Ik heb al eens geblogd over de diverse soorten oosters christendom. De verschillen hebben te maken met taal en met uiteenlopende opvattingen over de manier waarop de twee naturen van Christus zich tot elkaar verhouden. De meningsverschillen zouden overbrugbaar moeten zijn, of op z’n minst tussen haakjes geplaatst moeten kunnen worden.

Eén zo’n poging staat bekend als monotheletisme. De aanhangers meenden dat alle gelovigen het er in elk geval over eens konden zijn dat Christus één enkele wil had gehad. Leuk bedacht, maar niet leuk genoeg: het bleek in de praktijk vooral een manier om ruzie te krijgen met iedereen. De leer is later veroordeeld, minder om de inhoud dan omdat ze politiek onwenselijk was geworden.

In Syrië hielden de monniken van het klooster van de heilige Marun te Kyrrhos er echter aan vast. Ook leken, vooral in wat nu Libanon heet, bleven deze ideeën volgen. Deze trouw kwam hun echter duur te staan: de Byzantijnse troepen verdreven hen uit Syrië, zodat de Libanese maronieten als enigen overbleven. Doordat ze zoveel vluchtelingen hadden opgenomen, waren ze getalsmatig sterk en ze bestaan nog altijd.

De maronitische aanwezigheid in Libanon dateert dus van voor de Arabische veroveringen, en er zijn daarom maronieten die beweren dat zij geen Arabieren zijn maar afstammelingen van de oude Feniciërs. Strenggelovige maronieten beweren ook dat ze nooit monothelisten zijn geweest en altijd dezelfde opvattingen hebben gehad als de paus in Rome. Dit is vrijwel zeker onwaar: het lijkt er meer op dat de geloofsgemeenschap ten tijde van de Kruistochten haar inmiddels irrelevant geworden standpunt heeft verlaten. Hoe dit ook zij, de hedendaagse maronieten zijn een soort rooms-katholieken.

Historisch zijn ze dan ook een herkenbare pro-westerse groep. Ze werden gesteund door de Fransen, die bijvoorbeeld in 1860-1861 een expeditieleger stuurden om de maronieten te beschermen tegen de druzen (een sji’itische afsplitsing). Al voordat Libanon een Frans mandaatgebied werd, spraken veel maronieten Frans, en je kunt in Beiroet nog steeds terecht met die taal. Als iemand Tony heet, heb je grote kans dat het een maroniet is, want de heilige Antonius van Padua is hier opvallend populair.

Maar zoals het gaat met mensen die aansluiting zoeken bij een andere cultuur: soms zijn ze daarin wel érg fanatiek. Ze nemen dingen over die voor henzelf eigenlijk niet zo logisch zijn, maar wel hun culturele identiteit onderstrepen. Het plaatje bij dit stukje is een voorbeeld: de kerststal van de maronitische kathedraal van Sint-Joris in Beiroet (overigens een kopie van de Maria Maggiore in Rome). De foto had echter overal kunnen zijn genomen, want Libanon heeft een nogal hoge kerststaldichtheid.

Kerststalletjes zijn een Italiaanse uitvinding uit de vroege dertiende eeuw en alles is in deze maronitische kerststal dan ook weergegeven in Europese stijl, hoewel men in Libanon toch beter zou moeten weten. Je mag althans aannemen dat de maronieten er wel van op de hoogte zijn dat de lederhosen van de herder rechts historisch niet bijster accuraat is.

Net als gevelstenen zijn kerststalletjes een onderschatte kunstvorm. Ze zijn ook een ontroerende vorm van devotie. Dat ik in dit stukje op een curiositeit wijs, is dan ook niet om er de spot mee te drijven. Het gaat me om iets anders.

Christenen, overal ter wereld, beelden de gebeurtenissen uit de heilsgeschiedenis bijna altijd af zoals in hun eigen leefomgeving. In China heeft Jezus oosterse trekken, in Afrika reizen Jozef en Maria door de savanne en het besneeuwde Betlehem van Breughel veronderstel ik bekend. Je zou van maronieten een Libanese stijl verwachten. Maar hun culturele identiteit als Europeanen is voor deze gelovigen belangrijker dan de Levantijnse realiteit. Zo’n keuze maakt zo’n kerstgroep niet alleen ontroerend, maar ook politiek interessant.

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.