Wie in Londen buiten de gebaande paden reist komt vanzelf in het tegenwoordig populaire East End, vlakbij Liverpool Station. De bekendste straat daar is Brick Lane waar veel Aziatische restaurants en winkels zijn. De Britse journalist en schrijver Tarquin Hall schetst in zijn Salaam Brick Lane. A Year in the New East End een portret van oude en nieuwe bewoners en laat zien dat een achterbuurt niet per se een probleemwijk is.

Zoals in veel Europese steden woont er in Londen buitenwijken een overwegend niet-inheemse bevolking. Ga naar Green Street bij het negentiende eeuwse Upton Park Underground Station aan de oostkant van Londen. Dat is een drukke, armoedige winkelstraat met lelijke winkelpuien. We staan in het vibrerende centrum van het Londense Pakistan en op straat wordt geen woord Engels gesproken. Vrouwen zijn traditioneel gekleed, sommigen hebben een gezichtssluier en slechts een enkeling draagt westerse kleding. De straat functioneert als een Oosterse bazaar en de winkels bieden alles wat Pakistanen nodig hebben: halalvlees, elektronica, een Pakistaanse Khan Fried Chicken, huwelijksjuwelen en kostbare bruidsjurken. Overigens wonen er in Upton Park ook Indiërs, zoals zal blijken.

Hall heeft enkele jaren als journalist in India gewerkt als hij terugkeert naar zijn geboortestad Londen Hij is gedwongen een goedkope studio te huren in Brick Lane. De wijk kent een lange geschiedenis van migranten die zich daar in de eeuwen hebben gevestigd. Aan het eind van de negentiende eeuw arriveerden grote aantallen joodse migranten uit Rusland die de pogroms waren ontvlucht. Brick Lane werd het centrum van een overbevolkte en armelijke joodse buurt. Lang leefden deze joden in hun eigen wereld waar geen woord Engels werd gesproken en bijna niemand ooit een goy ontmoette. Niet veel anders als de huidige Pakistanen in Green Street. Van dat joodse leven is niets meer over. De joodse bewoners zijn vertrokken naar betere buurten in het noorden van Londen. Tegenwoordig wonen er veel mensen uit Bangladesh en is de vroegere koosjere slager een halalslager geworden en de synagogen zijn vervangen door moskeeën. Er wonen ook nog wat Britse Eastenders die cockney spreken en slangrijmpjes gebruiken. Zoals veel Londenaars gaan ze graag naar de Rub-O-Dub om een pig’s ear te drinken. De schrijver bedenkt dat hij na zijn ervaring in India geen moeite zal hebben om tussen Aziaten te wonen, maar hij vreest die Eastenders met hun pesterige humor.

Hall ontdekt dat vrijwel alle vijftigduizend Bengalen in East End en het nabijgelegen Whitechapel uit dezelfde streek in Bangladesh komen, zodat veel van hen met elkaar verwant zijn of elkaar van gezicht kennen. Wanneer Hall’s huurbaas Mr Ali iemand ergens voor nodig heeft, is er altijd wel een oom of neef die hem kan helpen: ‘my sister ‘er ‘usband’s brother’s son is a dentist.’

Mr Ali is een moslim en houdt zich aan de eetregels tijdens de Ramadan, maar aan Hall vertelt hij dat hij de hele dag denkt aan een Whopper Cheese Burger met cola. De dubbele cultuur waarin Mr Ali leeft veroorzaakt een tragisch dilemma met betrekking tot zijn jongste dochter, een uitstekende scholiere met hoge cijfers bij haar eindexamen. Ze wil in Cambridge studeren. Maar als ze daar studeert kan ze niet meer bij haar ouders wonen. Haar moeder, familieleden en buren denken dat ze dan meteen in de prostitutie terecht zal komen. Ze zijn het er over eens dat ze onmiddellijk moet trouwen. Aan de ene kant ziet Mr Ali heel goed dat verder studeren een geweldige kans voor zijn dochter zou zijn, maar anderzijds durft hij zich niet te verzetten tegen de uit Bangladesh overgeplaatste cultuur.

Als contrapunt vertelt Hall over de aanvankelijke problemen van zijn Indiase vriendin en latere vrouw Anu met de Engelsen. Ze hebben elkaar leren kennen toen ze beiden in India woonden, hoewel Anu in Amerika is opgegroeid en een Amerikaans paspoort heeft. Ze is in India gaan wonen om te ontsnappen aan de benauwende wereld van een Indiase diaspora in provinciaals Amerika. Zoals velen voor haar klaagt ze over de afstandelijkheid van Engelsen en haar Amerikaanse accent helpt ook niet. Ze is eenzaam en ongelukkig en voelt zich niet thuis in Londen. Als Indiase-Amerikaanse zijn de Bengalen al net zo vreemd voor haar als de Engelsen. Ze verlangt naar Indiase gerechten en ergert zich aan het weinig authentieke eten in de curryrestaurants van Brick Lane. Gelukkig beginnen de Engelsen en Londen na een tijdje te wennen en vindt ze een baan, want anders was het slecht afgelopen met de relatie. In Mr. Ali ziet ze een luie, Zuid-Aziatische macho die alles op een koopje doet. Ze valt frontaal aan door hem te beledigen waar zijn handelspartners bij staan. ‘He is so greedy that he refuses to fix the boiler so that another man’s daughter must wash in freezing water.’ Dat helpt. In de kortste tijd zijn de noodzakelijke reparaties uitgevoerd.

Het stel zit met een ernstig probleem omdat hun ouders tegen de relatie zijn. Maar terwijl Hall’s ouders alleen maar tegen zijn, schakelt Anu’s moeder, die in Florida woont, The International Sisterhood of Indian Aunties in, zoals Anu hen spottend noemt. Die onderhouden over de gehele wereld contacten met elkaar. Op een vroege zondagochtend worden ze opgebeld door de Indiase Mrs Suri uit Upton Park die uit het hetzelfde dorp als haar vader komt en familie is. Ze blijkt de kordate bijenkoningin van alle bemoeizuchtige tantes te zijn en heeft haar huis als een klein paleisje ingericht met een hofhouding van lokale tantes. Anu ziet zich gedwongen bij haar op bezoek te gaan en merkt dat Mrs Suri via haar moeder alles over haar weet. Ze krijgt te horen dat ze met een Indiase man moet trouwen. Vanaf dat moment ontvangt Anu over de post beschrijvingen van aanbevolen huwelijkskandidaten. Dat gaat zo maanden door, totdat plotseling een brief van Mrs Suri arriveert met een uitnodiging om samen op bezoek te komen.

Het huis van de tante dat blijkt vol te zitten met andere tantes en hun kinderen. Als eerste test krijgt Hall een schaal met burfi aangeboden, een soort hapje van zure kaas dat alleen Indiërs lekker vinden. Hall zegt dat het heerlijk is en de tantes knikken instemmend. Na veel gepraat blijkt indirect dat Anu’s ouders zich hebben neergelegd bij het huwelijk van hun dochter met een buitenlander. Maar eerst moet de horoscoop van beiden worden geraadpleegd voordat het huwelijk door kan gaan. Daarna biedt Mrs Suri nog aan om hun huwelijk te organiseren, maar ze weigeren beleefd. Anu wil eigenlijk in India trouwen.

Brick Lane is een straat met een grote dynamiek en ondernemende bewoners die sociaal willen stijgen, maar zichzelf en elkaar soms in de weg zitten. Maar dat ze zullen vertrekken uit de buurt is al zichtbaar en waarschijnlijk woont er over twintig jaar een andere groep migranten. Of de buurt is dan veryupt want dat is ook aan de gang. Salaam Brick Lane is een prachtig boek, en ik heb nog niet eens verteld over de Indiase antropoloog uit Calcutta die in Benglatown onderzoek doet en Hall herhaaldelijk voorhoudt dat de Engelsen hun eigen identiteit verliezen met al die vreemde invloeden.

• Tarquin Hall, Salaam Brick Lane. A Year in the New East End (€39,84)

[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging Huibert Schijf voor de vierde keer in. Bedankt Huibert!]