Soms kom je bij een geliefd boek via een geliefde tv serie. In de jaren tachtig zond de NCRV een verfilming uit van Sherlock Holmes met de onvolprezen Jeremy Brett in de hoofdrol. De HEMA bracht tegelijkertijd een dikke pil uit met alle Holmes verhalen in het Nederlands en ik kocht ‘m en was meteen verkocht.
Eigenlijk heb ik niks met detective verhalen, Agatha Christie boeit me niet, Nicky French ook niet, maar wat Sherlock Holmes zo fascinerend maakt is… Sherlock Holmes zelf! Hij is, zoals hij zelf zegt, de eerste raadgevende detective, als de lui van Scotland Yard het niet meer weten, zo zegt hij, dan komen ze bij mij en ik zet ze weer op het juiste spoor. Hij kan dat omdat hij een studie heeft gemaakt van van alles en nog wat, van de as van de verschillende soorten tabak, van het volgen van voetsporen, alles wat hij maar nodig heeft om zijn zelf gecreëerde beroep uit te oefenen.
Naar verluidt had student Arthur Conan Doyle een docent die ook zo’n oog voor detail had. Die kon naar aanleiding van de aarde op iemands schoen vertellen waar die iemand geweest was. Conan Doyle vertaalde dat naar zijn verzonnen held en transformeerde zichzelf tot dokter Watson, die de avonturen van zijn held en kamergenoot beschrijft.
En dat is ook één van de mooie dingen aan deze serie: de schrijver Conan Doyle wordt als Dr. Watson een personage in het verhaal en zijn personage Sherlock Holmes levert weer commentaar op wat de schrijver schrijft. Zo zegt Holmes in het tweede avontuur Het Teken van de Vier dat hij Watson echt niet kan feliciteren met diens beschrijving van het eerste avontuur, Een Studie in Rood. Holmes vond namelijk dat zijn eigen rol in dat boek niet groot genoeg was. En dat is Sherlock Holmes: hij kan alles, hij is slimmer dan iedereen, hij heeft overal een oplossing voor… En dat wil hij ook heel erg graag weten!
Het is juist die verwaandheid die deze superheld menselijk maakt. Iedereen heeft tenslotte zijn zwakheden. Een andere zwakte is cocaïnegebruik. Het brein van Sherlock Holmes kan niet zonder problemen om op te lossen, soms zou hij zelfs willen dat er ergens een misdaad gepleegd wordt, alleen maar zodat hij iets te doen heeft, anders grijpt hij naar de cocaïne.
Toen ik in 2014 naar Londen ging om Kate Bush te zien, bezocht ik natuurlijk ook het Sherlock Holmes museum op Baker Street 221 B, waar alle voorwerpen en personages uit de boeken natuurgetrouw tentoon werden gesteld, zoals de tabak in de Perzische pantoffel en de letters VR die met een pistool in de muur geschoten werden. Alleen de spuit met cocaïne ontbrak. Dat is een kant van de negentiende eeuw, toen het gebruik van die drug nog volkomen normaal was, die men nu blijkbaar liever niet meer laat zien. Jammer hoor.
Maar hoe dan ook, Sherlock Holmes heeft de tand des tijds doorstaan en is nog steeds één van de bekendste helden aller tijden en een voorbeeld en een voorloper van alle detectives. En om het af te sluiten nog even een clipje van de beste fragmenten van Jeremy Brett, die altijd onlosmakelijk verbonden zal zijn met Sherlock Holmes (het tweede fragment is waar hij verklaart waarom hij de cocaïne nodig heeft).
- Alle avonturen van Sherlock Holmes zijn hier te downloaden.
[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging Frans Buijs voor de tweede keer in. Opnieuw bedankt Frans!]
Je kunt detectives als Holmes (hoe “geniaal” ook) ook als de meest inadequate helden zien. Holmes kan immers alleen maar (in een rol als volger) de puzzel ontrafelen die een of ander crimineel meesterbrein hem aanlevert.
Daarmee is de held in feite afhankelijk van zijn tegenstander. Terwijl andere helden als initiatiefnemer optreden.
Daarom vond Holmes ook dat Londen een saaiere plek was geworden sinds de (door hem zelf veroorzaakte) dood van professor Moriarty.
Een held kan zijn heldhaftigheid toch maar ten toon spreiden als hij geconfronteerd wordt met een probleem. In die zin is alle heroïsme een reactie. Holmes’ acties gaan vaak verder dan het oplossen van een puzzel waardoor een crimineel bestraft wordt: hij weet ook regelmatig groter onheil te vermijden. Kan je een voorbeeld geven van een held die het initiatief neemt?
Ik dacht dat cocaïne gesnoven en heroïne ingespoten wordt.
Ik ook. Maar ik herhaal maar wat er in het boek gezegd wordt.
Uit de verhalen blijkt dat Sherlock Holmes een morfinist is. Die morfine spuit hij. Af en toe gebruikt hij ook cocaïne die hij inderdaad ook inspuit. In het Victoriaanse Engeland waren beide middelen legaal. Ik heb Sherlock Holmes sinds mijn middelbare school gelezen. Daarbij ontstond langzamerhand wel een bezwaar. De oplossingen worden vanuit het resultaat beredeneerd en gebracht in volstrekt logische stappen. Canon Doyle beschrijft dat op een spannende manier. Ik vind dat nu een beetje kinderachtig, want zou je bij het begin van de speurtocht beginnen dan zouden de aanvankelijk gepresenteerde feiten ook anders kunnen worden geïnterpreteerd. Zelf lees en kijk ik graag naar Duitse Krimis. Die beginnen bij de ontdekking van een moord en het soms moeizaam toewerken naar een oplossing vormt de kern van het verhaal. Smaken verschillen, ik weet het.
Amen. Absolute Holmesfan hier sinds de Deltas jeugdversie van ‘De hond van de Baskervilles’. Ik neem op elke reis mijn pocket met reproducties uit The Strand mee, geïllustreerd door Sidney Paget die Holmes zijn deerstalker bezorgde. De Annotated Sherlock Holmes is een waar genot voor anglofielen. Luister ook naar de podcast ‘Sherlock’ met Vitalski en Jean-Paul Van Bendeghem.
Al moet gezegd dat Conan Doyle niet in elk verhaal hetzelfde hoge niveau behaalt, de sfeer is heerlijk. Professor Challenger is ook een leuk Conan Doyle-personage. Die had meer verhalen verdiend.
Nee, natuurlijk niet, maar dat heeft er ook mee te maken dat Conan Doyle zijn personage op een gegeven moment zat werd; het groeide hem boven het hoofd! Hij liet Holmes op een gegeven moment zelfs sterven, maar het publiek wilde er niets van weten. En dus verzon CD een oplossing en het leek wel alsof hij die vanaf het begin al had ingebouwd: Sherlock Holmes stierf terwijl hij vocht met professor Moriarty en ze vielen allebei in een ravijn. Maar daar was niemand bij, dus misschien viel hij er wel niet in! En zo kon Holmes verder leven. Maar bij sommige van de latere verhalen lijkt het alsof CD er niet meer zo zijn best op deed.
Ja, soms schrijf je iets en bedenk je later dat je er wel nog veel meer aan toe had willen voegen!
Podcast…? Oh wat leuk! Bedankt voor de tip!
Jeremy Brett is echt de enige Sherlock Holmes! Alle andere acteurs kunnen als dit personage niet in zijn schaduw staan. (Het heeft er niks mee te maken maar Jeremy Brett lijkt in uiterlijk erg op Wim Sonneveld vind ik, maar dat terzijde)