De Protocollen van de Wijzen van Zion

Ophef, een jaar of drie geleden, over de website van de NOS, waar de joodse miljardair-filantroop George Soros was getypeerd als invloedrijke bemoeial met tentakels in de wereldpolitiek. Protesten, beschuldigingen van antisemitisme, een NOS die het aanvankelijk niet wilde corrigeren, een NOS die dat later wel deed. Het antisemitische aspect, waarvan ik in het midden laat of een NOS-medewerker het beoogde, is de aanname dat joden de wereldpolitiek naar hun hand zouden zetten. Die aantijging komt uit De Protocollen van de Wijzen van Zion, een beruchte vervalsing uit het laatste jaar van de negentiende eeuw.

Klaas Smelik, tot voor kort hoogleraar Hebreeuws in Gent, wijdde in 2011 een boek aan de bizarre geschiedenis van deze invloedrijke antisemitische tekst: De zeven levens van de Protocollen van de Wijzen van Zion. Het verscheen in een (nog leverbare) Nederlandse versie en een zo te zien niet meer leverbare Vlaamse versie. Smelik behandelt het ontstaan van de tekst in Russische kringen in Parijs, de wijze waarop het schotschrift naar tsaristisch Rusland kwam en daar na de Revolutie van 1917 aan invloed won, de verspreiding in de westerse wereld (Henri Ford!), het gebruik in het Derde Rijk, de huidige populariteit in het Midden-Oosten en tot slot de curieuze draai in New Age-kringen.

Lees verder “De Protocollen van de Wijzen van Zion”

Ex luna scientia

Ex luna scientia is natuurlijk de allermooiste neolatijnse uitdrukking die er is. Dankzij de maan is de wetenschap ontstaan – u weet wel, de empirische cyclus is uitgevonden toen de Babyloniërs nadachten over maansverduisteringen. De maan inspireerde Ptolemaios, Copernicus, Galilei en Kepler. En ook: het maanonderzoek haalde in de jaren zestig het beste uit wetenschappers naar voren.  Zoals Kennedy zei:

We choose to go to the moon in this decade and do the other things, not because they are easy, but because they are hard, because that goal will serve to organize and measure the best of our energies and skills.

De maan inspireert de wetenschap. Ex luna scientia. Mocht u even niet paraat hebben waar u dat ook alweer las: het was het motto waarmee de Apollo-13 uitvloog. Star Trek knipoogde er liefdevol naar door Ex astris scientia te maken tot motto van Starfleet Academy.

Lees verder “Ex luna scientia”

En dan nu het nijlpaard!

Nijlpaard in de dierentuin van Antwerpen

De oude Egyptenaren hadden nogal gemengde gevoelens bij de nijlpaarden in de rivier de Nijl. Op plaatsen waar de god Seth werd beschouwd als een vernietigende kracht, gold het nijlpaard als een verachtelijk dier. In de tempel die in Edfu is gewijd aan Seths vijand Horus, zijn afbeeldingen van de nijlpaardenjacht. In andere heiligdommen werd het dier echter geassocieerd met de beschermgodinnen van de vruchtbaarheid en daarom in ere gehouden.

Herodotos’ hippo

Toen de Griekse onderzoeker Herodotos van Halikarnassos Egypte bezocht, herkende hij de ambiguïteit. We zien het in zijn beschrijving – een beschrijving die na die de derde zin echter volledig ontspoort.

En dan nu het nijlpaard! In het gewest Papremites is het een heilig dier, elders in Egypte niet. Het uiterlijk is een beschrijving waard, dus opgelet. Het beest is een viervoeter, de hoeven zijn gespleten als bij een os, de neus is stomp en de slagtanden zijn duidelijk zichtbaar. Het heeft de staart en de manen van een paard en hinnikt ook zo. Qua om vang kun je het vergelijken met een uitzonderlijk groot rund. Zijn huid is ongelooflijk dik en taai. Ze laten die drogen en maken er dan spiesschachten van. (Historiën 2.71; vertaling Hein van Dolen)

Lees verder “En dan nu het nijlpaard!”

Opnieuw: wetenschapsfraude?

Breughel, “De parabel der blinden” (1568)

Diederik Stapel, Roos Vonk, Don Polderman en Dirk Smeesters. Vandaag is een oud-hoogleraar aan de VU, Mart Bax, de volgende onderzoeker die in opspraak komt. Ik citeer NU.nl:

In het boek Ontspoorde Wetenschap dat vrijdag uitkomt, trekt onderzoeksjournalist Frank van Kolfschooten het bestaan van een klooster in het zuiden van Nederland in twijfel. … ”Dat je je bronnen anonimiseert is in de antropologie vrij gebruikelijk”, aldus Van Kolfschooten. ”Maar collega’s van Bax twijfelden aan het bestaan van dit klooster.”

Lees verder “Opnieuw: wetenschapsfraude?”

Plagiaat en bedrog

Lange Niezel 25, Amsterdam

En dat is twee. Het materiaal op de Livius-website is al sinds jaar en dag gratis; als iemand het wil overnemen, wil ik alleen een link terug (zodat mensen kunnen controleren of er een actuele versie is), en dat het niet gebeurt om geld mee te verdienen. Livius werkt voor de gemeenschap, niet voor andermans winst.

Dat laatste lijkt niet iedereen te begrijpen: ik blogde een tijdje geleden al dat een Noorse letterdief de hele Livius-website had gekopieerd en er advertenties bij had geplaatst. Voor mij was dat reden om er een copyrightorganisatie op te zetten – en met succes.

Lees verder “Plagiaat en bedrog”

De tuinman en het plagiaat

Magere Hein / een tuinman bij de Sharestanbrug in Isfahan

Een van de bekendste gedichten in onze taal is “De tuinman en de dood” van P.N. van Eyck. Hieronder is een ander versie, geschreven door de auteur/filmmaker Jean Cocteau, die zich baseerde op de versie van de bekende islamitische mysticus Rumi (Mevlana), waarin koning Salomo de hoofdpersoon is en het decor wordt gevormd door Jeruzalem.

Cocteau verplaatste de scène naar Perzië, specificeerde de plaats van toevlucht in Isfahan en veranderde de hoofdfiguur in een edelman. Het feit dat Van Eyck beide aanpassingen overnam, bewijst dat hij Cocteau kopieerde en niet het verhaal van Rumi.

Lees verder “De tuinman en het plagiaat”