Goede column van Rosanne Hertzberger in het Handelsblad, “Belachelijk, al dat onderzoek achter de betaalmuur”. Ze vertelt dat ze weg is gegaan bij de universiteit en nu ineens te maken krijgt met wetenschappelijke betaalsites:
Nu ik zelf met grote regelmaat tegen betaalmuren oploop, realiseer ik me pas hoe belachelijk zoiets is. Gewoon voor mijn column of boek iets opzoeken. Mijn vakgebied blijven volgen. Hoeveel is er eigenlijk bekend over voordelen van borstvoeding na zes maanden? Ik zoek het op en dan staat er “Sign in”. Of “Koop dit artikel voor 35 euro”.
Ik aanschouw het bastion nu van buitenaf. De hele site schreeuwt je toe dat het vooral NIET de bedoeling is dat je dit paper leest. Dat ik daar niet hoor.
Vervolgens herinnert ze eraan dat ze er ooit anders over heeft gedacht en drie jaar geleden zelfs schreef dat ze discussie over open access onzinnig vond. Ik wist meteen waarover ze het had, want dat stukje staat me nog levendig voor de geest. Ze schreef toen:
Ik zou me zeker druk hebben gemaakt over een eventuele betaalmuur voor het artikel als ik de schade ervan zou kunnen inzien – als de inhoud ervan bijvoorbeeld direct van belang zou zijn voor de maatschappij. Dat is niet zo. Dit artikel bestaat uit tien kantjes jargon over een bij u onbekend enzym dat een rol speelt in een bij u onbekend metabolisme van een bij u onbekende melkzuurbacterie. De enige mensen die dit willen lezen, werken aan iets vergelijkbaars bij een bedrijven en universiteiten die een abonnement hebben op dit soort tijdschriften.
Nu ziet Hertzberger dus dat ze ongelijk had. Dat is mooi en het is weinigen gegeven daar zo duidelijk over te schrijven. Alleen hebben wij daar weinig aan.
We zitten namelijk nog wel even opgescheept met een universitaire wereld waar mensen moeiteloos kunnen negeren dat wetenschap er is dankzij betalingen door de burgers en dat het onjuist is dat de burger een tweede keer moet betalen als hij of zij de resultaten nodig heeft. We zitten namelijk nog wel even opgescheept met een universitaire wereld die denkt dat wetenschap een concurrentiespelletje is, waarbij informatie strategisch moet worden achtergehouden – lees het intro van Hertzbergers eerstgeciteerde column. We zitten namelijk nog wel even opgescheept met een universitaire wereld die wetenschap beschouwt als financieel product, terwijl het wetenschappelijk proces erop is gericht de burger te informeren.
Wetenschap – ik leg het nog even uit – is pas klaar als de burger het ook weet. Niet meer, niet minder, en liefst zo snel mogelijk. We zitten nog wel even opgescheept met een universitaire wereld die dat niet als prioriteit heeft.
Eén Hertzberger maakt nog geen zomer. Wat we nodig hebben, is een universiteit die zó is ingericht dat ze de gemeenschap dient. Een universiteit waar het niet langer mogelijk is dat de onderzoekers de ernst van een probleem als betaalsites jarenlang kunnen ontkennen. Een universiteit die het geld dat in de eerste geldstroom voor voorlichting ter beschikking wordt gesteld, ook werkelijk benut voor voorlichting en zich er dan niet toe beperkt de burger wat vereenvoudigde conclusies toe te werpen, maar de burger het wetenschappelijk proces uitlegt.
En laten we onder ogen zien: het probleem zit diep. Er zijn een paar positieve ontwikkelingen, maar er is nog altijd geen regeling om mensen te compenseren die hebben moeten betalen om datgene te mogen weten waarvoor ze via de belastingen al hadden betaald. Zelfs nu een oplossing in zicht komt, worden we geacht nog enkele jaren door te gaan met betalen. En ik heb nog niet één voorstel gehoord om de schade te niet te doen die door tekortschietende informatieoverdracht is ontstaan.
De halfhartige oplossingen bewijzen dat het de VSNU, die de onderhandelingen voert, in feite weinig kan schelen. Ik geef nog even het woord aan Hertzberger, die opsomt voor wie de schijnoplossingen van de VSNU nadelig zijn:
Voor schrijvers zoals ik. Voor diëtisten en psychologen en kraamzorgers en verpleegkundigen en docenten op middelbare scholen. Voor u, belastingbetaler. Veruit de belangrijkste geldschieter van wetenschappelijk onderzoek. En voor die jonge vrouw die een joekel van een tumor in haar borst heeft en zich afvraagt welk wetenschappelijk bewijs er is voor het nut van een extra rondje chemo.
Het is storend dat de Elseviers hun macht misbruiken/gebruiken met de betaalmuren. We (ik ook) vallen nu vaak terug op een ouwerwets bezoek aan een universiteitsgebouw om gratis inzage te krijgen, of n vraag aan n kennis met toegang, om een kopie op te sturen. Naar mijn idee gebeurt er best veel, maar het afbreken van n bedrijf als Elsevier gaat zeker jaren kosten.
Er zijn zeker ambitieuze stappen, zie hieronder. Het bouwwerk van waarderen van een wetenschapper is jaren gebaseerd geweest op n publicatie in t juiste tijdschrift. De opbouw van reputatie van nieuwe open access tijdschriften zal wat jaren kosten.
http://www.openaccess.nl/nl/in-nederland/wat-wil-de-regering
Ik vind overigens dat Elsevier niets te verwijten valt. Het is een commercieel bedrijf, maakt daar geen geheim van en heeft de wet niet overtreden. De universiteit heeft de wet wel overtreden: de WHW 1.3.1 zegt uitdrukkelijk dat de universiteiten inzichten moeten overdragen.
Basisdemocratie ? En nogmaals: Basisdemocratie ! Reed/Elsevier cum suis valt te verwijten dat de abonnementskosten irreëel werden en worden verhoogd. Ik heb de facturen enige jaren op mijn bureau langs zien komen bij een agentschap voor wetenschappelijke publicaties.
Is niet het toverwoord “groeien”? De verwevenheid tussen universiteiten en industrie heeft er ook de commercie binnen gebracht. De overheid deed er nog een schep bovenop met meer en meer management dat er een ‘concurrerend verdiensysteem’ van moet maken, iets wat universitaire wetenschappers niet zo ligt.
Hoe zit het met die verwevenheid tussen wetenschap en bedrijfsleven en andere belanghebbende partijen? Ik zoek op ‘universiteit en industrie’ en de eerste de beste site vraagt om in te loggen en, als ik nog geen lid ben, om eerst tegen betaling lid te worden. De club is uitgegroeid tot een omvangrijk kennisnetwerk en wil verder groeien; vandaar.
De één juicht het toe, de ander betreurt het. Wie heeft er gelijk?
Iedereen heeft gelijk. Gelijk hebben is een kwestie van de soort gekleurde bril waar men door kijkt. Een kwestie van de ingenomen invalshoek. Rosanne Hertzberger had destijds, toen ze haar vorige bril nog op had, gelijk en ze heeft nu, vanuit haar nieuwe gezichtshoek, gelijk.
Omdat het perspectief versus perspectief is, hebben we een regel om discussies te voeren: democratie. We brengen onze meningsverschillen samen, stemmen er dan in harmonie over en de minderheid legt zich neer bij wat de meerderheid vindt, liefst zó dat deze rekening houdt met die minderheid. Het resultaat heet wet en in principe houden we ons daaraan.
In dit geval is de zaak vrij simpel: de wet schrijft voor dat de universiteiten hun informatie aan de maatschappij overdragen. Er is geen wettelijke basis voor betaalsites.
Daar kunnen andere perspectieven achter liggen, maar dat doet in dit geval niet echt ter zake. Wel kan de VSNU een brief schrijven naar de Kamer met een verzoek om reconsideratie, maar dat is niet gebeurd; in tegendeel, ze probeert de wet uit te voeren. Mijn bezwaar is dat ze daarin te langzaam is.
Er is een fraaie manier om de betaalmuur met piraterij te omzeilen. Ik raad die vorm van burgerverzet zeer aan!
– Vraag de paper in kwestie publiek aan op Twitter, ovv de hashtag #icanhazpdf (ik heb hem ook niet verzonnen!)
– Ergens ter wereld zal een idealistische wetenschapper mét toegang de pdf voor je opzoeken en mailen (dus je mailadres meteen al melden is handig).
– VERWIJDER je tweet, zodat je verzoek niet langer open staat.
– Als je zelf institutionele toegang hebt, doe iets terug voor een andere #icanhazpdf’er. Zo houden we het systeem draaiend!
Het staat een ieder vrij om niet bij Elsevier te publiceren of de open access fee van 3000USD per geaccepteerd artikel te betalen. Het is de wetenschapper die ervoor kiest een manuscript in te dienen bij een tijdschrift (met hogere impactfactor) achter een betaalmuur en de werkgever die ervoor kiest al dan niet geld beschikbaar te maken voor open access publicaties. Dat besef groeit gelukkig overal…
Als iedereen gelijk heeft, zoals ‘Kees’ beweert, bestaat er geen discussie meer. Dat is het einde van bv. de wetenschap. Hertzberger had destijds géén gelijk, en daar is ze nu achter gekomen.
Er is een eenvoudige remedie, die waarschijnlijk ook niet duur is: een openbare wetenschappelijke blog. Ik heb het idee van PZ Meyer, die zijn afstuderende studenten verplicht een blog bij te houden over hun vorderingen. Verplicht wetenschappers minstens twee keer per jaar een stukje te schrijven; de wetenschappelijke inhoud mogen ze zelf bepalen.
Dan krijgen we een mooie aanvulling op citaties als maat voor kwaliteit en activiteit. Een wondermiddel is dit niet; wetenschappers zullen evengoed informatie achterhouden (dat is begrijpelijk ook). Maar idioterie als betalen voor onderzoek naar borstvoeding is dan verleden tijd. Bovendien kan dit een mooi wapen worden tegen pseudo- en kwakwetenschap.
Jouw remedie is: laat de vorsers twee maal schrijven, één keer binnenskamers en één keer openbaar. Jona’s terechte pleidooi is: sloop de muur, dan is wat binnenskamers zat meteen openbaar.
Het begint bij beleid en jurisdictie. Als een overheid beseft dat de kwaliteit van het onderzoek niet oploopt per meter gestapeld papier (of het digitale equivalent daarvan) maar wel per vierkante meter spreiding (spreekwoordelijk) en de wet navenant wordt bepaald, dan zullen
– universiteiten en hun personeel financieel beloond worden voor verspreiding
– burgers rechtszaken kunnen aanspannen tegen diefstal van openbaar intellectueel bezit
Als Ton Spamer gelijk heeft, is er slechts één invalshoek van waaruit je kunt waarnemen. Hebben de Afrikanen gelijk die nu en de komende jaren naar Europa komen om hun (bijna) uitzichtloze leven een nieuw perspectief te geven of hebben de Europeanen gelijk die de grenzen willen sluiten om die massa mensen (met een volkomen andere cultuur) niet toe te laten om hun eigen toekomstperspectief veilig te stellen?