Yuri Visser, de onvermoeibare webmaster van de website Historiek.net, zit met een probleem. Hij legt het hier in detail uit maar samengevat komt het erop neer dat hij een foto op zijn website had geplaatst waarop een fotograaf rechten kon doen gelden, dat Yuri die foto na melding weliswaar meteen weghaalde maar dat hij het daarna met de fotograaf niet eens kon worden over de hoogte van de vergoeding, zodat dit meningsverschil escaleerde naar de rechtszaal. De uitspraak, eerder deze maand, behelsde enerzijds dat een fotograaf recht heeft op betaling – niemand zal dat tegenspreken – en anderzijds dat een webmaster zich ervan dient te vergewissen dat hij geen beschermd werk overneemt.
En daar zit de crux. Yuri had de foto overgenomen van LinkedIn, een website waar mensen hun CV delen en alleen foto’s mogen plaatsen die vrij zijn van rechten. De rechter heeft nu geoordeeld dat het feit dat Yuri daarop vertrouwde, onvoldoende was: hij had meer behoren te doen om geen beschermd werk over te nemen. Dat de foto in kwestie nergens online stond zodat Yuri menselijkerwijs de fotograaf niet kon vinden, betekende niet dat deze laatste niet betaald moest worden. Yuri is nu alle foto’s van Historiek.net aan het weghalen. Ook foto’s dus die afkomstig zijn van websites die verklaren dat het geboden materiaal rechtenvrij is, zoals Wikimedia Commons, want die verklaring heeft dus geen waarde. Yuri schrijft:
Recent ontvingen wij [Historiek.net] bijvoorbeeld ook nog een mail van een fotograaf die een schadevergoeding van ons wil voor een foto die maar liefst acht jaar lang onder een creative commons licenties op Wikipedia stond. Fotograaf gaf aan dat de foto destijds onterecht op Wikipedia was geplaatst en vond het daarom terecht dat Historiek een schadevergoeding ging betalen. Wij hadden de afbeelding immers van Wikipedia gehaald en gebruikt. Een in intellectueel eigendomsrecht gespecialiseerd advocatenkantoor meende dat de fotograaf een goede zaak had en ons inderdaad kon aanklagen.
Dit is lelijk nieuws voor iedereen die probeert iets moois te doen op het internet, want momenteel is de status van al het beeldmateriaal onduidelijk, of het nu gaat om Wikimedia Commons of iets anders. Je mag niet langer vertrouwen op mededelingen dat een beeld rechtenvrij is, je moet zoeken naar de fotograaf, zelfs als die niet is te vinden.
Het archief in Leiden heeft om soortgelijke redenen onlangs, na alweer een rechterlijke uitspraak, 100.000 historische foto’s offline gehaald. Die zaak is vrij uitzonderlijk, want voor zover ik kan overzien zoeken de fotografen die zulke claims doen geen archieven maar kleine spelers die geen juridische steun hebben en er vaak voor kiezen te schikken om van het gedoe te zijn verlost. Historiek dus, of de christelijke website Aantekeningen bij de Bijbel, die overigens drie rechtszaken won.
Maar het is nog vreemder. Ik heb zelf meer dan eens claims gehad over foto’s die ik gebruik op mijn website Livius.org. Die zouden dan gestolen zijn. Ik antwoord doorgaans dat ik die foto op deze of gene datum heb gemaakt op die en die locatie, dat ik het originele bestand bezit en dat ik een rechtszaak daarom met vertrouwen tegemoet zie. Dat is doorgaans het einde van de correspondentie, maar tijdrovend zijn zulke afpersingspraktijken wel. Want afpersing is het natuurlijk als je mensen bedreigt met moeilijkheden om ze te laten betalen.
Die claim – “ik heb het originele bestand” – kan ik moeilijker doen gelden als ik dat online plaats. En daarmee ben ik bezig: de duizenden foto’s die mijn zakenpartner en ik hebben gemaakt zullen rechtenvrij de wereld ingaan, mede dankzij steun van het Rijksmuseum van Oudheden, het Friese provinciale archief Tresoar en Wikimedia Commons. We zullen binnenkort wat papierwerk doen om te bewijzen dat wat we weggeven, ook werkelijk is weggegeven. Het is dus voor het moment geregeld, maar het is de wereld op zijn kop dat iemand die iets weggeeft, wordt opgezadeld met administratieve rompslomp om zich in te dekken tegen afpersing.
***
Dat is nog niet alles. Zo is er Vici.org, de website waarmee René Voorburg (al even onvermoeibaar als Yuri) probeert antiek erfgoed topografisch te ontsluiten. Als u foto’s hebt of een locatie weet, kunt u ze daar opladen. De laatste manoeuvres van de wetgever leken René in eerste instantie het werk onmogelijk te maken, maar gelukkig is er toch wat lucht zolang hij niet naar winst streeft. Het is echter opnieuw de wereld op zijn kop dat René een jurist moet inschakelen om te weten te komen of hij door kan gaan met zijn project.
***
Naast afpersing en slechte regelgeving speelt nog een derde kwestie, waarbij het niet gaat om het eigenlijke beeldmateriaal maar om de beschrijving daarvan. Ik kan dit het beste illustreren met de bovenstaande foto. U herkent misschien de processiestraat uit Babylon. Lange tijd is gedacht dat die is aangelegd door koning Nebukadnezar, maar ze blijkt aanzienlijk jonger te zijn. Ik zal deze foto, die deel uitmaakt van mijn fotoproject, keurig zo dateren, maar dit is een behoorlijk specifieke interpretatie. Is dit wetenschap en moet het wetenschappelijk verantwoord, of is het wetenschapsvoorlichting? Het is het laatste, maar we zitten hier maar een klein eindje voor het grijze gebied tussen wetenschapsvoorlichting en wetenschap. Als de onderzoeker die de juiste datering vaststelde zou komen klagen, zou hij weliswaar niet in zijn recht staan maar ook niet de eerste zijn die zich vergist.
Dit is een beruchte kwestie. Ik ken diverse mensen die problemen hebben ondervonden met zich overschreeuwende wetenschappers en ik heb weleens gezeten bij overleg tussen de VWN (de vereniging voor wetenschapsjournalistiek en -communicatie) en de VSNU over de wijze waarop de universiteiten opereren rond en in deze grijszone. Professoren zijn beter in onderzoek dan in bestuur, erkende Karl Dittrich, en hij zegde toe dat een en ander nog eens zou worden gesproken met de KNAW en de VWN. Helaas is ondanks alle vriendelijkheid nog lang niet alles waterdicht geregeld, zodat mijn fotoproject juridisch nog altijd niet veilig is.
***
Zo liggen er dus drie kwesties waar de regelgeving slecht uitpakt. Ik noemde als voorbeelden Historiek, Vici.org en Aantekeningen bij de Bijbel. Uit het buitenland kan ik LacusCurtius noemen. Allemaal websites die betrekking hebben op de historische wetenschappen, waar vrijwilligers een zinvolle aanvulling leveren op de informatie die officiële wetenschappers verspreiden. (Ik heb er gemengde gevoelens bij dat oudhistorici studenten informatie laten zoeken op Livius.org.) De problematiek beperkt zich echter niet tot de historische wetenschappen en speelt ook bij andere vakgebieden.
Buiten de wetenschap speelt ze bij kleine nieuwssites als Sargasso. De problematiek is dus vrij algemeen. Ik ben niet optimistisch over de toekomst van de nieuwsvoorziening nu de problemen van drie kanten tegelijk op ons afkomen.
‘hij had meer behoren te doen om geen beschermd werk over te nemen’, dan vraag ik mij af wanneer het wel voldoende was geweest.
Dat is dus inderdaad het probleem. De wet is niet toegesneden op dit soort situaties.
Yuri lijkt hier wel een fout gemaakt te hebben. Het is niet zo dat materiaal op LinkedIn rechtenvrij is. LinkedIn gaat er volgens de gebruiksvoorwaarden vanuit dat de uploader de eigenaar (rechthebbende) is en toestemming geeft voor hergebruik door LinkedIn. Dat betekent dus niet dat het materiaal rechtenvrij is of voorzien is van een licentie die hergebruik door derden regelt.
Is er geen fonds dat Yuri kan helpen om deze kwestie door te procederen tot de Hoge Raad. Nu blijft deze uitspraak van de rechtbank als jurisprudentie hangen en dat is heel vervelend. Bovendien is het heel onterecht, maar dat krijg je als mensen moeten oordelen over iets wat buiten hun belevingswereld ligt. Dan heb je echt een onafhankelijk deskundige nodig die precies uitlegt waar het om gaat.
Ja. Hier zou een fonds voor moeten zijn, al denk ik dat de problemen sneller worden verholpen door betere wetgeving.
En zie verder de laatste alinea van dit stukje: https://mainzerbeobachter.com/2018/06/21/een-beurs-voor-wetenschapsbloggers/ Ik denk dat een platform dat wetenschapsbloggers en andere internet-voorlichters juridisch bijstaat, heel zinvol kan zijn. Ook om bijvoorbeeld problemen met Google te vermijden. https://mainzerbeobachter.com/2018/05/13/google-vici-livius-en-een-hoop-narigheid/
Beter wetgeving uiteraard, maar de weg van de jurisprudentie gaat vaak sneller. Maar we staan aan de vooravond van een nieuwe Europese copyrightwet die ook de kant opgaat van zwaardere bescherming van het copyright: https://computerworld.nl/overheid/105408-copyrightplan-van-de-eu-lijkt-een-regelrechte-internetramp Deze week wordt er definitief over besloten.
Dit was voor ons een van de redenen de zaak maar voor te laten komen. Schikken levert immers geen nieuwe jurisprudentie op en houdt de huidige situatie in stand. En naar ons idee moet er echt wat veranderd worden. Niet dat we willen dat fotografen hun rechten kwijt raken, zeker niet, maar meer proportionaliteit in dit soort zaken is wel gewenst. Nu wordt claimen een verdienmodel. Als dit doorgaat kan je de helft van het internet opdoeken.
Vandaar dat ik ook zo benieuwd ben naar wat er deze week besloten wordt over de nieuwe copyrightregels van de EU. Hoe dan ook, beeldbanken en belanghebbenden zoals Historiek zouden zich moeten verenigen om zich sterk te maken tegenover dit soort aanvallen. Maar dat betekent weer een organisatie die bemenst moet worden. Toch denk ik dat het onvermijdelijk wordt.
Inderdaad is claimen een verdienmodel geworden. Mijn idee is dan ook dat er wetgeving komt die automatisch, als blijkt dat het om oplichterspraktijken gaat, de oplichter aanpakt en niet het slachtoffer in de kou laat staan. Want het is belachelijk dat je moet bewijzen dat de foto’s zelf heb gemaakt met zaken als vliegtickets, hotelovernachtingen, getuigen ed. om maar te bewijzen dat je op hetzelfde moment er was. Nog belachelijker wordt dat als je dan het eindelijk hebt bewezen je wordt aangepakt door de rechter omdat je zaken als portretrecht (nog) niet hebt geregeld met je eigen kinderen.
Dat is precies hoe het zit, inerdaad, het is een verdienmodel geworden. Wij hebben er bij Krapuul ook al een paar keer mee te maken gehad, en de laatste betrof een bedrijf dat zelfs software ontwikkeld heeft om zulke afbeeldingen op te sporen, zelfs als je ze alleen op je server hebt staan en niet eens op een pagina!
Wat een ramp.
En dit juist in een tijd van fake nieuws.
Een fonds lijkt me erg lastig te implementeren. Er zou gezegd kunnen worden dat dat fonds overtreding van de auteurswet stimuleert of zelfs beloond. Liever zie ik dat het probleem bij de wortel aangepakt wordt dus bij het auteursrecht zelf. De situatie waarin Historiek beland is, is op veel manieren absurd en gaat denk ik tegen ieders gevoel van rechtvaardigheid in. De gevolgen van dit soort rechtspraak kunnen verwoestend zijn voor het internet want ze leiden tot een kaalslag. Op internet blijft zo enkel plek over voor megabedrijven en voor onbeduidendheid.
Helaas wijzen de aangehaalde Europese richtlijnen op het gebied van auteursrecht eerder op een ontwikkeling in omgekeerde richting.
Ik ben het met Bern4dette eens dat doorprocederen wel eens sneller en waardevoller zou kunnen zijn. De uitspraak is in verschillende opzichten curieus. Ik wil wel bijdragen aan een potje voor de proceskosten. Iets anders is je verhaal over een claim van copyright op foto’s die je notabene zelf gemaakt hebt. Dat is ordinaire oplichting en zou je moeten aangeven bij de politie.
Ik denk dat Yuri via crowdfunding wel de nodige middelen kan verzekeren om door te procederen. Mijn steun heeft hij!
Wat een gedoe …
Bezorgde groet,
Ik denk dat je hier te pessimistisch bent Jona. Door het internet is een enorme bron van informatie voor heel veel mensen toegankelijk geworden, inclusief beeldmateriaal. Internet heeft als grote voordeel dat alles deelbaar is, maar dat is tegelijkertijd het nadeel. Kijk ook maar naar het illegaal beschikbaar stellen van muziek. Daar is nu wetgeving voor, maar die is nauwelijks te handhaven. De wetgever kampt met het spanningsveld tussen nationale wetten en het grensoverschrijdend karakter van internet. Intellectuele eigendom is altijd een grijs gebied. Als iemand een bierflesje van Heineken namaakt, is wel duidelijk dat hij in overtreding is, maar als het bierflesje een sterke gelijkenis vertoont, dan moet de rechter op basis van deskundigenverklaringen inschatten waar de grens ligt. Daarbij is het altijd aan de maker van het oorspronkelijke product zelf om misbruik op te sporen, wat haast onbegonnen werk is en alleen voor grote concerns te doen is.
Het auteursrecht is volledig uit de hand gelopen en foto’s zijn daar het beste bewijs van. Een banale point-and-shoot foto van een gevel, waarbij de inbreng van de “auteur” zich min of meer beperkt tot het aan- of uitzetten van de flits, wordt zonder verpinken beschouwd als een originele creatie. Originaliteit, toch het basiscriterium, is gewoon betekenisloos geworden. En maar geld pompen! De zegen van de EU hebben ze.
Ik loop zo onderhand ook al tien jaar mee in blogland, heb aan diverse blogs bijdragen geleverd en meegebouwd en ken dus ook de praktijken van de fotografen die klagen over gebruik van hun foto’s. Inderdaad niet altijd ten onrechte. De eerste keer dat het ons overkwam, had de fotograaf groot gelijk; het was gewoon luidheid/slordigheid van een redactielid. De toon had echter wel wat minder gekund. Uiteindelijk zijn we er door praten en onderhandelen uitgekomen. Het vervelende was wel dat de redactie vervolgens besloot alle foto’s maar te wissen.
De Nederlandse Auteurswet dateert van 1912 en ademt ook echt nog die tijdsgeest uit. Wat we deerlijk missen is een ‘fair use’-clausule die het gebruik van beschermd materiaal in de educatieve en niet-commerciële blogsfeer toestaat, mits functioneel, proportioneel en uiteraard – voor zover mogelijk – met bronvermelding. We hebben nu wel een (beeld)citaatrecht, maar dat is veel te beperkt en biedt nauwelijks soelaas. Naast een goede ‘fair use’-clausule zouden de vergoedingen voor gebruik op blogs best gemaximeerd mogen worden op bijvoorbeeld 1 cent per pixel. Dan kom je voor een plaatje van 62×62 pixels op 38,44 euro, en dat klinkt al heel wat redelijker dan de 250 euro die Historiek nu moet betalen.
Overigens, is die uitspraak inzake Historiek ook ergens gepubliceerd? Ik zie haar niet op rechtspraak.nl en op Historiek zelf alleen een samenvatting van Yuri, maar het gaat natuurlijk om de overwegingen van de rechter. Ik ben vooral wel benieuwd naar de passages over LinkedIn. Op rechterlijke uitspraken rust overigens geen auteursrecht (artikel 11 Auteurswet), dus dat vonnis kan Historiek rustig publiceren, waarbij het wel verstandig is de namen van de procespartijen weg te lakken in verband met de AVG.
Met 1 cent per pixel zit je al snel op vele duizenden euro’s per afbeelding. Dat zou een hele slechte zaak zijn.
Een ‘fair-use’ clausule hebben we idd heel hard nodig. Dankzij de ‘fair-use’ policy kan er in de Verenigde Staten bijvoorbeeld een Internet Archive bestaan, zoiets is in Europa volkomen ondenkbaar.
Ja, voor grotere foto’s is het inderdaad een slecht voorbeeld. Maar je begrijpt de bedoeling: bijvoorbeeld 1 cent per pixel voor pasfoto’s, 0,1 cent voor kleine foto’s, 0,01 cent voor middelgrote etc. Een slimme wiskundige kan wel een proportioneel gedifferentieerd systeem bedenken. Volgens mij beroepen rechters zich nu vrijwel standaard op tarieven die de sector zelf hanteert (Stichting FotoAnoniem of Fotografen-Federatie e.d.). Daar kan de wetgever best overheen met eigen, bindende tarieven.
Ik wist dat er problemen waren met fotografen, maar dat het zo vervelend kan uitpakken wist ik weer niet. Dank voor de informatie!
Meteen gecheckt: een foto op historiek.nl van Molotov die een document tekent met op de achtergrond o.a. Stalin en Ribbentrop en waarvan ik tot dusver zonder effect had proberen recht te zetten dat die niet, wat het onderschrift beweerde, genomen was op 23 augustus 1939 maar in de vroege uurtjes van 29 september van dat jaar, is inderdaad verwijderd. Zonder dit stuk zou mijn eerste gedachte zijn geweest dat men zich wat aan mij had gelegen laten liggen.
Het heet dus historiek.net en niet nl.
Ik ben een van de fotografen die soms een claim neerlegt , mijn licentie bij elke foto ia CC-By NC ik vind dit voor bloggers zonder advertentiemogelijkheden een gebruiksvriendelijke licentie , maar in de praktijk gaan dag/weekbladen uitgeverijen omroepen tv programma’s aan vele anderen aan de gebruiksvoorwaarden voorbij. ze doen maar wat, Zo af en toe zie ik bij talkshows mijn foto voorbij komen . ik stuur ze dan een rekening die in 99.9% van de gevallen gewoon voldaan wordt Soms moet ik uitleggen waar ze over de scheef zijn gegaan en betalen dan alsnog.
Waarom moet ik gratis een site, krant,tijdschrift opleuken die door een foto te gebruiken veel meer bekeken wordt en dus meer advertentie inkomsten genereert .
Ik geloof dat niemand tegenspreekt dat fotografen recht hebben op hun betaling. Het gaat (met de huidige rechterlijke uitspraak) om de onmogelijkheid zekerheid te krijgen dat je genoeg hebt gedaan om de fotograaf te vinden, om het opgedrongen wantrouwen dat je moet koesteren tegen vermeldingen “dit is rechtenvrij” en om het feit dat kleine spelers worden aangepakt omdat die niets anders kunnen dan schikken. Het is dan afpersing en niet langer een redelijke vergoeding.
Jona Lendering
ik ben met Reed Busines de grootste uitgever van diverse bladen 2jaar aan het stoeien geweest over het gebruik zonder toestemming van tientallen foto’s, uiteindelijk hebben ze een schikkingsvoorstel gedaan dus kleine spelers valt reuze mee.
Mijn prijzen zijn redelijk maar ik laat het kaas niet van mijn brood pakken.
Geen naam van de fotograaf bekend dan de foto niet gebruiken Als de foto toch gebruikt wordt achteraf niet gaan klagen.
Dat rechtenvrij gedoe is iets aparts vind ik ,je handelt in vertrouwen dat het ook zo is.
Maar een advocatenkantoor dat een foto gebruikt zonder toestemming is toch wel van de zotte die moet niet gaan klagen. ook al is het een kleine partij.
De Italiaanse Wikipedia is niet meer toegankelijk.
De Italiaanse Wikipedia is terug van weggeweest.
Jona Lendering ,ik zou dit artikel even lezen ,embedden is toegestaan door het hof van justitie EU.
https://www.charlotteslaw.nl/2017/11/is-embedden-en-hoe-kun-embedden/
Charlotte is een expert met kennis van zaken op auteursrecht gebied schrijft goede stukken.
Beste Jona en anderen,
Kwalitatief uiterst treurig deze zaak.
Ook internationaal waarbij het niet tot een veroordeling komt:
https://petapixel.com/2018/07/02/court-rules-copying-photos-found-on-internet-is-fair-use/?mc_cid=9d99669578&mc_eid=30c2d1b5af
Ook het Europarlement is er nog niet uit:
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/07/05/wikipedias-op-zwart-uit-protest-tegen-eu-copyrightwetgeving-a1608998
Ik weet niet of Yuri & Lilian Visser in hoger beroep gaan maar afgezien daarvan heb ik hun financieel gesteund.
https://historiek.net/donatie-historiek/amp/?q=/donatie-historiek/
Ik denk dat Yuri en Lilian dat zullen waarderen.