Mijn reisgenoten en ik begonnen te hoesten toen we in Kerman waren. Het was niet erg en bij sommigen ging het voorbij. Typisch zo’n vaag reizigerskwaaltje: een ongebruikelijk virus waar je afweermechanisme in enkele dagen korte metten mee maakt. Bij mij bleef het echter hangen en ik kreeg koorts. Ik slikte wat koortsremmers en kon verder, maar werd in Isfahan toch ingehaald.
Dus kwam de dokter. En de dokter nam de tolk mee. Er volgde een diagnose waaruit ik het woord “para-infelanza” begreep maar de rest niet. Ik kreeg een prik. Ik kreeg een hoestdrankje. Ik kreeg een antibioticumkuur van vijf dagen. En ik kreeg een rekening. Dat wil zeggen: ik zou een rekening hebben moeten krijgen, ware het niet dat mijn tolk die voor zijn rekening nam. De geduchte Iraanse beleefdheid ofwel ta’arof.
Ta’arof is een gedragscode die zich niet goed laat beschrijven, temeer omdat ik me vrijwel altijd bevind in de positie van geprivilegieerde vreemdeling en daarom maar één kant ken. In elk geval is het een poging rekening te houden met de sociale status van de ander. Gaat het om een vreemdeling, dan probeert een Iraniër gastvrij te zijn en zo iemand, die al grote kosten heeft gemaakt om naar Iran toe te komen, zoveel mogelijk te ontzien. Ik heb wel eens meegemaakt dat een taxichauffeur weigerde zich te laten betalen. Dit keer betrof het dus een doktersrekening.
Deze beleefdheid zit Iraniërs ingebakken en leidt af en toe tot wat ongelukkige aannames. Zo bood ik een bevriende familie aan wat spullen mee te nemen voor een verwant in Nederland. Het zou om twee tassen van zeven kilo gaan, en ik gaf aan dat het wat duur zou uitpakken met “excess baggage”. Ik zei geen vierkant “nee”, maar dat verklaart nog niet wat mijn Isfahaanse kennissen deed besluiten nog snel Isfahaans brood te kopen om nóg twee tassen vol te doen. Iranofoben zullen nu wel zeggen dat ik ben gepiepeld, maar dat is het niet – het heeft iets met strijdige gedragscodes te maken en ik wil niet meteen zeggen dat wij in Nederland, door aan alles een prijskaartje te hangen, het beter doen. Ik ben echter ook te Hollands om geen afweging te maken tussen de prijs van enerzijds brood en anderzijds het overgewicht.
Ik voel me er ook onhandig bij dat ik mijn doktersrekening niet mag voldoen. Ik zal het uiteindelijk wel verrekenen met de fooi die ik mijn tolk over een paar dagen in Teheran zal geven, maar het is – vanuit Nederlands perspectief – nogal omslachtig. Bovendien: als ik die rekening gewoon had kunnen voldoen, had ik haar kunnen inleveren bij mijn verzekering. Met een fooi kan dat niet.
Een reisverzekering met ta’arof-dekking, zou dat bestaan?
Hoewel de charme van deze traditie misschien soms wat ongemakkelijk is, is onze zakelijke instelling ook niet altijd even plezierig.
Vriendelijke groet,
Helemaal mee eens. Ik heb tegen de direct betrokkenen ook niet geklaagd over die extra bagage.
Je zegt het zelf al eerder: “….omdat ik me vrijwel altijd bevind in de positie van geprivilegieerde vreemdeling en daarom maar één kant ken.” Zie de rekening voor het overgewicht maar als de rekening te betalen voor de kennismaking met de andere kant van ta’arof. Alles bij elkaar opgeteld zou je kunnen zeggen (ook omdat het zo lekker bekt) Ta’arof is tov. 😉
Volgens mij ontbreekt er een -nog ingewikkelder- gedeelte van de ta’arof. Je schrijft: Gaat het om een vreemdeling, dan probeert een Iraniër gastvrij te zijn en zo iemand, die al grote kosten heeft gemaakt om naar Iran toe te komen, zoveel mogelijk te ontzien. Maar ta’arof is ook alomtegenwoordig onder vrienden en familie. Het is een soort ‘heen en weer schuiven’ van -in Westerse ogen- overdreven beleefdheden. Geld wordt geweigerd, rekeningen voor je neus weggekaapt, maar er wordt ergens wel verwacht dat je het geld ongemerkt teruggeeft (of, in jouw geval, bagage meeneemt. Al was het dan niet voor de tolk).
Een Iraanse die ta-arof totaal niet tof vond, vertelde me over de winkelier die haar een potje crème met de woorden ‘u hoeft niks te betalen’ toeschoof. Toen het van haar verwachte gebaar met geld uitbleef, kwam de man achteraf schoorvoetend zeggen dat de crème wel erg prijzig was. Tja, zei ze, dan had hij het maar niet gratis moeten weggeven.
@ Rob Alberts, ta’arof is ook zakelijk, vergis je niet. Maar anders.
Zin in een (hilarische) spoedcursus ta’arof (fighing for the bill): zie hier: https://www.youtube.com/watch?v=u5oX2n1-diA
Eens met de commentaren hierboven – ik heb al best vaak Iraniërs horen klagen over de ongewenste effecten van dit gebruik. Raar toch eigenlijk dat je als maatschappij een gebruik ontwikkelt maar dat je met z’n allen niet in staat bent de negatieve aspecten ‘bij te buigen’.