Aken, de residentie van de in de Middeleeuwen welhaast legendarische Karel de Grote, is de stad waar ooit de Duitse koningen, als de keurvorsten een beslissing hadden genomen, werden gekroond. Later ging de vorst dan naar Italië om zich door de paus te laten kronen tot keizer. Het was natuurlijk wel de bedoeling dat de Akense kerk waar de koningskroning plaatsvond, er een beetje leuk uitzag en daar wilde het stadsbestuur wel voor zorgen. Het probleem: er was nauwelijks geld. De leden van de raad waren dus beslist geïnteresseerd toen een vreemdeling aanbood de financiering van het project op zich te nemen.
De vreemdeling die de raadszaal betrad, ging opvallend gekleed en iedereen begreep dat hij inderdaad rijk genoeg was. Ik stel me voor dat er over en weer complimenten zijn uitgewisseld en dat na deze inleidende opmerkingen het ontbrekende bedrag zal zijn genoemd. De vreemdeling zal toegezegd hebben het op tafel te leggen, maar stelde één voorwaarde: hij wilde de ziel hebben van de eerste die de nieuwe kerk zou betreden. Het was, zoals u hebt begrepen, der Teufel höchstpersönlich.
Wat zullen de heren van de raad hebben besproken? Ik weet het niet maar uiteindelijk namen ze het aanbod aan. De duivel financierde de bouw van een kerk – zoiets was natuurlijk nog nooit vertoond. Het monument vorderde nu snel en op een mooie dag was het klaar. Alleen: omdat iedereen wist wie het had betaald en wat zijn voorwaarden waren geweest, ging niemand ter kerke.
Het ergerde de duivel, die immers nog een ziel tegoed had. Maar toen kreeg iemand een idee.
En zo kwam het dat op een mooie dag – het zal wel een zondag zijn geweest – de hele stadsraad naar de kerk ging. De klokken luidden, de bisschop was overgekomen en in een prachtige processie liep iedereen van het raadhuis over de markt naar de nieuwe Dom. Bij de ingang hield men in. De duivel wachtte vol spanning! Ineens maakte een jager zich los uit de omstanders, liep naar voren, naar het kerkportaal, opende de enorme buidel die hij meedroeg en kijk, er sprong een wolf uit, de kerk in.
De duivel stortte zich op het beest, griste de ziel, begreep dat hij voor de gek was gehouden en sloeg de kerkdeur kwaad achter zich dicht. Hij was zó kwaad en sloeg zó hard met de deur, dat die met zó’n harde klap dichtsloeg dat hij een van de vingers van de duivel afrukte. Die zit tot op de huidige dag in een van de leeuwenkoppen op de deur: door de bek van de linkerleeuw kun je een koord halen, maar niet door de bek van de rechter. Zie de bovenste foto.
Vanzelfsprekend liet de duivel het er niet bij zitten. Toen hij de ziel van de wolf eenmaal in de hel had geketend, keerde hij terug om de kerk te laten verdwijnen onder een berg zand. Woedend wierp hij het stof met enorme scheppen tegelijk naar de stad. Omdat zijn hand echter een duim miste, wierp hij steeds mis, maar zo is het dus gekomen dat het in de omgeving van Aken zo heuvelachtig is. Fiets maar eens van Aachen Hauptbahnhof naar Vaals.
[De bron van deze sage heb ik niet kunnen vinden maar een verhaal met een stadsraad die een kerk bouwt, dat zal wel niet stammen uit de tijd van Karel de Grote. Gegeven de obsessie met de duivel houd ik het op de zestiende eeuw of later. Het zal wel te vinden zijn in de Aarne-Thompson-index, maar ik mis de handigheid om het daarin op te zoeken. In elk geval wordt hetzelfde verhaal verteld over de Duivelsbrug bij Hamburg.]
Dit kon toen toch al niemand serieus genomen hebben hè? Toch? En ik heb geen minachting voor mensen uit de Middeleeuwen. Door dit soort verhalen juist niet, ze moeten beter geweten hebben…
Ik vrees met grote vreze…
Ik meen ergens gelezen te hebben dat een flink percentage van de Amerikaanse gelovigen heilig overtuigd is van de onbevlekte ontvangenis. Waarom zou de gemiddelde middeleeuwer dan beter geweten moeten hebben? De duivel was alom tegenwoordig in zijn of haar wereldbeeld, net als god en zijn entourage. Als je het al niet serieus nam hield je dat stil: de brandstapel was geen verbeelding maar een realiteit. Dus waarom god en duivel dan ook niet? Vergis je niet in de kracht van wat wij beschouwen als religieuze indoctrinatie.
“de brandstapel was geen verbeelding maar een realiteit.”
Dankzij oa Luther en Calvijn (de beruchte Spaanse Inquisitie deed er heel wat minder vaak aan dan vaak wordt gedacht) vooral vanaf 1550, dus al een tijdje nadat de Middeleeuwen waren afgelopen. Gedurende grote delen van de Middeleeuwen – vanaf de Zwarte Dood in 1348 bv. – had de RKK bovendien in West-Europa helemaal niet zoveel te vertellen.
Het idee van religieuze indoctrinatie middels brandstapels tijdens de Middeleeuwen is een fraai voorbeeld van de Mount Everest Fallacy:
https://www.livius.org/articles/theory/everest-fallacy/
@saskia sluiter
Ik vermoed dat u de onbevlekte ontvangenis verwart met de maagdelijke geboorte. De onbevlekte ontvangenis houdt in dat Maria geboren is zonder de erfzonde. Dit is een Rooms dogma dat door de protestanten wordt afgewezen, en dat in de middeleeuwen ook in de katholieke kerk omstreden was. De maagdelijke geboorte houdt in dat Maria maagd was bij de geboorte van Jezus, een gedachte die ook door veel protestanten wordt gedeeld, al wordt die door veel protestanten niet in biologische zin opgevat.
Het begrip indoctrinatie is een begrip waar je in de middeleeuwen niet ver mee komt en “weten” en “geloven” verschillen van elkaar.
@FrankB: Dank. Maar hoe hield de kerk haar schaapjes dan vroom? Ik moet me daar maar eens in gaan verdiepen. Want geloof is wel een heel interessant iets (daar bent u het niet mee eens waarschijnlijk) en nog steeds (ik beperk me nu even tot de zgn. wereldreligies) een leidend principe in de wereld .
@Jacob Krekel: ‘De maagdelijke geboorte houdt in dat Maria maagd was bij de geboorte van Jezus, een gedachte die ook door veel protestanten wordt gedeeld, al wordt die door veel protestanten niet in biologische zin opgevat.’ Daar snap ik helemaal niets van. Maar dat is neem ik aan een kenmerk van geloof: gelijktijdig iets niet kunnen snappen maar wel geloven. Daar heb ik nooit talent voor gehad. En inderdaad, ik had de ontvangenis opgevat als maagdelijke geboorte.
@saskia sluiter
De bijbel heeft een heleboel verhalen over geboortes die eigenlijk niet (meer) kunnen, maar waarvan de pointe is dat voor God niets onmogelijk is. In de twee geboorteverhalen van Jezus wil de schrijver zijn (Joodse) lezers duidelijk te maken dat deze de beloofde messias is. Zij doen dat met citaten uit de schriften, dat wat wij nu het oude testament noemen. Mattheus citeert b.v. Jesaja 7:14: zie de maagd zal zwanger worden en een zoon baren en hem Immanuel noemen. Dat is puur theologisch en daar komt niets biologisch bij kijken. Later heeft de christelijke kerk daar ook een biologische maagd van gemaakt, om nog eens extra te benadrukken dat voor God niets onmogelijk is. Maar voor veel protestanten hoeft dat niet.
Iets niet kunnen snappen maar wel geloven is vrij algemeen. Ik geloof b.v. dat er zwaartekracht bestaat en ik kan dat in een formule weergeven, zoals heel andere veel mensen, maar ik snap er helemaal niets van, ik kan me geen voorstelling maken wat er nou echt gebeurt, evenmin als die andere mensen. Zoals Feynman het krachtig formuleerde: wie zegt dat hij de kwantummechanica heeft begrepen, die snapt er echt niets van. En toch, zo voeg ik er aan toe, geloof ik dat de kwantummechanica een goede theorie is.
Hebben jullie Jona’s “een verhaal met een stadsraad die een kerk bouwt, dat zal wel niet stammen uit de tijd van Karel de Grote. Gegeven de obsessie met de duivel houd ik het op de zestiende eeuw of later” over het hoofd gezien of rekenen jullie de 16e eeuw tot de Middeleeuwen?
Denk dat de vindingrijkheid vd Akenaren om met iets anders te komen dan alleen weer een heilige ter verering, hieraan meer ten grondslag ligt. In ieder geval een leuk verhaal.
En de Graaf van Holland, kandidaat Roomskoning, mocht de kerk niet in. Toen hebben de Friezen, in één van hun weinige buitenlandse militaire acties, de stad belegerd, en door dammen te bouwen de stad onder water gezet. Dat hielp wel, maar die graaf is even later door andere Friezen gedood. Zo had iedereen wat.
Niks “even later”, na verovering van Aken is graaf Willem II van Holland op 1 november 1248 door de aartsbisschop van Keulen gekroond. Tegenkoning Koenraad IV is nooit gekroond en stierf op 21 mei 1254, daarna was Willem meer dan anderhalf jaar als enige Rooms-Duits koning. Ten volle nadat hij in februari 1255 de Rijksburcht Trifels in de Rijnpalts veroverde en daardoor in bezit kwam van de zich aldaar bevindende kroningsregalia.
Mensen hebben toch een hoop fantasie.
@antoinette: gelukkig maar! Zonder wat voor fantasie ook wordt het leven ondraaglijk.
Er zijn varianten op deze legende. Zo betreffende het door de duivel opgeschepte zand: “Nach diesem Vorfall beschloss der Teufel Sand aus dem Norden zu holen und damit die Stadt Aachen zu begraben. Doch als er auf seinem Weg eine Pause machte, traf er eine alte Frau und fragte sie: „Ist es noch weit bis nach Aachen?“. Die Frau antwortete: „Schau dir doch mal meine Schuhe an. Die Schuhe habe ich das erste Mal angezogen, als ich aus Aachen fortging und sie sind schon so abgenutzt. Soweit liegt Aachen entfernt.“ Der Teufel, der daraufhin dachte, dass es wohl dumm wäre, den Sand weiter zu tragen, wenn Aachen doch so weit entfernt läge, lud den Sand dort ab und machte sich auf und davon. In wirklich lag Aachen jedoch nur eine Nasenlänge von ihm entfernt. Die alte Frau hatte bemerkt, dass der Mann, der sie angesprochen hatte einen Pferdefuß besaß (ein besonderes Merkmal des Teufels) und daher eine Lüge erzählt. Der Ort, an dem der Teufel den Sand ablud, nannte man Lousberg und er wurde zu einem, noch heute bei den Aachenern beliebten, Berg. Heute gibt es eine Bronzestatue, die die alte Frau und den Teufel zeigt und an die Klugheit der Frau erinnert, die Aachen beschütz hat. Außerdem sind auf dem Gehweg hier und dort Fußspuren von Pferdehufen hinterlassen.” ( https://www.jc-duesseldorf.de/index.php/de/mitgliederzeitschrift/164-deutsch-de/empfohlene-artikel/deutschland-entdecken/774-aachener-dom )
Soort van “Wo ist der Bahnhof? Do ist der Bahnhof” verhaal dus.
Het nieuwe jaar begint weer goed met een mooi verhaal.
Daar waren de middeleeuwers toch wel goed in, welk geloof je er ook aan hecht.
Iedereen een goed 2020.
Interessant idee ook dat een wolf een ziel heeft. Misschien een erfenis van een oeroud sjamanistisch geloof?
Interessant idee ook dat een mens een ziel heeft. Opgepoetst idee van een oeroud sjamanistisch geloof?
In mijn visie is het hebben van een ziel een andere religieuze indoctrinatie, om de gelovige ervan te overtuigen dat ook hij/zij deel kon hebben aan een “ander” bestaan als het lichaam en dus ook de bewuste geest hed opgehouden te bestaan. Helaas is voor ook dit sprookje nog nooit enig bewijs op tafel gekomen. Net zomin als voor de rest van die “Grimmige” verhaaltjes over hemel, hel, vagevuur, etc. Net zomin zal een dode kat in een “ander leven” nog op muizen jagen. Ik meen dat Marx ooit gezegd heeft: Religie is opium voor het volk. Om niet overal de knut voor uit de kast te hoeven halen, maar wel macht te blijven houden voor de predikers en compagnie.
Marx schreef in 1844: Godsdienst is opium VAN het volk, iets dat door het volk zelf is gecreëerd. Marx vond dat de mens religie zelf in het leven heeft geroepen als middel om zichzelf in een roes te helpen nu het aardse leven zo ondraaglijk was geworden.
Later (in 1905) werd dit door Lenin anders geformuleerd, nl. ” Godsdienst is opium VOOR het volk. Lenin suggereerde met deze uitspraak dat godsdienst voor het volk als een soort geestelijke foezel werkte, waarin de slaven van het kapitaal hun menselijk aangezicht en hun aanspraken op een ook maar enigszins menswaardig bestaan verzuipen.
Lenin verschilt hierin duidelijk van Marx, omdat hij meent dat religie/godsdienst (ook) wordt gebruikt door de uitbuitende bovenklasse om de onderklasse in het gareel te houden, niet (louter) omdat de onderklasse het zelf produceert.
Het verschil tussen wat Marx heeft gezegd en de interpretatie van Lenin, lijkt me nihil. Van het volk? Voor het volk? Helaas is “het volk” geen absolute definitie. Daartoe behoren ook de “Leiders, clerus en alle aan de macht zijnde standen” die zich via religie makkelijker konden handhaven. Hetzelfde gebeurt nu via politieke overtuigingen die in vele gevallen de status van religie hebben gekregen. Zie de bijna totale onmogelijkheid om via een debat of gedachtenwisseling, een oponent met deugdelijke argumenten op enigszins andere, evt bredere kijk of gedachten te brengen.
Maar bedankt voor het kritiese nootje.
“In mijn visie is het hebben van een ziel een andere religieuze indoctrinatie”
Fraai voorbeeld van oorzaak en gevolg verwisselen, aangevuld met de aanname dat mensen vroeger op precies dezelfde wijze dachten als wij. Hint: de strikte scheiding tussen een natuurlijke en bovennatuurlijke werkelijkheid is een moderne obsessie, nog geen drie eeuwen oud.
Dat is zo’n beetje wat ik wilde zeggen; het was niet mijn bedoeling om een hele discussie over de zin en onzin van godsdienst te beginnen. Het viel mij op dat een dier met een ziel iets is wat ik eigenlijk nooit aantref in die oude christelijke volksvertellingen, maar dat het in het sjamanisme, waar inderdaad geen scheiding is tussen natuurlijk en bovennatuurlijk, een heel normaal idee is dat alles een ziel heeft.
@frans: als mensen een ziel hebben (iets wat voor mij onvoorstelbaar is overigens) dan kan het wat mij betreft zo zijn dat alles een ziel heeft, tot stenen aan toe.
“De klokken luidden, …”
Slimme koster die aan de aandacht van de duivel wist te ontsnappen? 😉
Of hadden ze toen ook al afstandsbediening?
‘de klokken luidden’..
Goed opgemerkt!
Als de duivel een realiteit is, dan is ieder verhaal over hoe je hem te grazen kunt nemen mooi meegenomen. En dit zijn mooie verhalen, zowel het blog als de variant. De vraag “of mensen dit echt geloofden” is irrelevant. Se non è vero è ben trovato, daar gaat het om.
“De vraag …..”
Juist, om te beginnen omdat mensen de werkelijkheid nogal anders ervoeren als wij in de 21e eeuw.
Is uw persoonlijke -en per definitie onbewijsbare- aanname.
Daar ben ik het mee eens. Wie het geloofwaardig vindt, moet het maar geloven. JL schrijft voor ons op wat hij heeft horen zeggen. En een mooi verhaal is nooit weg.
Wat de Aarne-Thompson-index (ATU) betreft: deze legende behoort waarschijnlijk tot ATU 810. Duivelsbruggen staan onder ATU 1191.
Toen ik dat las, dacht ik van dat moet een grap zijn. Maar het blijkt echt te bestaan en is leuk en interessant. Als je ATU 1191 intikt krijg je allemaal bruggen. Lange winteravonden, where is your sting?
Je leert hier iedere dag iets.
Dat is eigenlijk normaal, want was de filosoof Marx immers niet vertrouwd met collega Feuerbach die in zijn ‘Wesen des Christentums’ iets zegt als “God is een gesublimeerde projectie van de mens”…
Met “dat” doelde Ik op de discussie over godsdienst=”opium van/voor het volk”, m.i. stond Marx met “van” in de traditie van Feuerbach…
Ik denk dat ik mijn reactie deels gaf omdat ik eerder op de VRT naar een nieuwe tv-bewerking van In de Naam van de Roos had gekeken. Een William van Baskerville zou dit toch…😒
Hoewel dit verhaal zelfs voor de Middeleeuwen te bizar lijkt, kan ik het wel het boek van Darren Oldridge ‘ Strange Histories: The Trial of the Pig, The Walking Dead (sic) and Other Mattters of Fact form the Medieval and Renaissance Worlds aanbevelen: https://www.goodreads.com/book/show/252118.Strange_Histories
Wat dacht u van het incident met de ‘bezeten appel’ uit 1585 in Annecy op pag. 9:
‘On the edge of the Hasli bridge there was seen for two hours an apple from which came so great and confused a noise that people were afraid to pass by there…Everybody ran to see this thing, though no one dared to go near to it; until…at last one man more bold than the rest took a long stick and knocked the apple Into the Thiou, a canal from the lake of Annecy which passes under the bridge; and after that nothing more was heard.’
Nieuwe bewerking? Ik ken alleen die met Sean Connery. Is er nog een verfilming?
https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/the-name-of-the-rose/1/the-name-of-the-rose-s1a1/
Het is nu een tv-serie
Volgens mij hielden die mensen gewoon van een goed verhaal. Verder niets achter zoeken.