizer), en hem aan de vooravond van een veldslag als officier meedeelt dat hij als Christen niet mag vechten. Julianus wordt echter pas in 355 caesar, en komt pas in 356 naar de Rijn – dus twintig jaar nadat Martinus in Amiens zijn mantel heeft geschonken en zich bekeerd heeft. Severus, die Martinus persoonlijk heeft gekend, moet dus ofwel abuis zijn geweest over Martinus’ leeftijd, ofwel heeft hij diens militaire carrière verzwegen. Het eerste zou betekenen dat Martinus pas rond 336 werd geboren, het tweede zou betekenen dat hij als Christen zeker twintig heeft gevochten en Julianus leugentjes vertelt.
Hoewel.. Als Martinus in 356 de dienst weigert, zou hij met een leeftijd van veertig jaar prima met pensioen hebben gekund, en het weigeren van en verzoek van een bevelhebber of zelfs desertie (nomaliter bestraft met de dood) zou dan misschien gezien kunnen worden als een opgeklopt verhaal van een soldaat die gewoon met pensioen gaat en niet meer wenst bij te tekenen. En dat klinkt dan weer heel logisch, maar ook saai en geen daad van verzet tegen en heidense keizer. 😉
Wat een leuke weetjes over Sint Maarten. Van de mantel wist ik.. De rest niet. Dank voor de boeiende informatie!
@Huibert Schijf
‘Dit kan ik niet beantwoorden omdat ik eigenlijk geen idee heb waarover u het heeft. We laten her erbij.’
Dat is een eerlijk antwoord.
Grappig. Bij sommige blogstukjes komen er met pijn en moeite twee of drie reacties, bij andere gaan we helemaal los!