In de reeks faits divers deze keer van alles en nog wat. Daarom heet het ook faits divers natuurlijk.

Correctie

Eerst maar even een correctie. Ik blogde laatst over Al-‘Ula en vertelde toen dat de noordelijke nederzetting Hegra heette, een oude naam, waarvan ik zei dat die correspondeerde met een Perzische vorm én de bijbelse naam Hagar, de moeder van Ismaël en stammoeder van allerlei zuidelijke volken die we nu gemakshalve Arabisch noemen. Benjamin Suchard van de universiteit in Leuven attendeert me erop dat dit niet klopt.

Hegra, schrijft hij, is een weergave van het Aramese חגרא ḥegr-ā = Arabisch الحِجْر al-ḥiǧr, en dat betekent zoiets als “ommuurde plaats”. De moeder van Ismaël heet echter הָגָר hāḡār, en dat is echt een ander woord. Het zou verwant kunnen zijn met het Arabische werkwoord هاجر hāǧara, “van stad wisselen”, wat voor de stammoeder van een halfnomadisch volk natuurlijk niet zo’n gekke naam is.

Mohammed

Nu we het toch hebben over het vroege Arabië: hieronder is een filmpje over een interessante inscriptie. De laatste grote gebeurtenis uit de Oudheid is het ontstaan van de islam, een onderwerp waarover we de afgelopen twintig jaar heel erg veel meer te weten zijn gekomen, vooral door de publicatie van duizenden en duizenden inscripties. Ahmad Al-Jallad heeft daartussen al eerder een inscriptie geïdentificeerd die de beroemde gebedsformule “in de naam van Allah, de barmhartige, de genadevolle” documenteert in een voor-islamitische context. En nu stuit hij op een inscriptie die een van de eerste gezellen van Mohammed vermeldt, en die dateerbaar is op een opvallend vroeg moment. Er is een filmpje…

… maar de eigenlijke publicatie ligt vanzelfsprekend achter een betaalmuur. Vondsten als deze zijn ontzettend belangrijk voor de bestrijding van kwakgeschiedenis, zoals de Luxenbergthese.

Kwakgeschiedenis

Nu we het toch hebben over kwakgeschiedenis: n.a.v. een blogje van Marc van Oostendorp heb ik ChatGPT eens gevraagd of het kwakgeschiedenis kon definiëren. Dat leverde nog niet eens zo’n gek antwoord op.

Maar let op: feitelijk zegt ChatGPT dat “gevestigde historici” als autoriteit dienen. Dat is natuurlijk onzin. De grens tussen goede en slechte wetenschap is het correct toepassen van de methode – weten welke verklaringsmodellen er zijn, begrijpen hoe een bewijs in elkaar zit, herkennen waar de bronnen vooringenomen zijn, realiseren dat verklaringen politiek gemotiveerd kunnen zijn. Er zijn amateurs die dat goed doen en professionals die dat verkeerd doen.

Ik noem dit punt omdat artificiële intelligentie vooralsnog niet goed begrijpt wat waarheid is: d.w.z., dat een bewering correspondeert met de feiten en/of coherent is met beweringen waarvan de waarheid is vastgesteld.

Taart

Nu we het nog steeds hebben over kwakgeschiedenis: ik beloofde een taart voor degene die in de nieuwe roman van Jan van Aken, Het xoanon, een knipoogje naar een van mijn blogjes zou ontdekken. Kijk eens op blz.540…

… en lees eens daar, maar lees vooral Van Akens roman – over wappies, kwakhistorici en andere gekkies die relevantie denken te moeten geven aan de Oudheid. De taart is inmiddels overhandigd aan de Nijmeegse correspondent die het door had.

Nieuw!

Nu we het toch hebben over boeken: van de hand van Eric Cline is eindelijk, eindelijk After 1177 BC. The Survival of Civilizations verschenen, het vervolg op zijn mooie boek over de instorting van het Bronstijdsysteem (wat we ook wel aanduiden als de tijd van de Zeevolken). Morgen bespreek ik het nieuwe boek maar ik verklap alvast dat u het zeker moet lezen. Dat geldt ook voor het net verschenen boek van Daniël De Waele, Ontwakend jodendom. Het voorwoord leest u hier en het nieuwe boek is, om zo te zeggen, een prequel bij Ontluikend christendom.

Exposities

Nu we het toch hebben over nieuwe dingen: later deze week beginnen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden twee nieuwe exposities. De ene is gewijd aan Paestum (ik blogde erover: een, twee, drie) en de andere aan Romeinse villa’s in de Maasvallei (een, twee, drie). Ik zal er nog meer over bloggen, maar ik ben de komende tijd op reis en heb andere dingen aan het hoofd.

Cyprus

Nu we het toch hebben over reizen: er zijn nog vijf plaatsen vrij in de reis naar Cyprus die ik organiseer in september. Als u wil weten waar we heen gaan, kijk dan eens boven en als u het programma wil lezen, lees het daar. Cyprus is erg mooi en de mensen die zich al hebben ingeschreven zijn erg leuk.

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.