Er is geen boek over de Karthaagse veldheer Hannibal, nee, er is geen boek over Karthago, of bovenstaande kop staat erin. De buste is gevonden in Capua (even ten noorden van Napels) en dateert uit de tweede of misschien derde eeuw na Christus. Door de sterke contrasten van de foto is het wat je noemt een markante kop. Daarmee is de foto beter dan het origineel, dat eigenlijk nogal vlak is.
Probleem: het kan onmogelijk een portret zijn van Hannibal, zelfs geen Romeinse kopie van zijn portret. De Karthager had namelijk aan het begin van zijn campagne in Italië een oog verloren en bovenstaande heer heeft er echt twee, compleet met pupil. Afgaand op de helm zou ik eerder denken aan een praetoriaanse gardist, maar dat is ook maar een losse gedachte.
Er is nog iets grappigs aan de hand. U vindt deze foto echt overal online en het is steeds hetzelfde plaatje, dat volgens mij afkomstig is uit de bekorte uitgave van de eerste drie delen van de Römische Geschichte van Theodor Mommsen. De foto is in die uitgave, zoals destijds gebruikelijk, bewerkt en verbeterd. Ik denk dat ik het herken aan de groeven die de baard op de kin en de snor moeten suggereren. Ze lijken wat donkerder te zijn gemaakt.
Hoe dat ook zij, de foto is zó vaak gereproduceerd dat ze onderdeel is geworden van de traditie. Soms staat er netjes bij dat er geen reden is aan te nemen dat dit werkelijk Hannibal is. Evengoed wordt de foto dan toch afgedrukt. Hij hoort bij Hannibal, net als zijn olifanten.
Heel misschien is het eigenlijke portret overigens wél bekend. Het zou kunnen dat de baardloze god Melqart die op sommige munten staat, een portret is van de Karthaagse veldheer, zoals de baardige Melqart die op andere munten staat, zijn vader Hamilkar voorstellen kan.
Zou kunnen. Voorstellen kan. We weten het gewoon niet.
De kwestie is niet onbeduidend. Doorgaans stonden op munten alleen koningsportretten. Als Hamilkar en Hannibal zichzelf op munten afbeeldden, streefden ze blijkbaar naar de alleenheerschappij. De familiecultus voor de god Melqart, de Fenicische beschermheer van het koningschap, is een andere aanwijzing in dezelfde richting. Voorlopig is dit echter een open kwestie.
Kan het niet een Romeins geïdealiseerd portret van Hannibal zijn? Er zijn nogal wat geïdealiseerde beelden/portretten uit de klassieke kunst
Als ik Jona goed begrijp heeft de uitgever voor de verkorte uitgave van Römische Geschichte van Theodor Mommsen een willekeurige buste van een soldaat uit de Romeinse tijd genomen en die in het boek neergezet met de suggestie dat die van Hannibal was. En dat dit vervolgens door velen is overgenomen waarbij ze niet eens de moeite hebben genomen een nieuwe foto van deze buste te krijgen maar zelfs de foto inclusie bewerkingen hebben gebruikt.
Grappig, nooit over nagedacht dat het potret niet van Hannibal zou zijn. Op het boek van Adrian Goldsworthy pronkt ook deze foto en hij heeft wel de uitstraling van een gevreesde veldheer. Ik kan mij niet herinneren dat hier ergens een voorbehoud in stond.
Een geroofde buste van Hannibal lijkt me ook een mooie troffee, al heb ik geen idee of het maken van bustes ook een Carthaagse traditie was.
Yes! Hier lees ik t blog voor! Ik ken t beeld, en was er simpelweg van uitgegaan dat er dan dus wel ergens een naam in gebeiteld zou staan.
Waar staat t tegenwoordig eigenlijk? Napels?
Als ik maar één oog had, zou ik dat niet in een buste vereeuwigd willen zien. Net zo min als keizer Justinianus II ‘Rhinótmitos’. Toen hij in 695 hij uit de macht werd ontzet werd hem de neus afgesneden. Hij wist de macht echter na enkele jaren terug te veroveren. Op de munten uit zijn tweede regeringsperiode staat hij weer mét neus. Begrijpelijk toch?
Het doet denken aan de wijnvlek van Gorbatsjov, die ook weleens werd weggeretoucheerd.
Ceci n’est pas Hannibal.
Foto in de verkorte versie van Mommsen: ik kan mij vooral bij de kin retoucheren best voorstellen. Dat moet dan in Napels eenvoudig te controleren zijn.
De noot bij het foto luidt: Hannibal. Idealportrat aus der Kaiserzeit. Neapel, Museo Nazionale. (Aufnahme Alinari 11 063). “So liess Caracalla nicht bloss in allen Stadten Bildnisse und Statuen von Alexander dem Grossen…aufstellen, sondern auch von Sulla und Hannibal”. L.Friedlander, mit Berufung auf Herodian. IV, 8.