Mijn ouders bezaten een reproductie van het Gezicht op Delft van Vermeer. Ik weet niet of het daardoor is gekomen of dat er een andere reden voor is, maar het is een van mijn favoriete schilderijen. Ik ben in Delft weleens gefietst naar het punt waar de schilder heeft gezeten of gestaan toen hij het schilderij maakte. Ik herken het soms waar het niet is.
Mijn herinnering aan het doek is intens. Ik kan me heel levendig voor de geest halen dat ik als kind was geobsedeerd door een scheef aflopend gelig dak met een donkere dakkapel. Elke keer als ik de trap afliep en langs het schilderij kwam, keek ik ernaar. Het dakje keek terug.
Jaren later – ik denk ergens in de jaren negentig – zag ik in Amsterdam in een galerie op de hoek van de Spuistraat en de Raamsteeg een enorm schilderij en ik herkende het meteen. “Mijn” dak was opgeblazen tot reusachtige proporties. Al vóór ik zeker wist dat het een detail was uit het Gezicht op Delft, had ik de gelige kleur herkend.
De kunstenaar die dit gigantische detail had vervaardigd en ik zijn niet de enigen die onder de indruk waren van dat gele vlakje met die donkere dakkapel. Marcel Proust schijnt in het vierde deel van zijn À la recherche du temps perdu een scène te hebben opgenomen waarin een auteur, Bergotte, sterft met de constatering dat hij zou hebben willen schrijven zoals dit was geschilderd. Ik heb het boek niet gelezen maar het zou me niet verbazen als Proust heeft gedacht aan hetzelfde gele, schuin aflopende dak waar ook ik ooit dagelijks gebiologeerd naar heb staan kijken.
Als kind kreeg ik een reproductie van het Melkmeisje. Niets bijzonders. Maar bij het inlijsten werd de reproductie beschadigd. Het heeft daarom lang geduurd voordat daar een overeenstemming voor kwam. Hoe het is opgelost weet ik niet. Maar uiteindelijk heb ik alleen maar gekeken naar de dikke klodder verf die op de beschadiging was aangebracht.
De schoonheid van Hollandse Meesters heb ik nooit kunnen waarderen.
De impressionistische schilderstijl heeft nu nog steeds mijn voorkeur. Of die dikke klodder op het Melkmeisje daar de oorsprong van is ???
Vriendelijke groet,
Een kleine correctie: het schilderij is niet in de open lucht tot stand gekomen, maar in Vermeers atelier. Hij heeft als voorstudie wellicht een tekening of schets gemaakt op het door jou genoemde punt – niet bewaard gebleven – en die in zijn werkplaats uitgewerkt tot een schilderij. Alle 17e eeuwse op doek (hout of koper) geschilderde voorstellingen zijn atelierstukken. Schilderen in de open lucht kennen we pas vanaf ca 1840, of zoiets. Geeft niet, maakt de sterke herinnering niet minder.
Lees Proust. Vooral in de trein. Hoewel, ik ben eens vergeten uit te stappen in Breda omdat ik zo ‘in’ het boek zat. Moest ik omrijden via Roosendaal om te laat op mijn werk in Dordrecht te komen.
“Mais un critique ayant écrit que dans la Vue de Delft de VerMeer (prêté par le musée de La Haye pour une exposition hollandaise), tableau qu’il adorait et croyait connaître très bien, un petit pan de mur jaune (qu’il ne se rappelait pas) était si bien peint qu’il était, si on le regardait seul, comme une précieuse oeuvre d’art chinoise, d’une beauté qui se suffisait à elle-même (…).
Enfin il fut devant le VerMeer (…) où, grâce à l’article du critique, il remarqua pour le première fois des petits personnages en bleu, que le sable était rose, et enfin la précieuse matière du tout petit pan de mur jaune (…). Dans une céleste balance lui apparaissait chargeant l’un des plateaux sa propre vie, tandis que l’autre le petit pan de mur si bien peint en jaune. Il sentait qu’il avait imprudemment donné la première pour le second (…).”
[Aldus het slot van deel 1 van het vijfde deel -“La Prisonnière”- van Marcel Prousts ‘À la recherche du temps perdu’]
Ha, Peter! U neemt me de woorden uit de mond.
De complete editie online: https://web.archive.org/web/20160305103218/http://alarecherchedutempspFrançaise
Doorbijten hè!
Het is geen ‘pan de mur’ (stuk muur) maar een dak. Het is ook geen afdak, maar een volwaardig dak. Dat het geel is zou kunnen betekenen dat het een nieuwe rieten dak is dat in de ochtendzon extra oplicht. Probleem is dat men in de 17e eeuw verbood om nieuwe rieten daken in binnensteden te maken (natuurlijk vanwege brandgevaar of kruitontploffingen, zie Weve, Huizen in Delft (2013) 22) dus wat kan het dan geweest zijn? Andere daken, ook op dit schilderij, zijn gedekt met rode of grijze pannen of tegels, of met leien. Die lichten echter niet geel op in zonlicht, zoals iets naar links op het schilderij te zien is. Geel-bakstenen muren wel, zoals elders op het doek blijkt, maar daar hebben we het hier niet over. Is het dan een kunstenaars-vrijheid? Had hij juist dat opvallende accent daar nodig om mensen van latere generaties opmerkzaam te maken op één van de beste schilderijen uit de ‘gouden eeuw’?
Het schilderij biedt een gezicht op Delft vlak na een regenbui. Zie de donkere wolk bovenin. De daken zijn allemaal nat en dat heeft gevolgen voor de kleuren. Misschien is de gele kleur van het dak achter de poort wel het gevolg van het feit dat de zon daar recht op staat en weerspiegelt in het water op de dakpannen. Sowieso lijkt de zon van rechts te komen (de linkerkant van het doek is veel donkerder), en ook het huis net rechts van de poort heeft een ietwat gelig dak.
Was het niet Karel Appel die zei: als ik geen rood heb dan gebruik ik toch blauw!
Ik weet niet wat Vermeer gedacht heeft indertijd, maar het gele is geel en dat is het dus.
Je kan alleen maar kijken naar wat het is, vooral als je van plaatjes houdt, dat vergemakkelijkt de boel een beetje.
Ik heb het dus niet over wat een schilderij met je doet.