Kijk, dat is nu leuk, een verzamelaar stuurt me een foto van een mooie munt die hij heeft gekocht in Oxford. We zien een vrouwenfiguur met een scepter, een offerschaal en een altaar waarvan een slang opkronkelt. Kunsthistorici weten meteen wie dat is, ik heb daar het bijschrift voor nodig: het is Salus, de personificatie van redding en behoud. Ze is een van de bekendste thema’s uit de staatspropaganda van het Romeinse keizerrijk.

De cultus is overigens ouder. De oudste vermelding van een tempel is uit 309/308 v.Chr. (en niet 311, zoals je vaak leest), en dat maakt het een werkelijk oer-Romeinse cultus, uit een tijd waarin de Romeinen nog met de Samnieten streden om de heerschappij in Midden-Italië en er niet van konden dromen dat ze ooit aan de Rijn en Eufraat zouden staan.

Daarna is de cultus ontwikkeld zoals alle Romeinse culten. In de tweede eeuw v.Chr., toen de Griekse invloeden in Italië steeds sterker werden, werd Salus gelijkgesteld aan Hygeia, de Griekse godin van de gezondheid. Die werd, net als haar collega Asklepios, vaak met een slang afgebeeld, vandaar dit plaatje.

Wie wil er niet behouden blijven, gered worden of gezond zijn? Al snel claimden politici, die zich in het Rome van de eerste eeuw v.Chr. steeds meer profileerden als een eigen klasse, dat zij zorgden voor behoud & redding & gezondheid. In de praktijk stortten ze de staat weliswaar in een reeks burgeroorlogen, maar toen die voorbij waren, lag er een mooie politieke cultus klaar om door keizer Augustus te worden gebruikt.  Wie een eed wilde afleggen, deed dat op het behoud van de keizer. Uit ons eigen Woerden is bijvoorbeeld een beroemde inscriptie bekend, opgericht rond het midden van de tweede eeuw, voor het behoud van keizer Antoninus Pius.

De munt is een kleine twee decennia jonger. Het bijschrift zegt dat ze is geslagen voor het behoud van de keizers, en dat zijn – zo ontdekken we op het plaatje aan de achterkant – Marcus Aurelius en zijn adoptiefbroer Lucius Verus. Een gebed om hun behoud was geen loze kreet, want de laatste was op dat moment aan het front.

Kortom, een munt met een leuk verhaal. Maar er is nog iets. Deze munt dateert uit 163 na Chr. Dat is een jaar waarbij ik als oudheidkundige opveer, want er is momenteel een project om een Romeinse boot na te bouwen die in dat jaar is gebouwd. Het idee is om een reeks documentaires over dat schip te maken. Een hartstikke leuk idee. En grappig genoeg is het wrak opgegraven in de stad waar ook die inscriptie is gevonden: Woerden.

Toeval natuurlijk, maar het is altijd een klein genoegen als twee niet gerelateerde zaken zich verbinden. Daar zit dan een blogstukje in.