Wie me de afgelopen tijd zou hebben gevraagd welke opgravingen ik graag wilde bezoeken, zou ik meteen Jiroft en Göbekli Tepe hebben genoemd. Jiroft bezoek ik, inch’Allah, over een half jaar, maar deze week was ik toch maar mooi in Göbekli Tepe.

Het is, om zo te zeggen, de plaats waar voor het eerst is gedocumenteerd dat we mens werden. Ruim 12.000 jaar geleden was de laatste IJstijd voorbij, daarna begon de geleidelijke overgang die bekendstaat als de Neolithische Revolutie: de opkomst van de landbouw.

Göbekli Tepe toont dat er, toen dit proces pas net was begonnen en de mensen nog vooral leefden van de opbrengst van de jacht en het verzamelen van vruchten en wortels, al monumentale architectuur bestond. Er moeten op deze plaats honderden mensen hebben gewerkt, wat iets zegt over een efficiënt soort leiderschap.

Wat je mag verwachten is, om te beginnen, de aanblik van enkele grazende dromedarissen, en daarna de caravan waarin de Duitse opgraver, professor Klaus Schmidt, kantoor bleek te houden. Te zien zijn vindplaats E (in feite een soort vlakke offerplaats) en vindplaatsen A, B, C en D, waar grote, ietwat T-vormige pylonen in kringen stonden. De foto toont een van deze kringen, die dateren uit de tijd die archeologen “Prekeramisch Neolithicum A” noemen, ofwel de periode tussen ongeveer 9500 en 8300 v. Chr.

Soms zijn de pylonen zó gedecoreerd dat je kunt herkennen dat het gestileerde mensenlichamen zijn. De flanken zijn vaak versierd met afbeeldingen van dieren. De beelden zijn primitief en niet heel erg goed gelijkend maar stralen een bepaald soort kracht uit die moeilijk in woorden is te vangen. Dit is simpelweg kunst en het toont dat mensen niet alleen biologische wezens zijn, maar ook culturele wezens.

De bezoeker van ’s werelds oudst-bekende heiligdom wordt begeleid door bewakers, wat wel zo noodzakelijk is omdat vorig jaar nog voorwerpen clandestien zijn verkocht. Aan het einde van het bezoek kun je nog een boek kopen, Sie bauten die ersten Tempel, geschreven door Schmidt. Ik ben nu ongeveer halverwege en ben buitengewoon enthousiast over de wijze waarop hij alles uitlegt: heel serieus en zonder poespas. De bewaker bood me nog aan Schmidts handtekening te vragen; hij liet duidelijk merken voor dat soort gebeuzel eigenlijk geen tijd te hebben, wat me het prettige gevoel gaf dat hij zijn werk serieus nam. Toen hij zich er eenmaal toe had gezet, bleek het een leuke verteller te zijn, maar wetenschappers die de tijd nemen voor signeersessies, dienen te worden bejegend met gepast wantrouwen.

Hoe kom je er?

Vanuit Sanli Urfa, waar enkele vondsten in het museum staan opgesteld, is de opgraving vrij gemakkelijk te vinden. Je neemt vanuit het centrum de weg in de richting van de voorstad Karaköprü en volgt gewoon de verkeersborden richting Göbekli Tepe. Laat je niet afleiden als de weg op een gegeven moment niet meer is geplaveid. Mocht het zo niet lukken, vraag dan de weg naar Örencik.