Categorie: Middeleeuwen

Een bijzondere khachkar

On door Jona LenderinginCultuur, Geschiedenis, Christendom, Middeleeuwen, Religie, Midden-Oosten18 reacties
Khachkar uit de Astvatsatsin-kerkin Sevanavank

Ik blogde gisteren over de khachkars van Armenië, de middeleeuwse “kruisstenen” die vooral veel op begraafplaatsen staan: stèles met daarop een kruis en verder propvol met allerlei complexe motieven. De bovenstaande is te zien in de kerk in Sevanavank die bekendstaat als Astvatsatsin, “de moeder van god”. Het is een heel bijzondere, want hier is een lijdende Christus afgebeeld: op de overgrote meerderheid van de khachkars is het kruis een abstracte vorm. Waarom de gekruisigde is afgebeeld met lange vlechten, heb ik niet kunnen ontdekken. Het zal wel geen weergave zijn van de pijpenkrullen die zo typerend zijn voor de Oost-Europese joden.

Helemaal bovenaan zijn wat hemelse scènes: linksboven de engelen, midden bovenaan een boom des levens (die in het Paradijs had gestaan en dus voor middeleeuwse kunstenaars ook in de hemel viel te lokaliseren) en rechts bovenaan de symbolen van de vier evangelisten. Met de wijzers van de klok mee gaand hebben we in de rechterkolom Maria met kind, een os en ezel die een praatje zitten te maken, en de drie wijzen.

Lees verder “Een bijzondere khachkar” →

Khachkars

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Cultuur, Geschiedenis, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Religie16 reacties
noratus_khachkar_with_lady
Khachkar in Noratus

Een van de aardigste stukken van het Armeense erfgoed is het soort monument dat bekendstaat als khachkar, “kruissteen”. Het gaat om stenen steles van laten we zeggen tussen de één en twee meter hoogte, voorzien van een kruis. Een ander vaak voorkomend element is de cirkel onder het kruis, waarvan ik lees dat die de zonneschijf voorstelt. U ziet het op de foto hieronder. De voet van het kruis loopt overigens minstens even vaak uit in twee wortels, alsof het kruis eigenlijk een boom is. Dat ziet u op de foto hierboven.

De rest van het oppervlak is volledig bewerkt met allerlei patronen, die soms doen denken aan kant, hoewel je ook bloembladeren, rozetten en granaatappels ziet. Doorgaans is het kruis een abstracte voorstelling, voorzien van plantenmotieven; het is zelden een realistische afbeelding van de lijdende Christus, al zal ik morgen bloggen over een uitzondering. Verder zie je weleens kleine scènes: heiligen, een weegschaal waarop de ziel wordt gewogen, verhalen uit de Bijbel, of wat loslopende dieren. En soms natuurlijk een inscriptie of de signatuur van de maker.

Lees verder “Khachkars” →

Alles over Libanon

On door Jona LenderinginArcheologie, Cultuur, Geschiedenis, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Oudheid, Religie, Toerisme7 reacties
Beiroet

Stel, u wil naar Libanon. Dat is niet zo onwaarschijnlijk want het is een prachtig land, met aardige mensen, met prachtige musea, leuke souqs, heerlijke waterpijpen en met een keuken die het beste combineert van de Arabische, Ottomaanse en Franse cuisine. Stel, u wil weten wat ik erover heb geschreven. Dat is iets minder waarschijnlijk, want zo beroemd zijn mijn Libanese schrijfsels niet, maar desondanks: hier is een overzicht.

Eerst even wat algemene dingen: Libanese groepsidentiteiten, meer over Libanese groepsidentiteiten, de sterke verhalen, Beiroet, Beiroet, Beiroet, Beiroet, minted lemonade, het verkeer, meer verkeer, Misrlou, erfgoedbeheer, regen, vooroordelen, een roadblock, Amin Maalouf, beleefdheid, bij Laziz, en Libanezen in Nederland en nog eens.

Archeologie: het DNA-onderzoek, meer DNA-onderzoek, de geweldige stad Byblos, de Nahr al-Kalb, een Egyptische buitenpost, Jachin en Boaz, Baalbek, meer Baalbek, nog meer Baalbek, het archeologische museum van Sidon (in aanbouw), het archeologische museum van Sidon (nog steeds in aanbouw)

Lees verder “Alles over Libanon” →

Byzantijnse krabbel (9): Oude wijsheid

On door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Klassieken, Middeleeuwen, Oudheid19 reacties
Reliëf van de heidense god Pan uit de elfde eeuw (Bode-Museum, Berlijn)

De speurtocht naar de herkomst van de uitdrukking “de wijze van Chaironeia” afgelopen weekend had een leuk gevolg: op Facebook attendeerde iemand me op een charmant gedichtje van de Byzantijnse auteur Johannes Mauropous, “Zwartvoet”, de bisschop van Euchaita in oostelijk Anatolië. U moet hem kort na het jaar 1050 plaatsen; hij was een vriend van de Michael Psellos over wie ik al eens eerder schreef.

Het gedichtje hieronder trof me omdat het zo aardig weergeeft hoe middeleeuwers dachten over de geleerden uit de Oudheid. De tekst is wat corrupt overgeleverd, maar de strekking is duidelijk. De  vertaling is voor de gelegenheid gemaakt door Hein van Dolen.

Lees verder “Byzantijnse krabbel (9): Oude wijsheid” →

Tongeren

On door Jona LenderinginArcheologie, Middeleeuwen, Musea, Romeinse Rijk, Toerisme6 reacties
Apollo op een Jupitergigantenzuil onder de O.L. Vrouwe-basiliek in Tongeren

Het zwaartepunt van de Romeinse Lage Landen was het gebied dat ik gemakshalve zal aanduiden als het Maasland, waar de vruchtbare lössgronden garant stonden voor welvaart. De Romeinen bouwden de al in de IJzertijd bestaande handelscorridor van Noord-Frankrijk naar de Rijn uit met bijvoorbeeld steden als Bavay, Tongeren, Heerlen en Keulen. Niet toevallig zijn dat (samen met Xanten) nog steeds de belangrijkste Romeinse nederzettingen in het noordwesten van Europa. Hoe belangrijk deze regio was blijkt wel uit het feit dat ze de basis vormde voor de macht van Julius Caesar, keizer Vitellius, het Gallische keizerrijk, de Merovingen en de Karolingen.

In Bavay ben ik al een tijd niet geweest; in Keulen is het wachten op de vernieuwing van het Römisch-Germanisches Museum; in Heerlen gebeuren de prachtigste dingen; en in Tongeren is twee weken geleden de expositie-ruimte onder de O.L.Vrouwe-basiliek geopend, die bestaat uit enerzijds de schatkamer met de mooiste voorwerpen uit de kerk en anderzijds de eigenlijke opgraving onder de kerk. Dat is een complex geheel: Romeinse resten; een basiliek uit de vierde eeuw die misschien iets van doen heeft met Servatius; een Merovingische kerk; twee Karolingische kerken; een Ottoonse kerk die werd uitgebreid met een toren; de huidige basiliek. Je kunt tussen alle muren en fundamenten door lopen.

Lees verder “Tongeren” →

Byzantijnse krabbel (4): Zwaartekracht

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Oudheid, Wetenschap56 reacties
Aristoteles (Louvre, Parijs)

Ik ontdekte Aristoteles van Stageira pas nadat ik was afgestudeerd. Het Organon, de verzameling teksten waarin de filosoof de grondslagen legde voor de logica, was een van de lacunes in het academisch onderricht. Ik heb ingeschreven gestaan aan twee universiteiten, heb colleges gelopen aan nog twee andere, maar nergens deed men er iets aan, terwijl het Organon een van de belangrijkste en invloedrijkste teksten is uit de oude wereld. Je mag overigens de vraag stellen of Aristoteles’ logica niet eigenlijk een retorische truc was: hij deed alsof hij een waterdicht systeem had om waarheden af te leiden, maar in de praktijk sloeg hij er weleens een slag naar. Je kunt hem makkelijk vergeven, want hij heeft als eerste een ideaal geformuleerd en heeft de methode van begin af aan ontwikkeld.

Maar de methode is niet waterdicht en ook Aristoteles slaat de plank weleens mis, zoals wanneer hij beweert dat zware voorwerpen sneller vallen dan lichte.

Als een bepaald gewicht een bepaalde afstand aflegt in een bepaalde tijd, zal een zwaarder gewicht dezelfde afstand in minder tijd afleggen. De tijd is omgekeerd evenredig met het gewicht. Zo zal een gewicht dat dubbel zo zwaar is als een ander, dezelfde afstand in de halve tijd afleggen. (Over de hemel 1.6).

Lees verder “Byzantijnse krabbel (4): Zwaartekracht” →

Redbad (bis)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Middeleeuwen15 reacties

Onlangs bezocht ik Redbad, de vermoedelijk slechtste film die ik ooit zag. Niet eens meer “zó slecht dat het eigenlijk weer onderhoudend is” – gewoon echt slecht. Hoe het Productiefonds geld gegeven kan hebben aan deze draak, is een van de mysteriën van het subsidiecircuit, al wil ik geloven dat de makers een ander script hebben gepresenteerd dan ze uiteindelijk verfilmden. Hoe dat ook zij, ik schreef een blogstukje over het gebrek aan filmische kwaliteit van Redbad en dat had het einde moeten zijn.

Behalve dat een kennis me attendeerde op het boek dat de historici Sven Meeder en Erik Goosmann hebben geschreven over de Friese leider Radboud. (De naam “Redbad” is een moderne poging een Fries ogende naam te geven aan de man die in de middeleeuwse bronnen Radbodus heet.) Redbad. Koning in de marge van de geschiedenis bleek een aangename verrassing, niet alleen omdat het verhaal de moeite waard is, maar vooral omdat de auteurs de lezer serieus nemen en zich niet beperken tot het beruchte “dit zijn de feiten en daarmee moet u het doen” dat zo vaak doorgaat voor wetenschapscommunicatie. Ze vallen u ook niet lastig met een ellenlange literatuurlijst en zinloze voetnoterij, maar tonen in plaats daarvan, zoals het hoort, het wetenschappelijk proces. Ze schrijven:

Lees verder “Redbad (bis)” →