Tag: Museumpark Orientalis

Archeologie in het Ottomaanse Rijk (1)

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Midden-Oosten, Oudheid, Wetenschapscommunicatie16 reacties
Vroeg-twintigste-eeuwse eeconstructie van een boerderij uit het oude Nabije Oosten (Museumpark Orientalis)

In 1911 keerden enkele Nederlandse wetenschappers en kunstenaars terug van een expeditie door het Ottomaanse Rijk. Vijf jaar lang hadden ze in Palestina, Jordanië en Syrië de Romeinse en Joodse oudheden gedocumenteerd, en ook de eigentijdse gebouwen en gewoontes. Het was nog behoorlijk spannend geweest. Twee deelnemers keerden niet terug. Aan avontuur geen gebrek.

Het resultaat is het huidige museumpark Orientalis bij Nijmegen, dat ruim een eeuw geleden werd geopend om katholieken te tonen hoe Jezus had geleefd. De “Heilig Land-Stichting”, zoals het park destijds heette, was daarmee een van ’s werelds oudste living history-parken. Elk detail van de reconstructies was verantwoord, zelfs als het niet is volgens de huidige inzichten. Het is maar één voorbeeld van de wijze waarop de kennismaking met het Ottomaanse Rijk onze visie op het oude Nabije Oosten heeft veranderd.

Lees verder “Archeologie in het Ottomaanse Rijk (1)” →

De musea gaan weer open

On door Jona LenderinginCultuur, Musea, Oudheid, Politiek16 reacties
Constantijn (munt uit Museum Valkhof, Nijmegen)

Op een dag in de niet zo verre toekomst zal de rijksarchivaris het embargo opheffen dat ligt op de notulen van het beraad van het Derde Kabinet Rutte. Als ik dan nog leef zou ik wel willen weten hoe de vergadering heeft plaatsgevonden waarbij de ministers besloten dat de musea dicht moesten. We weten inmiddels dat een deel van de aanwezigen strenge coronamaatregelen wilde, dat een ander deel meende dat de maatregelen té streng konden zijn, dat het kabinet toch daadkracht wilde uitstralen en dat dus maar werd besloten dat de culturele sector op slot moest.

De minister van Cultuur schijnt niet bij de beraadslagingen aanwezig te zijn geweest. Waarom ze niet is opgestapt toen ze moest vernemen dat anderen beslissingen namen over wat toch haar beleidsterrein was, is me niet duidelijk. Vandaar dat ik zo benieuwd ben naar de vergaderstukken.

Lees verder “De musea gaan weer open” →

De musea gaan weer open

On door Jona LenderinginMusea, Oudheid18 reacties
Beeld van Fortuna Redux, Thermenmuseum, Heerlen

Vandaag, dinsdag 9 juni, heropent het Thermenmuseum in Heerlen, waar u de restanten kunt zien van een Romeins badhuis. Het is immens en bewijst hoe belangrijk Heerlen ooit is geweest, iets wat ook overtuigend wordt bewezen door de nog niet zo heel erg lang geleden vernieuwde expositie. Als u al een tijdje niet naar het Thermenmuseum bent geweest, dan is dit uw kans – als u althans in de buurt woont of beschikt over een auto, want zoals u weet wordt reizen met het openbaar vervoer u momenteel nog ontraden. Automobilisten adviseer ik aan de Spoorsingel te parkeren en dan door het Maankwartier naar het museum te wandelen, dat is een leuke bonus bij een bezoek aan Heerlen.

Waarom u naar het museum moet? Om u aan cultuur te laven natuurlijk. Maar laat ik er iets aan toevoegen: de musea hebben het niet makkelijk. De steunpakketten waarmee het Nederlandse kabinet probeert de economie op de been te houden, pakken niet heel goed uit voor musea. Bedenk bovendien dat Halbe Zijlstra, de staatssecretaris van Cultuur die niet wist wat hij aan moest met “musea vol opgegraven potten en pannen”, de archeologische musea buitensporig hard heeft geraakt.

Lees verder “De musea gaan weer open” →

Misverstand: Joodse kleren

On door Jona LenderinginArcheologie, Factcheck, Geschiedenis, Jodendom8 reacties
Beelden uit de oude Heilig Land-stichting.

Misverstand: De oude Joden leken op negentiende-eeuwse Arabieren

Een van de kleinste provincies van het Romeinse Rijk was Judea. We zijn er goed mee bekend, want het jodendom en het christendom zijn er ontstaan, die beide een aanzienlijke hoeveelheid geschreven bronnen hebben nagelaten. Europa is nooit moe geworden weer te geven hoe het land van Mozes en Jezus er echt heeft uitgezien. Sinds ruim een eeuw zoekt men daarbij naar inspiratie in het hedendaagse Palestina.

Ooit was dat een vernieuwende gedachte. Toen in 1911 de Heilig Land-stichting (het huidige Museumpark Orientalis) werd opgericht om het leven van de mens Jezus aanschouwelijk te maken, was dat niet minder dan een revolutie. Tot dan toe was Jezus namelijk afgebeeld als een Europeaan of als een bovenmenselijk wezen. Het nabouwen van een Palestijns dorp bij Nijmegen was verfrissend, al was de premisse dat in het Midden-Oosten sinds de Oudheid niets was veranderd weinig aannemelijk en zelfs beledigend voor de bevolking, die blijkbaar niet tot vernieuwing in staat was geweest.

Lees verder “Misverstand: Joodse kleren” →

MoM | Beeldvorming

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Factcheck, Film, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Methodologie en theorie, Pseudowetenschap, Religie, Romeinse Keizerrijk, Wetenschap23 reacties

Paul Damen (van de Joodse Omroep) had een leuke vraag. Het viel hem op dat in werkelijk álle Jezusfilms, waarvan we er met deze kerst vast weer een paar te zien zullen krijgen, Joden altijd licht gebogen door hun deur gaan. Denken ze in Hollywood nou echt dat ze destijds geen grotere deuren konden maken? Bovenstaand plaatje uit een film van Franco Zeffirelli illustreert het punt. En Damen vroeg of ik wist hoe het zat.

Het antwoord is, denk ik, dat de makers ongewild een anti-joods vooroordeel reproduceren. Het beeld dat ze hebben van het verleden, is voor een belangrijk deel bepaald door eerdere films en als het gaat om de Oudheid, gaat zo’n beeld uiteindelijk terug tot de negentiende eeuw. Toen is voor het eerst systematisch nagedacht over de vraag hoe de oude wereld eruit heeft gezien en met de toen geschapen beeldentaal leven we nog steeds. Destijds gold Jezus in brede (lees: overwegend christelijke) kringen als de man die brak met de beklemmende Wet van Mozes, waarin joden punten moesten scoren voor het hiernamaals. Jezus had een God van liefde en genade aan de mensheid getoond. Een westerse, humane geest in een wereld van oriëntaalse bedomptheid dus.

Lees verder “MoM | Beeldvorming” →

Koloniale arrogantie

On door Jona LenderinginChristendom, Midden-Oosten35 reacties
De bekendste voorbeelden van kruisbestuiving zijn te vinden in de antieke kunst, zoals in dit mozaïek uit de S.Pudenziana in Rome: Christus is hier afgebeeld als het beeld van Zeus in Olympia.

Nog even een terugblik op een eerder stukje, namelijk mijn opsomming van religieuze kruisbestuivingen, waarbij ik mijn voorbeelden vooral uit Libanon haalde. Ik gebruikte het als illustratie voor mijn artikel over wat we van antieke religies mogen verwachten. Eigenlijk is dat wel een beetje beledigend voor de Libanese bevolking. Je zou het namelijk kunnen uitleggen als “In Libanon verandert nooit iets en alles is daar hetzelfde gebleven als in de Oudheid.” Eén stap verder: “Arabieren zijn niet in staat tot verandering”. Nog een stap verder: “Arabieren zijn dom.”

Ik zou niet de enige zijn die zo denkt – en dan bedoel ik niet dat dit tegenwoordig in sommige delen van het politieke spectrum geldt als geloofswaarheid. Aan het begin van de vorige eeuw waren er diverse plekken waar oudheidkundigen het verleden trachtten te reconstrueren, zoals het nagebouwde Romeinse fort Saalburg in het Taunusgebergte en de hellenistische Kérylosvilla. Het meest ambitieuze project was de Heilig Land-stichting bij Nijmegen, waar men het antieke Judea reconstrueerde voor de velen die een reis naar Palestina nooit zouden kunnen betalen maar wel wilden begrijpen hoe de oude joden en eerste christenen hadden geleefd.

Lees verder “Koloniale arrogantie” →

Opnieuw filmen in Nijmegen

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Musea, Oudheid, Romeinse Keizerrijk, Wetenschapscommunicatie13 reacties

Het moet zo’n zestien jaar geleden zijn dat ik in museumpark Archeon een re-enactor ontmoette die mijn aandacht trok met een laat-Romeinse militaire uitrusting. En dat in een park waar vooral legionairs rondliepen met een uitrusting uit de eerste eeuw. Ik knoopte een praatje aan en zo leerde ik Robert Vermaat van Fectio kennen. Aardige kerel, historicus van huis uit, niet alleen gefascineerd door de Late Oudheid maar ook in staat er met veel kennis van zaken over te spreken. Als de Late Oudheid de laatste tijd aan populariteit wint – en er zijn cijfers die daarop wijzen – dan is het mede door enthousiastelingen als Robert.

Afgelopen dinsdag zocht ik hem op tijdens het altijd gemoedelijke Laat-Romeinse Festival in Orientalis, vlakbij Nijmegen. Zoals de vaste lezers van deze inmiddels niet meer zo kleine blog weten is Livius, waarvan ik vennoot ben, bezig met het maken van een reeks korte filmpjes waarin we mensen laten uitleggen waarop onze kennis van de Oudheid is gebaseerd. Veel uitleg daarvan is er niet, terwijl juist dát heel belangrijk is: als een vakgebied zijn methoden niet uitlegt, lijkt het immers geen methode te hebben en trekt het amateurs aan, staat het met zijn mond vol tanden tegenover kwakhistorici, verliest het gezag en kan het niet langer de samenleving adequaat informeren. In Orientalis legden Robert en zijn collega, de archeologe Janneke Kluit voor de camera uit hoe ze antieke kostuums reconstrueren.

Lees verder “Opnieuw filmen in Nijmegen” →

Romeinenfestival

On door Jona LenderinginCultuur, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk, Wetenschapscommunicatie6 reacties
Romeins straatje (Museumpark Orientalis)

Ik heb vorige maand het een en ander geschreven over de Romeinenweek. Volgend weekend is er een soortgelijke activiteit: het Nijmeegse Romeinenfestival, dat elke twee jaar wordt gehouden in de oudste Romeinse stad van ons land. Ik benut mijn blog graag om er reclame voor te maken, want ik ken de organisatoren. Hun persbericht beweert dat het gaat om “het grootste festival over de Romeinse tijd en archeologie in Nederland” maar dat is grote onzin. Het biedt namelijk méér dan alleen archeologie. Zo zijn er tevens lezingen door classici, oudhistorici en – deze aflevering voor het eerst – iemand die alles weet van Romeins Recht. Maar er is nóg meer:

Tijdens het Romeinenfestival komt de Romeinse tijd werkelijk tot leven met een Romeins tentenkamp, militaire demonstraties, ruitershows, gladiatorengevechten, archeologische workshops, ambachten en een Romeinse markt. Rondleidingen, lezingen, theater, verhalen, visualisaties en workshops bieden ontspanning en verdieping.

Lees verder “Romeinenfestival” →

Bijbelse musea

On door Jona LenderinginArcheologie, Bijbel, Christendom, Cultuur, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Islam, Jodendom, Midden-Oosten, Musea, Religie, Wetenschapscommunicatie5 reacties
Reconstructie van een oosters dorp in de Romeinse tijd (Museumpark Orientalis, Berg en Dal)

Ten zuidoosten van Nijmegen ligt Museumpark Orientalis, dat ooit bekend heeft gestaan als de Heilig Land-stichting en het Bijbels Openluchtmuseum. Het was ooit, een eeuw geleden, bedoeld om mensen die geen reis naar Palestina konden maken, een idee te geven van de wereld waarin Jezus had geleefd. De bedenkers hadden eerst het Ottomaanse Rijk bezocht – twee van hen overleden tijdens de expeditie – en hadden daar alles wat ze zagen zeer zorgvuldig gedocumenteerd, om het vervolgens in het Rijk van Nijmegen voor een tweede keer te bouwen.

Het resultaat kan alleen worden getypeerd als een museaal hoogstandje: in een tijd waarin openluchtmusea nauwelijks bestonden en niemand zelfs maar had gehoord van living history, werd een standaard gezet. Niet zonder reden zijn verschillende gebouwen op de monumentenlijst geplaatst, wat niet wil zeggen dat er sindsdien geen nieuwe reconstructies bij zijn gekomen, die al net zo verantwoord zijn als de oorspronkelijke. Wie het park nu bezoekt, krijgt niet alleen een beeld van de wereld waarin de monotheïstische religies zijn ontstaan, maar ook van een uniek museaal experiment.

Lees verder “Bijbelse musea” →

Van komkommers en een museum in de bossen

On door Robert VermaatinArcheologie, Bijbel, Christendom, Cultuur, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Islam, Jodendom, Midden-Oosten, Musea, Romeinse Keizerrijk, Toerisme, Wetenschapscommunicatie2 reacties
Reconstructie van een boerderij uit het oude Nabije Oosten

Een van de zekerheden in dit leven, naast belastingen, is dat elke zomer met de leegloop van Nederland ook weer de komkommertijd aanbreekt. Het voetbal is even gestopt, de regering is met reces en dus zit een doorsnee redactie met het probleem hoe de krant weer te vullen met een kop die enigszins de aandacht trekt. In Gelderland werd dat probleem aangepakt door weer een oud paard van stal te halen: Museumpark Orientalis zou weer eens in de problemen zitten.

Voor hen die dit park niet kennen, Museumpark Orientalis is gelegen in de bossen tussen Nijmegen en Groesbeek. Ooit in 1910 aangelegd als de Heilig Landstichting (het dorp met die naam ligt er nog naast), later bekend als het Bijbels Openluchtmuseum, en sinds 2009 als Orientalis. De oudste gebouwen die ruim verspreid liggen door het beboste park waren ooit bedoeld als vervanger voor een pelgrimage naar het heilige Land en zijn nu Rijksmonument. Later werden het Jodendom en de Islam als kernpunten toegevoegd en tegenwoordig komen daar ook historische aandachtspunten bij (zoals de Romeinse liburna).

Lees verder “Van komkommers en een museum in de bossen” →