Het moet zo’n zestien jaar geleden zijn dat ik in museumpark Archeon een re-enactor ontmoette die mijn aandacht trok met een laat-Romeinse militaire uitrusting. En dat in een park waar vooral legionairs rondliepen met een uitrusting uit de eerste eeuw. Ik knoopte een praatje aan en zo leerde ik Robert Vermaat van Fectio kennen. Aardige kerel, historicus van huis uit, niet alleen gefascineerd door de Late Oudheid maar ook in staat er met veel kennis van zaken over te spreken. Als de Late Oudheid de laatste tijd aan populariteit wint – en er zijn cijfers die daarop wijzen – dan is het mede door enthousiastelingen als Robert.

Afgelopen dinsdag zocht ik hem op tijdens het altijd gemoedelijke Laat-Romeinse Festival in Orientalis, vlakbij Nijmegen. Zoals de vaste lezers van deze inmiddels niet meer zo kleine blog weten is Livius, waarvan ik vennoot ben, bezig met het maken van een reeks korte filmpjes waarin we mensen laten uitleggen waarop onze kennis van de Oudheid is gebaseerd. Veel uitleg daarvan is er niet, terwijl juist dát heel belangrijk is: als een vakgebied zijn methoden niet uitlegt, lijkt het immers geen methode te hebben en trekt het amateurs aan, staat het met zijn mond vol tanden tegenover kwakhistorici, verliest het gezag en kan het niet langer de samenleving adequaat informeren. In Orientalis legden Robert en zijn collega, de archeologe Janneke Kluit voor de camera uit hoe ze antieke kostuums reconstrueren.

Is dat belangrijk? Ik denk dat Robert en Janneke meteen zullen erkennen dat er gewichtigere oudheidkundige thema’s zijn dan kostuums. Toch zou ik voor geen goud hebben willen afzien van re-enactors in onze serie filmpjes, want re-enactors zijn als geen ander in staat de oude wereld uit te leggen. (Ook prettig voor ons filmpje: het ging daardoor eigenlijk buitengewoon gemakkelijk.) Hun kit illustreert eigenlijk ieder aspect van de oude wereld. Simpele zaken als een baard kunnen al aanleiding zijn om iets te vertellen over de sociale verhoudingen in de Oudheid. Simpele zaken als een versierde haarpin kunnen al helpen iets duidelijk te maken over archeologie.

Jannekes haarpin – of beter: de archeologische vondst – filmden we een uur of twee later in het Valkhofmuseum. Daar spraken we met Paul van der Heijden, die alles weet van Romeinse topografie en toelichtte hoe we die kennen. Dat lijkt een simpele vraag, maar zoals Paul meteen aangaf is absolute zekerheid in de Lage Landen nog niet zo makkelijk te verkrijgen. Toch zijn er wel wat manieren om te zien hoe de plaatsnamen op de beroemde Peutinger Landkaart passen bij de ruïnes die zijn opgegraven. Soms zijn er inscripties die duidelijk maken dat een moderne stad deze of gene antieke naam heeft gehad; daarnaast zijn er naamovereenkomsten (Noviomagus / Nijmegen) en de afstandsopgaven op mijlpalen en op de genoemde landkaart.

Kortom, we hebben het beeldmateriaal voor weer twee interviews. We willen er nu nog drie doen en hopen ergens eind oktober negen filmpjes af te hebben. Ik ben realist genoeg om te weten dat  we de wereld hiermee niet zullen redden, maar wie weet kunnen we anderen tonen dat het in de voorlichting over de Oudheid mogelijk is wat dieper te gaan dan momenteel gebruikelijk is. In elk geval is dit een leuk project om bij betrokken te zijn.

***

Het Laat-Romeinse Festival is dus deze week begonnen in Orientalis. Ik beveel het u van harte aan. Het museumpark zélf is al de moeite waard, met reconstructies van gebouwen uit de oostelijke helft van het Middellandse Zee-gebied, waar de drie monotheïstische godsdiensten zijn ontstaan, maar de aanwezigheid van de re-enactors uit binnen- en buitenland voegt werkelijk iets toe. Meer informatie hier en de Facebookpagina is daar. En zoals u ziet is een bezoek aan Orientalis makkelijk te combineren met het Valkhof.