Klassieke literatuur (7b): wetenschap

On januari 23, 2019april 26, 2023 door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Literatuur, Romeinse Keizerrijk6 reacties

Bouwkunde is een wetenschap: entasis in de (onvoltooide) tempel van Segesta

[Bij mijn mail zat een tijdje geleden de vraag welke klassieke teksten en vertalingen ik mensen zou aanraden. In deze onregelmatig verschijnende reeks zal ik een persoonlijk antwoord geven, waarbij leesplezier voorop staat. Wie zich er echt in wil verdiepen, kan het beste aan een universiteit bij een cursus aanschuiven. Voor de Latijnse literatuur is er Piet Gerbrandy’s Het feest van Saturnus. Voor de Griekse en christelijke literatuur is zo’n boek er niet. Vandaag behandel ik de antieke wetenschappelijke literatuur.]

In het vorige stukje behandelde ik dé antieke wetenschappelijke tekst bij uitstek, de encyclopedie van Plinius de Oudere. Daarmee begon ik in feite aan het einde, want Plinius is, behalve een goed observator die zijn eigen ervaring nooit negeert, vooral een verzamelaar, vertaler en bewerker van oudere, vooral Griekse wetenschap. Het woord “wetenschap” moet u overigens met een slag om de arm nemen. Andere literaire doelen waren zelden ver weg, maar vandaag behandel ik toch vooral wat zakelijker teksten.

Lees verder “Klassieke literatuur (7b): wetenschap” →

Huislook, een oude makelaar

On augustus 15, 2018mei 22, 2023 door Rob DuijfinCultuur, Dagelijks leven28 reacties

[Omdat ik op het punt sta af te reizen naar Libanon, vandaag een gastbijdrage over een onderwerp dat de trouwe lezers hier niet zullen verwachten. Ik geef het woord aan Rob Duijf.]

Al sinds voorchristelijke tijden zoekt de mens verbinding tussen het aardse en het hogere, om onheil af te weren of om goddelijke bijstand te vragen. Men deed dat bijvoorbeeld door bij huizen op de uiteinden van een rieten dak en later op het punt waar de houten planken van de daklijsten bij elkaar komen, een ‘makelaar’, te plaatsen.

Het woord ‘makelen’ betekent ‘verbinden’ en dat is precies wat een makelaar doet. Wie door dorpjes rijdt in Zeeland, Holland (bijvoorbeeld in Zaanstreek-Waterland en West-Friesland), Friesland en Twente kan ze nog op oude huizen en boerderijen zien staan. Vaak kunstig gesneden of gedraaid uit hout en voorzien van symbolen uit oude Germaanse en Keltische tijden, tegenwoordig vaak witgeschilderd, vroeger eenvoudig zwart gepekt. Ik zal daar in een later blog dieper op ingaan.

Lees verder “Huislook, een oude makelaar” →

NWA: Receptiegeschiedenis

On december 28, 2016januari 5, 2023 door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Middeleeuwen9 reacties

Justinianus kondigt de codificatie van het Romeins Recht aan. Miniatuur uit de Mainzer editie van 1477, waarvan een exemplaar (vastgebonden aan een ketting) is te zien in de Librije van de Walburgiskerk in Zutphen. — Keizer Justinianus kondigt de codificatie van het Romeins Recht aan. Miniatuur uit de Mainzer editie van 1468, waarvan een exemplaar (vastgebonden aan een ketting) is te zien in de Librije van de Walburgiskerk in Zutphen.

In mijn reeks rond de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) behandel ik vandaag twee vragen tegelijk. De tweede is namelijk een deel van het antwoord op de eerste. De eerste vraag is deze:

Waarom is middeleeuws Europa cultureel zo homogeen?

Ik vind dit een ontzettend leuke vraag omdat, zoals de vragensteller ook aangeeft, de Middeleeuwen op het eerste gezicht helemaal zo homogeen niet zijn. Er is nogal wat verschil tussen Castilië en Brandenburg, tussen Schotland en Beieren, tussen Sicilië en de Lage Landen. Desondanks was er – althans dat denk ik – tegelijk wél een culturele eenheid: in een abdij, aan een universiteit of aan het hof van een koning konden mensen uit Engeland, Zweden, Aragon en Italië met elkaar converseren.

Hoe kwam dat? Is dat de erfenis van de Romeinen, is dat de rol van de Kerk, komt dat door handelscontacten, of door migratie? In hoeverre werkten dat soort zaken samen en welke dynamiek stond hieraan ten grondslag?

Lees verder “NWA: Receptiegeschiedenis” →

Onverstoorbaar filosofisch

On maart 17, 2016juni 11, 2022 door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Museumstuk, Romeinse Keizerrijk2 reacties

Marcus Aurelius (British Museum, Londen)

Er is iets wonderlijks met het ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius op het Capitoolplein. Ik beken dat ik het pas de tweede keer herkende, wat ermee te maken zal hebben dat ik het voor het eerst zag toen het werd gerestaureerd. Eigenlijk kon ik toen niet goed zien dat het beeld vol contrasten zit. Het eerste: we zien een keizer in militair tenue, maar hij draagt geen wapens en heeft de hand opgeheven in een gebaar dat vrede beduidt. Het is dat je beter weet, want anders zou je denken dat hier iemand capituleerde.

Lees verder “Onverstoorbaar filosofisch” →

Valse “eerstes”

On februari 12, 2016januari 5, 2023 door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Wetenschapscommunicatie4 reacties

Ik rond deze dagen het derde nummer af van uw favoriete oudheidkundige tijdschrift, dat is gewijd aan Pergamon. Ik bezocht de ruïnes van die stad een paar jaar geleden en vond het er adembenemend mooi. Het hoogtepunt was toen ik wandelde door het heiligdom van Asklepios en hoorde hoe een Japanner in het theater begon te zingen. Ik houd niet van mensen die zingen in Griekse theaters, aangezien de akoestiek er goed is. Je verstaat elke valse noot. Maar deze man zong prachtig.

Het reclamebord hierboven fotografeerde ik op dezelfde dag. Daar werd ik minder blij van, en dan bedoel ik niet dat kruidengeneeskunde aan kwakzalverij grenst. (Er zijn wel geneeskrachtige stoffen in planten, maar uw apotheker betrekt die liever van een laboratorium, zodat hij de werkzame bestanddelen tot op de milligram nauwkeurig kan doseren.) Ik ben echter geen farmaceut maar historicus, en mijn ergernis betreft dat het totale onzin is dat Galenos, een arts uit de tweede eeuw na Christus, de eerste kruidenarts zou zijn geweest. De oude Egyptenaren kenden de heilzame werking van kruiden al.

Lees verder “Valse “eerstes”” →