Het was zomaar een bericht in het NRC Handelsblad van afgelopen vrijdag: de Nationale Ombudsman constateert dat de schuldenhulpverlening tekortschiet. Gemeenten laten mensen met financiële problemen ten onrechte in de kou staan. Een schrijnend voorbeeld is wat er gebeurt bij een echtscheiding (sowieso schrijnend natuurlijk): een schuldenregeling is in veel gemeenten pas mogelijk als de rechter de boedelscheiding heeft bekrachtigd, maar dat kan maanden duren en in die tijd stapelen de rekeningen zich op. In mijn kennissenkring ken ik twee betrekkelijk recente gevallen.
Ik ken ook een gezin waarvan de ene ouder ZZP-er is en de andere een deeltijdbaan heeft genomen om voldoende tijd te hebben voor de kinderen. De bank adviseerde ze in 2006 een tophypotheek, maar vervolgens stortte de economie in en had de ZZP-er minder opdrachten. Hoewel die harder dan hard – en vaak onder de prijs – heeft gewerkt om geld binnen te halen, is het niet gelukt en moesten ze het onder water staande huis verkopen.
Stichting Leergeld
Misschien ben ik niet representatief maar als ik in mijn kennissenkring drie gevallen ken van mensen met schuldenproblemen, dan (a) ben ik niet echt optimistisch over het economisch herstel, (b) concludeer ik dat je in geldzaken niet voorzichtig genoeg kunt zijn en (c) heb ik medelijden met de kinderen. Ik heb een paar jaar geleden eens geïnformeerd bij iemand die er meer van weet: Richard Kamsteeg, de penningmeester van de stichting Leergeld Hilversum en Wijdemeren. In 2014, zo vertelde hij destijds, leefden in Nederland zo’n 375.000 kinderen in armoede. Eind 2017 waren het er, zo lees ik hier, 400.000.
Die komen op school niet echt makkelijk mee. Neem de vervanging van de boeken door digitale apparatuur. Soms stelt de school zijn leerlingen een computer ter beschikking maar er zijn ook scholen waar ouders voor €1200 een Apple-laptop moeten aanschaffen. Een jaar geleden werd erop gewezen dat dit ongelijkheid in de hand werkt en dat treft doorgaans de armsten het hardst. Het is op hun budget immers een grotere uitgave dan op dat van rijke mensen.
Of denk eens aan de zwemles. Het boekengeld. Muziekles. Het zijn misschien niet de allerurgentste zaken, maar een kind dat niet mee kan op het schoolreisje, heeft een grotere kans sociaal geïsoleerd te raken. Bedenk bovendien dat kinderen genadeloos kunnen zijn als een ander kind “stomme kleren” draagt – bijvoorbeeld een afdragertje – of met goedkope cadeautjes aankomt op een verjaardagsfeestje. Er zijn vanzelfsprekend genoeg kinderen bij wie het niet verkeerd gaat, maar armoede is een risicofactor en wat belangrijker is: er valt iets aan te doen.
Donaties
De Stichting Leergeld is de naam van ruim honderd lokale stichtingen en een koepelorganisatie die tot doel hebben arme ouders te ondersteunen van kinderen tussen de vier en achttien jaar. Bijna alles wordt gedaan door vrijwilligers, die de plaatselijke situatie goed kennen en de betrokken gezinnen kunnen bezoeken. De fondsen worden in de regel ook lokaal geworven, waarbij valt te denken aan sponsorlopen, aan organisaties als de Rotary, de Lions, de Kiwanis en de Soroptimisten, aan particulieren, en ook aan het plaatselijke bedrijfsleven. Nog een belangrijk punt: de Stichting Leergeld verleent de ondersteuning niet in de vorm van geld, dat de ouders immers verkeerd kunnen besteden, maar in natura. Het kind krijgt dus een fiets of een mobiele telefoon – tegenwoordig noodzakelijk om een lesrooster te kunnen controleren. U leest hier meer over zaken als huisbezoek, bemiddeling, vangnet en nazorg.
Urgentie
Het werk van de Stichting Leergeld is helaas grimmig actueel. De vorige staatssecretaris van Sociale Zaken, Jette Klijnsma, herkende de problematiek en verschool zich niet achter vaagpraat over “meerjarige echte minima”. Ze had het over “armen” en reserveerde honderd miljoen euro, die door de gemeenten moesten worden gebruikt om schoolgaande kinderen te ondersteunen. Het TV-programma Nieuwsuur constateerde, zoals u wellicht hebt gelezen, dat een fors deel van dat geld door de gemeenten is gebruikt om tekorten op de bijzondere bijstand aan te vullen, waarvoor het geld nadrukkelijk niet was bedoeld.
Dit voorbeeld toont twee zaken: enerzijds dat de landelijke politiek erkent dat de problematiek serieus is en valt te bestrijden en anderzijds dat de lokale politiek niet goed weet hoe ze de oplossing moet vinden. Dat maakt een stichting als Leergeld, die daartoe wel in staat is, zo verschrikkelijk belangrijk.
Meer weten?
Als u contact wil opnemen met Richard Kamsteeg, dan kan dat hier, de landelijke stichting vindt u daar en de bij een stukje als dit onvermijdelijke link naar de wijze waarop u kunt doneren, vindt u daar. Ik beveel de activiteiten van deze stichtingen van harte bij u aan.
Naschrift, 20 maart 2023
Het bovenstaande is nog onverkort urgent. Of beter: nog urgenter. Er is momenteel een instroom van gezinnen die eigenlijk wel voldoende verdienen, maar die het door de gestegen uitgaven (voedsel, gas, afgeleide inflatie) niet langer redden. Dat vergroot de doelgroep.
Ik kan het hier niet méér mee eens zijn !
In de omgang met financiën is ‘conservatief begroten’ (Consolideren in slechte tijden – voorzichtig investeren in goede tijden) verstandig en rustgevend. Een buffer, hoe klein ook, geeft mogelijkheden om op actuele gebeurtenissen flexibel te reageren. Dat kan flink voordeel opleveren.
Doe ook vooral niet mee met de waan van de dag: Het is nooit mooi, groot of nieuw genoeg. Ja, het kost wat moeite om aan alle verleidingen, die tegenwoordig nogal agressief onder de aandacht worden gebracht, weerstand te bieden. Zie dit echter als een goede karakteroefening en er is alweer bespaard op een overbodige zelfhulp-cursus.
Geef kinderen voorrang en aandacht. Ik groet heel vaak kinderen in situaties die zich ertoe lenen. De reactie van het kind is eigenlijk altijd positief.
Ik kan het hier niet méér mee eens zijn.
Dank voor dit artikel. Het is één van de punten in de gemeenteraadscampagne in Amstelveen, en deze informatie kunnen wij goed gebruiken. Er zijn hier nl ook partijen die vinden dat de gemeente geen bijzondere taak heeft voor schuldhulpverlening aan jeugdigen.
Ik heb dit artikel dus onmiddellijk doorgezonden
De gemeente Amstelveen is typisch zo een voorbeeld waar de tweedeling echt plaats vindt. Mensen met geld worden onder luid hosanna – geroep binnen gehaald en mensen die geboren en getogen hier zijn , maar een uitkering genieten worden naar Leeuwarden verwezen en de mensen onderaan het loongebouw richting Almere.
“Dit voorbeeld toont twee zaken”
Nee, drie zaken. Het toont hoe ver het neoliberalisme is doorgeschoten. Want of je het nou leuk vindt of niet, Leergeld doet aan bedeling Amerikaanse stijl door werk over te nemen dat de Nldse overheid zou moeten doen. Leergeld verleent gunsten aan mensen die niet krijgen waar ze recht op hebben. Uiteindelijk werkt ook Leergeld daarmee ongelijkheid in de hand. Het biedt lapmiddeltjes waar een structurele oplossing vereist is.
Dit voor iedereen die zijn/haar geweten sust door geld aan Leergeld over te maken en verder passief te blijven.
Nee het is in bedeling in vele gevallen, maar je moet wat, maar structureel lost het niets op. Zo vaak meegemaakt als onderwijzer in volkswijken.
Op zich eens, met mnb0, maar zolang we een rechtse regering hebben, en een heleboel rechtse colleges, zullen die hun verantwoordelijkheid niet nemen, en blijft het behelpen
Hier gaat wel iets meer achter schuil dan “zomaar een bericht”. De manier waarop de Nederlandse overheid met schulden omgaat is volledig uit de hand gelopen. Het gaat niet alleen om de schuldhulpverlening, maar ook (en vooral) over de manier waarop er tegenwoordig met boetes wordt omgegaan. Het is misschien wat off-topic voor een geschiedenisblog, maar ik vind het ernstig genoeg om er wat aandacht aan te schenken.
Ik deel tegenwoordig geen artikelen van De Correspondent meer, maar voor Jesse Frederik maak ik graag een uitzondering. Hij is de journalist die het hele zaakje aan het rollen heeft gebracht. Toevallig is er vandaag een manifest aan de staatssecretaris overhandigd:
https://decorrespondent.nl/7860/dit-zei-ik-toen-ik-de-staatssecretaris-vijf-oplossingen-aanreikte-voor-de-schuldenellende/380965498980-d46405c1
De banken zijn gered, maar hun klanten niet. Het is werkelijk ongelooflijk triest dat in een welvarend land als Nederland 400.000 kinderen in armoede leven. De overheid schiet ernstig te kort. Dat maakt het bestaan van zulke initiatieven onvermijdelijk. Ik ben niet zo van het doneren, ik help liever mensen in mijn eigen omgeving op meer directe wijze, maar sta volledig achter dit stuk van Jona.(En ik stuur het even door naar mijn zoon, die gemeenteraadslid is)
Groot gelijk. De digitalisering van onderwijs moet omzichtig aangepakt worden: niet elk kind kan gebruik maken van de door pedagogen en vooral door uitgeverijen aangeprezen digitale mogelijkheden. In het kostenloze basisonderwijs laat de ongelijkheid zich ook voelen in de maximumfactuur, m.a.w. vooral in het betalen van uitstappen.
Een paar opmerkingen over het bovenstaande.
Inderdaad, de huidige coalitie is niet de mijne, en ik roep al jaren dat het regeringsbeleid om de sociale ondersteuning af te bouwen uiteindelijk duurder zal blijken te zijn voor de samenleving dan dat het geld opleverde. Zie naast bovengenoemd probleem bijvoorbeeld ook maatschappelijke issues zoals ‘verwarde mensen’.
Voordat algemeen commentaar gegeven wordt op ‘de overheid’ moet men zich wel realiseren dat dit vooral een lokale zaak is en dat beleid en uitvoering van schuldhulpverlening, ondersteuning van scholen etc. immens kunnen verschillen per gemeente.
Als laatste de opmerking dat hoe je ook tegen de uitvoering van lokaal beleid aan wil kijken, de kiezers in dit land zijn al decennia zeer vatbaar voor partijen die koketteren met bezuinigingen op de overheid, met name het aantal ambtenaren. En als ambtenaar heb ik allang een dikke huid ontwikkeld tegen alle flauwe grappen op dit onderwerp, maar ik heb ook teveel collega’s zien uitvallen omdat te weinig mensen teveel zaken moeten afwikkelen in te weinig tijd. En dat is ook een reden voor een gebrekkige uitvoering. Men krijgt waar men om vraagt. Betaal dat leergeld ook maar.
U vergeet wel te vermelden dat vele problemen door Den Haag bij de gemeentes zijn gegooid. Desalniettemin ben ik het met u eens dat vele gemeentes m.n. van “rechtse signatuur” hun verantwoordelijkheid tov de minima en ouderen niet nemen.
Beste Frank,
Dat is zeker waar, maar de VNG heeft dat helaas ook zelf binnengehaald (overmoedig?). Toch is de uitvoering heel gevarieerd – ik ben zelf zeer verbaasd te horen dat sommige gemeenten erin slagen geld over te houden van het budget Jeugdzorg…