Ik rond deze dagen het derde nummer af van uw favoriete oudheidkundige tijdschrift, dat is gewijd aan Pergamon. Ik bezocht de ruïnes van die stad een paar jaar geleden en vond het er adembenemend mooi. Het hoogtepunt was toen ik wandelde door het heiligdom van Asklepios en hoorde hoe een Japanner in het theater begon te zingen. Ik houd niet van mensen die zingen in Griekse theaters, aangezien de akoestiek er goed is. Je verstaat elke valse noot. Maar deze man zong prachtig.

Het reclamebord hierboven fotografeerde ik op dezelfde dag. Daar werd ik minder blij van, en dan bedoel ik niet dat kruidengeneeskunde aan kwakzalverij grenst. (Er zijn wel geneeskrachtige stoffen in planten, maar uw apotheker betrekt die liever van een laboratorium, zodat hij de werkzame bestanddelen tot op de milligram nauwkeurig kan doseren.) Ik ben echter geen farmaceut maar historicus, en mijn ergernis betreft dat het totale onzin is dat Galenos, een arts uit de tweede eeuw na Christus, de eerste kruidenarts zou zijn geweest. De oude Egyptenaren kenden de heilzame werking van kruiden al.

Het geval staat niet op zichzelf. Ik heb op deze kleine blog al eens gehekeld hoe de Britse classicus Simon Goldhill schrijft dat ons idee over hoe een gezond, sterk lichaam eruit moet zien, afkomstig is uit Griekenland. We hebben uit – opnieuw – Egypte schetsen van kunstenaars die zoeken wat de juiste proporties zouden moeten zijn, maar Goldhill lijkt niet te weten dat er aan Griekenland andere culturen vooraf zijn gegaan.

Nog zo een: de Babyloniërs waren erg goed in sterrenkunde. Dat begon als astrologie, waarbij de hemel werd geobserveerd om de toekomstplannen van de goden te doorgronden. In de achtste en zevende eeuw v.Chr. ontstond hiernaast een meer empirische benadering, die erop was gericht de planeetbewegingen te voorspellen. Hierbij stonden de rekenwijzen centraal en niet langer de plannen van de goden. Je zou deze tweede benadering wetenschappelijk kunnen noemen, mathematische astronomie. Beide tradities bleven naast elkaar bestaan, net als in de Griekse cultuur, waar astronomie en astrologie eveneens hand in hand gingen: Ptolemaios, de auteur van een belangrijke wetenschappelijke uiteenzetting over sterrenkunde, was ook de vervaardiger van het invloedrijke astrologische handboek Tetrabiblos.

Hoewel het dubbele karakter van de sterrenkunde in de hele Oudheid heeft bestaan, wordt altijd weer beweerd dat de “echte” astronomie in Griekenland is ontstaan. Alleen daar zouden de geleerden de religieuze component hebben durven opgeven. Hier is een recent artikel, waarin Philip Ball (die ik ken als een van de betere wetenschapsjournalisten) het negentiende-eeuwse idee weer eens afstoft dat de Babyloniërs slechts sterrenwichelaars zouden zijn geweest. Hij publiceerde zijn stuk in The Atlantic, dus het zal volgende maand wel overgeschreven zijn door het Handelsblad.

De trouwe lezers van deze kleine blog kennen mijn ergernis: oudheidkundigen verwaarlozen hun publieksvoorlichting. Het gevolg is dat negentiende-eeuwse ideeën nog volop de ronde doen als zou al het goede uit Griekenland komen en dat die semitische volken niks konden. Van classici als Goldhill of Pergameense kwakzalvers verwacht ik niet anders, van Ball stelde het me teleur.