Ex luna scientia is natuurlijk de allermooiste neolatijnse uitdrukking die er is. Dankzij de maan is de wetenschap ontstaan – u weet wel, de empirische cyclus is uitgevonden toen de Babyloniërs nadachten over maansverduisteringen. De maan inspireerde Ptolemaios, Copernicus, Galilei en Kepler. En ook: het maanonderzoek haalde in de jaren zestig het beste uit wetenschappers naar voren. Zoals Kennedy zei:
We choose to go to the moon in this decade and do the other things, not because they are easy, but because they are hard, because that goal will serve to organize and measure the best of our energies and skills.
De maan inspireert de wetenschap. Ex luna scientia. Mocht u even niet paraat hebben waar u dat ook alweer las: het was het motto waarmee de Apollo-13 uitvloog. Star Trek knipoogde er liefdevol naar door Ex astris scientia te maken tot motto van Starfleet Academy.
Ik zou er niet over hebben geblogd als je soms niet iets vindt dat je niet zoekt. Momenteel is in de Verenigde Staten nogal wat ophef rond een plagiaatzaak. Het sportmerk Nike heeft namelijk een van zijn logo’s wat al te duidelijk geïnspireerd op dat van de US Naval Academy. Links het Nike-logo, rechts dat van de marine-school.
Let even op het logo: Ex scientia tridens, wat zoiets wil zeggen als “door wetenschap groeit zeemacht”. Nogal platvloers natuurlijk, dat wetenschap de politiek dient. En vér verwijderd van het elegante motto van de Apollo-13, waarin wetenschap geen bijbedoelingen heeft maar dat is wat ze is: het collectief bezit der mensheid.
Wie zou er verantwoordelijk zijn voor deze verandering van het neolatijnse lood in neolatijns goud? Ik vermoed dat het een idee is van Jim Lovell, die de Naval Academy bezocht voor hij astronaut werd en diende als commandant van de Apollo-13.
Los van de wetenschap, of wellicht niet, zijn de sterren ook gewoon mooi. Sommigen worden ongemakkelijk van de uitgestrektheid, maar ik heb het altijd troostend gevonden. Cicero verwoordt het zo: Supra lunam sunt aeterna omnia. Gezelle zo:
’s Avonds
’t Wordt al sterre dat men ziet
in dat hoog en blauw verschiet daar,
blijde sterren, anders niet,
in dat hoog en blauw verschiet.
’t Wordt hier altijd al verdriet,
van dat oud en zwart verdriet daar,
’t wordt hier altijd anders niet
als dat oud en zwart verdriet.
Laat mij, laat mij, in ’t verdriet,
vliegen naar dat hoog verschiet daar,
waar men al die sterren ziet,
al die sterren… anders niet.
Gerard Manley Hopkins S.J., Gezelles geestverwant in het Engelse taalgebied, dichtte het zo in:
The Starlight Night
Look at the stars! look up at the skies!
O look at all the fire-folk sitting in the air!
The bright boroughs, the circle-citadels there!
Down in dim woods the diamond delves! the elves’-eyes!
The grey lawns cold where gold, where quickgold lies!
Wind-beam whitebeam! airy abeles set on a flare!
Flake-doves sent floating forth at a farmyard scare!-
[…].
En wij, met Saskia opziend naar dat sterrengewemel: broodkruimels op de rok van het universum.
Al die sterren… anders niet.
Was het maar zo. Wonend in de Randstad mag ik al blij zijn als ik een stukje Kleine Beer zie. Voor de Melkweg moet ik op vakantie. Het gevoel van oneindige nietigheid, het losraken van de hectiek van de mensenwereld tegenover die eindeloze sterrenhemel; ik mis het elke avond weer.
ik woon ook in de randstad, maar zie slechts de maan en soms venus, meer niet.
Misschien is het toch wat naïef hat Apolloprogramma puur als wetenschap te beschouwen. Ik kan me voorstellen dat de wetenschappers, ingenieurs en zelfs de militair getrainde astronauten het zo bezagen, maar degenen die het politiek mogelijk maakten, wilden ook vooral de Russen een lange neus zetten. We zijn nog niet in het universum van de United Federation of Planets, helaas.
Daar heb je een punt mee. Maar kijk ook nog even hier: https://mainzerbeobachter.com/2012/05/23/we-choose-to-go-to-the-moon/
Wetenschap is zelden of nooit puur – inclusief de natuurwetenschappen.
Geldt dat ook voor zuivere wiskunde?
En waar zou de USNA haar logo weer vandaan hebben gejat?