Het bovenstaande reliëf uit de tweede of derde eeuw na Chr. is een beetje nep. Alleen het wiel middenin is namelijk echt. De rest is reconstructie. Die reconstructie is echter gebaseerd op een half dozijn soortgelijke reliëfs. We weten daardoor vrij zeker wat afgebeeld is geweest: een vallus, de Gallo-Romeinse maaimachine.
Opgegraven zijn ze nooit, maar Plinius de Oudere geeft ergens een beschrijving waardoor we begrijpen hoe het ding functioneerde. Van links duwen een man en een trekdier (dat beter duwdier zou kunnen heten) een bak naar voren met een scherpe rand, waar de man rechts de aren tegenaan duwt. Die worden als vanzelf afgesneden. Een latere auteur, Palladius, prijst de tijdwinst. Het duwdier kan overigens een os zijn of een ezel; allebei zijn weleens afgebeeld.
Uiteraard wilden archeologen de machine testen. In het Archéoparc van Malagne bouwden ze er een na en zo ontdekten ze dat je er inderdaad sneller mee kon werken. Herman Clerinx attendeerde me er echter op dat de bouwers van de reconstructie het idee hadden dat het beter kon. Blijkbaar misten ze een bepaald onderdeel of kregen ze een of andere handigheid niet onder de knie.
Dat gezegd zijnde: de vallus toont dat de Romeinse landbouw niet zo statisch was als weleens geopperd is geweest. Er was verbetering in de technieken. De vraag is dus waarom de vallus niet ook elders in gebruik genomen is geraakt.
Jona, wat een slecht en ondoordacht stukje ! Op de eerste plaats is de afbeelding spiegelverkeerd. Op de tweede plaats is er veel meer gevonden als alleen het wiel in het midden. Bezoek het Musée Gaumais in Arlon (B) en dan ben je overtuigd. Op de derde plaats heeft Herman al een tijdje geleden verteld dat er inderdaad iets mist, namelijk ijzeren punten, die ook inderdaad archeologisch zijn aangetroffen. Ik verwacht van jou een beter onderbouwde blog.
“Op de tweede plaats is er veel meer gevonden als alleen het wiel in het midden”
Ik denk dat Jona het heeft over het reliëf op het plaatje en u over archeologische vondsten? 😉
Er schijnt ook een inscriptie te zijn gevonden, waarin de eigenaar zijn dank aan de goden betuigt, maar opmerkt dat ze hem verkeerd hadden verstaan en dat hij niet om een ‘grote vallus’ had gevraagd.
Jona zegt dat het reliëf uit Trier slechts gedeeltelijk bewaard is en dat de rest een reconstructie is op basis van andere gelijkaardige reliëfs. Dus er is inderdaad veel meer bekend dan enkel het wiel en dat schrijft hij ook.
Of de afbeelding gespiegeld is, durf ik te betwijfelen als ik de zoekresultaten op Google bekijk, maar daar ben ik niet zeker van en helaas heb ik er zelf geen foto van genomen toen ik er enkele jaren geleden zelf was. Over de vondst van onderdelen, kan ik niet oordelen.
Kortom, ik vind uw kritiek – tenminste gedeeltelijk – niet terecht en bovendien wel erg hard geformuleerd.
Ik had ook wel wat vragen bij dit plaatje. Die worden beantwoord als je op vallus, afbeeldingen zoekt. Het mes van de vallus zit veel hoger dan op dit plaatje, zodat alleen de aren worden afgesneden, zoals in de oudheid gebruikelijk was. Dat gaat zo inderdaad sneller dan met de sikkel. Degene die de halmen tegen het mes aanduwt staat niet recht, maar schuin voor het mes, zodat hij loopt waar al gemaaid is, zoals dat ook bij een moderne wizje van maaien het geval is. Zoals dat in de reconstructie is afgebeeld loopt hij de halmen die hij tegen het veel te laag staande mes moet aandrukken eerst plat, en dat gaat dus niet. Degenen die deze reconstructie hebben gemaakt hadden kennelijk geen idee hoe maaien werkt.
En dat niet iedereen deze technologische innovatie heeft overgenomen hoeft geen verwondering te wekken. Dat iets beter werkt dan de beproefde oude handelwijzen is op zich geen reden voor innovatie. Pas als mensen met voldoende prestige zich er achter stellen kan er wat gebeuren. Bij apen is de volgorde van de innovatie meestal dat jonge aapjes iets ontdekken, dat vervolgens vrouwen dat ook gaan doen, en dan, schoorvoetend ook enkele mannen. Bij de mens gaat dat niet veel anders dan bij andere apen.
De vallus en Montauban in Henegouwen (België)
Verborgen in het hartje van de bossen in de Gaume is de site van Montauban een pareltje op het vlak van archeologie.
In de vierde eeuw werd de plek door de Romeinen omgevormd tot een versterking, gericht tegen de invallende Germanen. Ze hebben onder andere de grote, centrale verdedigingsmuur gebouwd, bestaande uit 40 grote blokken bewerkte steen. Sommige stenen vertonen nog prachtig beeldhouwwerk: ze zijn afkomstig van de grote grafmonumenten langs de heerweg (Reims – Trier) die langs Étalle passeerde.
Het interessantste beeldhouwwerk hier is ontegenzeglijk de fameuze maaimachine van de Trevieren. Het was de eerste maal dat de archeologen een bas-reliëf vonden met een natuurgetrouw beeld van wat waarschijnlijk de eerste landbouwmachine was die door de mens is uitgevonden.
De gebeeldhouwde stenen in de verdedigingsmuur zijn slechts replica’s. De echte worden ter plekke bewaard in een klein onderaards museum, met ernaast een nagebouwde maaimachine. Eén van de beroemdste bas-reliëfs die hier ontdekt werden, de Maaimachine van de Treveri, wordt momenteel bewaard in het Gaumemuseum in Virton (Musées gaumais, rue d’Arlon 38-40, 6760 Virton; België
+32(0)63 57 03 15 – https://museegaumais.be/ )
Kijk ook maar eens op:
https://admin.visitardenne.com/ititour/objects/poi/documents/RA14-nl-Montauban.pdf
Mooi dit! Prachtige poging, ook al kon dit het niet worden. Het werkt alleen op geheel vlakke grond -bij de eerste kei of struik voor de wielen is duwen onmogelijk zwaar. Die bak zit gauw vol, je zou er een ploeg op moeten zetten om het daaruit te halen en klaar voor transport te leggen. Dat wordt ook een probleem, want met een sikkel krijg je rechte schoven die makkelijk op te pakken zijn, maar bij deze maaimachine vallen de stengels alle kanten op. Het was goed geprobeerd, dat zondermeer. En al in die tijd -niets dan hulde.