Eén van mijn meest geliefde boeken is de roman Dossier H. (Dosja H., 1980) van de Albanese schrijver Ismail Kadare, geb. 1936 in Gjirokastër, in de vertaling van Roel Schuyt uit 2000. De H staat voor Homeros.

Het boek speelt rond 1935. Twee Ierse wetenschappers uit New York arriveren in Albanië om onderzoek te doen naar de in die tijd nog spaarzaam door rapsoden (zangers die de heldenepen voordroegen en zichzelf daarbij begeleidden op een eenvoudig snaarinstrument) uitgevoerde heldendichten, met het einddoel de vraag op te lossen wie de echte auteur van de Ilias en de Odysseia is: Homeros zelf, of heeft deze blinde dichter bestaande fragmenten verzameld en samengevoegd waardoor hij meer een traditie dan een persoon zou vertegenwoordigen?

Dit verhaal is in feite de raamvertelling waarin het eigenlijke thema van het boek is ingebed – de haat tussen de Albaniërs en Serviërs – maar dit terzijde.

Het boek is zijnde roman weliswaar fictie, maar gebaseerd op de verrichtingen van Milman Parry (1902-1935) en Albert Lord (1912-1991 die eenzelfde soort onderzoek op de Balkan hadden uitgevoerd in een poging diezelfde vraag op te lossen. Wat het boek voor mij zo aantrekkelijk maakt is het thema – het klinkt nogal prozaïsch – veldwerk. Veldwerk combineert mijn drang naar avontuur en mijn passie voor (wetenschappelijk) research en bovendien is het onderwerp van het onderzoek in dit boek – orale traditie – mij op het lijf geschreven. Veldwerk reduceert voor mij de afstand tussen theorie en het onderzoeksobject en dompelt je als het ware er in onder. Dit boek is daar een prachtig voorbeeld van, temeer daar Kadare zich kennelijk goed verdiept heeft in de onderzoeksmethoden van dit soort veldwerkers.

Wie zich nader wil verdiepen in de theorie van orale tradities leze de klassieker van Mieke Bal: Narratology. Introduction to the Theory of Narative (1985) en inzake dit onderwerp het boek van Albert Lord: The Singer of Tales (1960). Ik heb zelf, met de roman van Kadare als rode draad, de niet-fictieve elementen uitgewerkt in het artikel ‘Homeros op de Balkan’ in het e-zine Vertelcultuur van het Meertens Instituut, nr 2/2018 (pp. 27-37). Het tijdschrift is als PDF te downloaden via deze link.

• Ismail Kadare, Dossier H (€7,95)

[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging Hans Overduin alweer voor de vijfde keer in. We hebben nog twee stukken van hem tegoed. Nogmaals dank Hans!]