Categorie: Musea

Zomaar wat stukjes over musea, museumbeleid, cultuurbeleid en wat dies meer zij.

Nog even over de expositie over Byblos

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Musea, Toerisme, Wetenschapscommunicatie9 reacties

Ik verblijf deze week in het buitenland (voor antropologisch veldonderzoek naar West-Aziatische wetenschapsbloggebruiken) maar ik wil u het onderstaande niet onthouden. Sinds de opening van de tentoonstelling ‘Byblos. ’s Werelds oudste havenstad‘ in afgelopen oktober kwamen al meer dan 100.000 bezoekers naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Zoals de vaste lezers van deze blog weten, gaat de expositie over de archeologie van de aloude Libanese havenstad.

100.000 bezoekers: dat is niet alleen maar een succes voor het museum of leuk voor 100.000 bezoekers. In een tijd waarin cultuur zienderogen verschraalt tot kunst, zoals literatuur verarmt tot fictie, is het fijn dat juist deze tentoonstelling het goed doet. Een tentoonstelling waar niet alleen mooie stukken te zien zijn, maar die ook en vooral een archeologisch verhaal vertelt. Dit is cultuur zoals het is bedoeld: mooi maar vooral intellectueel prikkelend.

Lees verder “Nog even over de expositie over Byblos” →

Nog eens: een archeologiemuseum

On door Jona LenderinginArcheologie, Methodologie en theorie, Musea, Toerisme, Wetenschapscommunicatie23 reacties
Uitleg van de kwadrantenmethode (Espace Gallo-Romain, Ath)

Ik heb weleens beschreven hoe het ideale oudheidkundig museum eruit zou moeten zien. Heel groot natuurlijk. Breed van opzet natuurlijk. Gevestigd in een speciaal voor de functie ontworpen gebouw natuurlijk. Nou kan ik schrijven wat ik wil (nog een keer, nog een keer), maar dat ideale museum zal er wel nooit komen. Niettemin, ik ben voornemens de staatsloterij te winnen.

Ook heb ik weleens gemopperd dat het archeologiemuseum in Brugge zomaar gesloten is. Dat je een museum sluit vóór je een plek hebt om de collectie voortaan te tonen, duidt op een diepe minachting voor de missie van dat museum. Ik heb nog geen bevredigend antwoord ontvangen op mijn vraag waarom de directeuren van de musea in Amsterdam, Brussel, Leiden, Nijmegen, Tongeren, Utrecht en Velzeke zich in Brugge niet hebben vastgelijmd aan de museale voordeur.

Lees verder “Nog eens: een archeologiemuseum” →

Medousa

On door Jona LenderinginArcheologie, Babylonië, Klassieken, Libië en Maghreb, Musea, Oude Griekenland, Romeinse Keizerrijk, Toerisme5 reacties
Medousa (Archeologisch museum, Sousse)

Tot de Griekse mythologische menagerie behoren ook de gorgonen. U kent ze wel: het waren vrouwen die op hun hoofd in plaats van haar slangen hadden. Ze waren onsterfelijk, op één na: Medousa. Haar te doden was echter niet bepaald eenvoudig, want gorgonen hadden blikken die konden doden. Als je ze zag, versteende je.

De herkomst van de gorgonen

In deze mythologische wezens hebben de Grieken twee oudere wezens samengebracht. We weten zeker dat ze hebben gekeken naar de Humbaba-maskers uit het Nabije Oosten, die boze blikken wierpen naar ongewenste bezoekers. De iconografie van deze kwaadafwerende maskers en de Griekse afbeeldingen van gorgonen is nagenoeg identiek.

Lees verder “Medousa” →

De odyssee van een amfoor

On door Jona LenderinginArcheologie, Klassieken, Musea, Museumstuk, Oude Griekenland5 reacties
De Herakles-amfoor (Museum für Kunst und Gewerbe, Hamburg)

Een paar weken geleden was ik in Hamburg, waar ik onder meer het Museum für Kunst und Gewerbe bezocht. Zoals zoveel musea heeft ook dit altijd ergens een kleine, tijdelijke expositie, zodat er voor terugkerende bezoekers steeds iets nieuws is te zien. Dit keer: de geschiedenis van een Atheense amfoor. U ziet hem hierboven en omdat ronde oppervlakken zich zelden lekker laten fotograferen heeft u hieronder straks nog een foto.

Ik vertel erover omdat de geschiedenis van een voorwerp onderdeel is van dat voorwerp. Eigenlijk zou de bezoeker van een museum bij elk voorwerp niet alleen moeten kunnen vernemen wat het is, maar ook hoe het is gemaakt, verhandeld en verworven. De betekenis van een object verandert immers voortdurend. Een antiek gebruiksvoorwerp – een glazen fles, een boekrol, in dit geval een amfoor – kan een grafgift worden, zich ontpoppen als profijtelijke buit, dienen om iemand respectabel te doen lijken en dan ineens, nog een metamorfose later, bewijsstuk zijn in een rechtszaak over heling.

Lees verder “De odyssee van een amfoor” →

Keizer Augustus in Hamburg

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Musea, Romeinse Keizerrijk, Toerisme6 reacties
Augustus (Glyptothek, München)

Kent u de mop van die blogger die voor zo’n 200 euro aan hotel- en treinkosten naar Hamburg reisde om een expositie te bekijken over keizer Augustus? Eenmaal ter plekke hoorde hij dat hij er geen foto’s mocht maken.

U hoeft geen medelijden met die blogger te hebben hoor. Hij ging, zoals u al weet, ook naar het Drents Museum in Assen en naar Groningen, hij was in aangenaam gezelschap en hij had bovendien eindelijk de tijd om in Hamburg het Museum für Kunst und Gewerbe op z’n gemak te bekijken én Miniatur Wunderland te bezoeken. Maar stom is het wel, dat van die foto’s.

Lees verder “Keizer Augustus in Hamburg” →

Herculaneum en Pompeii in Assen

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Musea, Oude Griekenland, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek, Toerisme9 reacties
Silenos en Pan (Parco archeologico, Herculaneum)

Als ik zeg dat ik bovenstaand reliëf mooi vind, wat is er dan mooi? Bedoel ik het kunstwerk zelf of de afgebeelde mannen? Of bedoel ik dat het knap is gemaakt? En nog iets. Als we van mensen constateren dat ze mooi zijn, is dat dat een objectief gegeven, is dat dan pure subjectiviteit of is dat iets daar tussenin? Gegeven het feit dat mensen die er goed uitzien makkelijker een baan vinden, betere evaluaties krijgen en meer geld verdienen, is de vraag “Wat is schoonheid?” niet onbelangrijk.

Wat heet mooi?

De expositie “Sterven in Schoonheid” in het Drents Museum stelt zulke vragen centraal. Voor de Griekse en Romeinse denkers, zo lezen we, was schoonheid geen kwestie van subjectieve smaak, elck wat wils. De schoonheid van een voorwerp was een afspiegeling van iets groters en echters, en het was belangrijk.

Voor de klassieke filosoof Plato zit schoonheid bijvoorbeeld niet alleen in de dingen die je kunt zien of ervaren, maar ook in wat je doet. Zo kunnen wetten “mooi” zijn, en mensen die geen oog hebben voor schoonheid zouden automatisch ook onrechtvaardig zijn. Sterker nog, het kijken naar iets aantrekkelijks als kunst zou ervoor zorgen dat je ook mooiere gedachten denkt en mooier spreekt.

Lees verder “Herculaneum en Pompeii in Assen” →

Wereldrecord Byblos-expositie

On door Jona LenderinginLevant, Musea5 reacties

Het record Louvre-bezoeken stond tot 1964 op naam van de Amerikaan Jimmy Johnson uit San Francisco, die er 9’45” over deed. Een ongelooflijk goede tijd natuurlijk. Zoals iedereen weet, slaagden Arthur, Franz en Odile er desondanks in om het record maar liefst twee seconden scherper te stellen. Voor zover mij bekend, is die geweldige prestatie sindsdien niet geëvenaard, laat staan overtroffen.

In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is echter een Byblos-expositie, waarover ik geregeld schrijf. Die is gewoon fantastisch mooi en wie dat niet gelooft, moet zelf maar gaan kijken. Het is tenslotte vakantie. Gisteren heb ik tegen sluitingstijd het record gesteld op 5’53”.

Lees verder “Wereldrecord Byblos-expositie” →

Byblos in Leiden

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Levant, Musea, Oud Egypte4 reacties

Laat ik eerlijk zijn: objectiviteit is mij vreemd als ik schrijf over de Byblosexpositie in het Rijksmuseum van Oudheden. Ik heb immers met David Kertai het publieksboek geschreven en het museum heeft de helft van mijn reiskosten betaald toen ik onlangs naar Libanon ging. Wie een dezer dagen de expositie bezoekt, ziet dat enkele filmpjes die ik daar heb gemaakt, in de tentoonstelling zijn opgenomen. Dat was nooit mijn opzet en ik weet nog steeds niet wat ervan te denken. Maar objectief was ik dus niet toen ik afgelopen vrijdag de tentoonstelling voor het eerst bezocht. In plaats van iets over de expositie te vertellen, vertel ik u liever nog eens waar die om draait.

Relevantie

Het verhaal van Byblos is interessant. Er zijn immers weinig zaken in de Oudheid ontstaan die bewijsbaar relevant voor ons zijn in de zin dat ze ons beïnvloeden. Ik schrijf “bewijsbaar”. Je kunt invloed vermoeden, maar bewijzen is iets anders. Voor je zulke relevantie aan de Oudheid toeschrijft, moet je bijvoorbeeld uitsluiten dat iets tweemaal is uitgevonden. Zoals democratie: de onze heeft niets met de Atheense van doen. Zo zijn er meer complicaties waarover je moet nadenken vóór je relevantie claimt. Het lukt zelden dat je de sociaalwetenschappelijke claim dat er invloed is van de oude cultuur op de onze, sociaalwetenschappelijk kunt bewijzen. We hebben immers te maken met dataschaarste.

Lees verder “Byblos in Leiden” →

Kudurru

On door Jona LenderinginBabylonië, Musea5 reacties
Kudurru (Archeologisch Museum van Basra)

Wat u hierboven ziet, is een zogeheten kudurru. Dit soort stèles stammen vooral uit het Babylonië van de Kassitische periode, zeg maar de Late Bronstijd ofwel de jaren tussen pakweg 1600 en 1150. Het woord kudurru is Babylonisch en betekent zoiets als “grens”. Tot nog niet zo lang geleden dachten onderzoekers dat het ging om grensmarkeringen, want er staan vaak spijkerschriftteksten op waarvan de strekking is dat de vorst land toewijst aan deze of gene hoge functionaris. (Op de bovenstaande ontbreekt die tekst overigens. Je kunt niet alles hebben.)

De interpretatie van kudurru’s als grensmarkeringen is echter een beetje problematisch. De meeste zijn namelijk gevonden in de omgeving van de grote tempels van Babylonië. Het gaat wél om landtoewijzingen, maar vermoedelijk waren ze vooral bedoeld om te registeren dát land was toegewezen. Ze golden dus niet als markering van een perceelgrens.

Lees verder “Kudurru” →

Alexandrië in Brussel

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Musea, Oud Egypte, Post-Romeins, Romeinse Keizerrijk14 reacties
Maquette van de Vuurtoren van Alexandrië (Dieter Cöllen)

In de loop van het eerste millennium v.Chr. schoof het bestuurlijk zwaartepunt van Egypte steeds verder naar het noordwesten: Memfis, Sais en uiteindelijk, na 331 v.Chr., in toenemende mate Alexandrië. De stad zou nog eeuwenlang de hoofdstad zijn van Egypte. Als antiek cultureel centrum is Alexandrië alleen vergelijkbaar met Babylon, Thebe, Athene en Rome. Ik heb weleens gelezen dat er in de inmiddels alweer vele eeuwen Arabisch sprekende havenstad nog een Griekstalige minderheid is, die een beetje neerkijkt op de parvenu’s in de staat Griekenland. Of het waar is laat ik in het midden, maar historisch bezien is Alexandrië én een stad van diverse culturen én, tussen die culturen, trots Grieks. Al zou een auteur als Appianus liever zeggen: Macedonisch.

Expositie

In Bozar, op de Kunstberg in Brussel, loopt alweer enige tijd de expositie Alexandrië, vervlogen toekomsten. De tentoonstelling is verdeeld over enkele thema’s, waarvan het eerste voorspelbaar is: Alexander de Grote. Nu heeft die meer steden gesticht. Het buitengewone succes van het Egyptische Alexandrië komt natuurlijk vooral doordat het exceptioneel gunstig lag, in het deel van de Nijldelta waar het economische en bestuurlijke zwaartepunt al was. Onderschat ook de rol van de Ptolemaïsche vorsten niet.

Lees verder “Alexandrië in Brussel” →