De ideeën van de negentiende eeuw zijn nog bij ons: de democratie bijvoorbeeld en de nationale staat zoals geschapen door de politici naar wie de straten zijn vernoemd in uw plaatselijke staatsliedenbuurt. Of de moderne wetenschap met helden als Maxwell, Mendel, Mendeleev alsmede Koch, Cantor en Curie. We groeien met de negentiende eeuw op, leven er nog in en denken dat het niet anders kan. Sommige ideeën hangen we op aan een persoon, zoals de evolutieleer van Charles Darwin, de psychoanalyse van Sigmund Freud en het complex aan ideeën van Karl Marx.
Socioloog, econoom, politicus
Karl Marx was enerzijds socioloog en econoom en anderzijds politicus. Als politicus is hij – of misschien beter: zijn erfgoed – voldoende omstreden om een eerlijke blik op zijn rol als wetenschapper lastig te maken. En let’s face it: hij had het nogal bij het verkeerde eind, want hij meende het einde van het kapitalisme te beschrijven terwijl hij in feite stond aan het begin.
Geen wonder dat schoolkinderen, als ze over Karl Marx moeten schrijven, nogal eens radeloos zijn (“naar mijn mening was die man helemaal niet zo slim”). Eén moeder vroeg me om haar zoon van veertien of vijftien, op wie ik erg ben gesteld, eens te helpen. En zo kwam het dat ik vorige week een treinreis heb benut om per Whatsapp een cursus marxisme te versturen. Kortom: hier zijn Marx en zijn historische context, gereduceerd tot vierendertig appjes.
09-01-19 20:42:
Okay, daar gaan we. Ik stap zo in de trein van Breda naar Amsterdam. We hebben even de tijd. Ik ga het uitleggen. Liever zou ik het je zelf laten ontdekken maar ik denk dat dat iets te hoog gegrepen is met WhatsApp.
Opkomst van de burgerij
09-01-19 20:43:
In de Middeleeuwen, waar we beginnen moeten, was er een traditionele samenleving met, zoals je zegt, drie standen. De adel, de geestelijkheid en de derde stand.
09-01-19 20:46:
Wie die derde stand waren, was niet helemaal duidelijk. Eigenlijk was het gewoon de rest. Aanvankelijk was dit geen probleem maar in de steden ontstond in de Middeleeuwen een groep rijke burgers: de bourgeoisie. De koningen wilden hen graag belasten.
09-01-19 20:48:
Om dat te doen, riepen ze de Staten-Generaal samen. Daar werd dan onderhandeld. “Wij willen best betalen”, zeiden de burgers, “maar daar moet wel wat tegenover staan. Zoals extra stadsrechten.”
09-01-19 20:50:
De koningen in de Late Middeleeuwen en in de zestiende eeuw probeerden steeds meer hun macht te versterken met centrale instellingen en vaste belastingen, zodat ze niet steeds aan de burgers om geld hoefden te vragen. Misschien heb je gehoord van de tiende penning.
De Nieuwe Tijd
09-01-19 20:51:
In de meeste landen lukte dat en de koningen werden steeds machtiger, terwijl de Staten-Generaal nooit meer werden samengeroepen. De uitzondering was Nederland want dat had geen koning meer sinds we Filips II eruit hadden geschopt.
09-01-19 20:52:
Ondertussen werden de steden rijker en rijker.
09-01-19 20:53:
Tegelijk ontstond de moderne wetenschap (Simon Stevin, Galileo Galilei, Isaac Newton).
09-01-19 20:55:
De Verlichting wilde nu wetenschappelijk à la Newton de samenleving ordenen. Ze bedachten de volkssoevereiniteit: “government by the people, of the people, for the people”. Dat citaat is uit de negentiende eeuw maar het idee is uit de achttiende eeuw . (Ik vergeet Marx niet hoor.)
Revoluties
09-01-19 20:57:
In de late achttiende eeuw ging Frankrijk failliet. Het had te dure oorlogen gevoerd, o/a om Amerika te helpen. Er moest geld komen. Koning Lodewijk XVI wist maar één manier, de Staten-Generaal weer samenroepen.
09-01-19 20:58:
Tussen haakjes: de Amerikaanse republiek was bedacht door Verlichtingsfilosofen.
09-01-19 21:00:
De Staten-Generaal van Frankrijk kwamen samen en namen de macht over van de koning, die werd onthoofd. De Staten-Generaal verklaarde dat zij de vorm was om de volkssoevereiniteit vorm te geven. Je had begrepen dat dit de Franse Revolutie was.
09-01-19 21:01:
Tegelijkertijd was de Industriële Revolutie. Stoommachines, spin- en weefmachines, treinen. Enz.
09-01-19 21:03:
Onthoud: van de drie standen werd de derde stand rijker. Toen er een crisis was, greep ze in een revolutie de macht.
09-01-19 21:04:
Onthoud: de wetenschap ontstond, ook het verlangen om de sanenleving rationeel vorm te geven.
Het kapitalisme breekt door
09-01-19 21:07:
Terug naar de Industriële Revolutie. Om een fabriek te bouwen is kapitaal nodig. Geld. Dat had alleen de bourgeoisie. Zij deden de investeringen en werden weer rijker. Wat je ook nodig hebt, zijn arbeiders. Die hadden alleen arbeid te bieden en kregen van de investeerders (de “kapitalisten”) steeds lagere lonen. Bezuinigen was de enige manier om de fabriek concurrerend te houden.
09-01-19 21:09:
[Rotterdam] Je krijgt dus steeds armere arbeiders en steeds rijkere kapitalisten. Maar: de arbeiders moesten wel worden geschoold om te werken in de fabrieken. Ze leerden dus lezen en dachten na over hun positie. (Marx is in zicht, we zijn er bijna.)
09-01-19 21:13:
De arbeiders droomden van gelijkheid en hadden allerlei andere dromen. Vaak waren de idealen niet erg realistisch. In de eerste helft van de negentiende eeuw bereikten ze dan ook weinig. Omdat ze geloofden in gelijkheid en solidariteit noemden ze zich socialisten. Bij revoluties in 1820, 1830 en 1848 zaten ze op de linkervleugel.
En daar is Karl Marx!
09-01-19 21:14:
In 1848 was er weer revolutie en publiceerde Marx, journalist in Trier, het Communistisch Manifest.
09-01-19 21:16:
Probeer het online te vinden. Het is prachtig, meeslepend. Marx wist hoe hij moest schrijven!
09-01-19 21:19:
Wat Marx hier vooral deed, was een wetenschappelijke basis geven aan de idealen van de eerste socialisten. Een van zijn wetmatigheden was de Verelendungstheorie, dat de armen steeds armer werden. Hij had meer van die wetten gevonden.
09-01-19 21:21:
Ze klopten niet helemaal. Volgens Marx zouden er alleen een paar heel rijken overblijven en heel veel heel armen. In feite ontstond er echter een middenklasse.
De voorspellingen van Karl Marx
09-01-19 21:22:
Dat ontdekten ze echter pas veel later. In 1848 leek het alsof Marx economische wetten had gevonden. Hij gold voor de arbeiders als een profeet.
09-01-19 21:23:
Zijn belangrijkste voorspelling was dat die eindeloze verscherping van de tegenstelling tussen rijk en arm niet eindeloos door kon gaan. Het systeem zou vastlopen. Goed-opgeleide arbeiders zouden dan de macht overnemen. Marx voorspelde een communistische revolutie. (Communisme was toen nog een ander woord voor socialisme. Later hebben die woorden andere betekenissen gekregen.)
09-01-19 21:26:
Die revolutie zou leiden tot de heilstaat, waarin alle bezittingen van het collectief waren. Iedereen droeg bij wat hij kon en nam wat hij nodig had. Dat was het idee. Aanvankelijk was er n sterke staat nodig, maar die zou ooit verdwijnen.
09-01-19 21:27:
Dat was wat Marx wilde en aankondigde: wetenschappelijk onderbouwd socialisme, leidend naar een heilsstaat. Tegelijk gelijkheid en volkssoevereiniteit.
De boeken van Karl Marx
09-01-19 21:29:
Om het wetenschappelijk te onderbouwen, bleef Marx zijn leven lang werken aan een geleerd boek, Das Kapital. Het is natuurlijk politiek bedoeld, maar Marx dacht goed na en is een van de grondleggers van de economische wetenschap.
09-01-19 21:32:
Hij speelde ook een rol bij het internationale overleg van de socialisten. Dit staat bekend als De Internationale. Zoek op het internet het lied maar op dat ze zongen. Het is erg mooi. Eerste zin: “Ontwaakt, verworpenen der aarde!“
09-01-19 21:33:
Nog een mooie zin van Marx: “De proletariërs hebben niets te verliezen dan hun ketenen, ze hebben een wereld te winnen. Proletariërs aller landen, verenigt u!”
Wie was Karl Marx dus?
09-01-19 21:37:
Hij is verbannen uit Duitsland en later uit Frankrijk. Hij woonde in Londen. Een zeer burgerlijk leven. Toen mensen hem zeiden dat het toch wat raar was dat de leider van de communisten woonde in een rijtjeshuis, getrouwd was met een dame van adel, de beste vriend was van een kapitalist (Friedrich Engels) en zijn dochters naar een keurige kostschool stuurde, zei Marx : “heb je ooit een richtingaanwijzer gezien die zelf naar Londen ging? ”
09-01-19 21:38:
Wie was Karl Marx? Dat is makkelijk: journalist, socialist, econoom, wetenschapper, pamflettist, socioloog, hypocriet, organisator van de socialisten en vooral een profeet die het nu eens goed en dan eens verkeerd zag.
Bron van inspiratie
09-01-19 21:40:
Marx heeft velen geïnspireerd. Denk aan zijn vrouw en aan Engels: mensen die eigenlijk vijanden van de arbeiders hadden moeten zijn (want adel en kapitalist) maar hem steunden. Miljoenen arbeiders kregen hoop. Nog altijd.
09-01-19 21:43:
Na zijn dood was er discussie: moesten de marxisten de revolutie nastreven of langs democratische weg en via vakbonden kleine stapjes zetten? De eerste groep werden de communisten, de tweede groep werden de socialisten.
09-01-19 21:46:
[Schiphol] De Russische Revolutie van Lenin LIJKT communistisch, maar vond plaats in een agrarische samenleving. Dat had volgens Marx eigenlijk moeten gebeuren in een industriële samenleving met weinig kapitalisten en heel veel verarmde fabrieksarbeiders. Het is ironisch dat het communisme “won” waar het volgens Marx niet had mogen gebeuren.
Geschiedenis, daar word je bij van !
Niet slecht. 😎🕺
Af en toe vraag ik mij af of de Verelendungstheorie niet opnieuw actueel aan het worden is.
Je zou kunnen zeggen dat de Gele Hesjes ook Marxistisch zijn.
Dat zou je kunnen zeggen, maar ík zou dat nooit doen.
Dat de werkende bevolking armer wordt is een feit, terwijl het kleine deel echt rijken er op vooruit gaat. In de meerwaardetheorie van Marx wordt het duidelijk aangehaald, dat als een bedrijf meerwaarde genereerd het twee zaken kan doen. Ofwel de lonen verhogen en de arbeidstijd verkorten, of wat meestal gebeurd de meerwaarde gebruiken om de dividenden van de aandeelhouders te verhogen. In de Europese landen zijn de bedrijfswinsten gestegen, maar het loonpeil wordt kunstmatig laag gehouden, zogezegd om de inflatie onder controle te houden. De klassenstrijd is nog steeds actueel.
Ik denk dat ook wel eens, nu de vruchten van de economische groei vrijwel exclusief bij de rijksten terecht komen. Hun bezit groeit op langere termijn met ca 6% per jaar (Piketty) en de totale economie groeit veel minder. Het is nu zover dat de tien rijkste mensen net zo veel bezitten als de 3 miljard armste mensen. Maar dat is vooral de accumulatietheorie. Arbeid is een wegwerpartikel aan het worden (zzp-ers en tijdelijke arbeidsovereenkomsten) en de arbeiders handelen tegen hun belang in door geen lid te worden van vakbonden en of niet te stemmen, of te stemmen op partijen die daar nooit iets aan zullen doen.
Marx is veel actueler dan 50 jaar geleden.
Een belangrijke notie die in deze korte cursus ontbreekt, en die je in bijna iedere historische analyse ook mede moet beschouwen is nog dat de de onderbouw (de productieverhoudingen) de bovenbouw (de cultuur) bepaalt. Zo kras is het natuurlijk niet, maar deze theorie geeft vaak heel verhelderende inzichten
Af en toe?
Kijk, dat is pas behapbare kost. Telkens een paar regeltjes om tot je door te laten dringen. Wel niet tussen door telefoonspelletjes spelen zou ik zeggen! Heerlijk
Korter: Marx is Engels voor gevorderden.
“als ze over Marx moeten schrijven”
Wat saai. Op die leeftijd besefte ik al dat Bakunin en Kropotkin veel interessanter zijn. Van de eerste:
“Ik ben slechts vrij als iedereen om mij heen eveneens vrij is. De vrijheid van andere mensen, verre van het te ontkennen of beperken, is juist een noodzakelijke voorwaarde.”
“Vrijheid zonder socialisme betekent privilege en onrechtvaardigheid; socialisme zonder vrijheid betekent slavernij en terreur.”
Geen wonder dat Marx hem uit de Eerste Internationale schopte, een voorbode voor wat komen zou. Wel jammer dat Bakunin net als Marx sterke antisemitische neigingen had.
Krotpotkin was de eerste die besefte dat niet alleen concurrentie (wat via sociaal-darwinisme tot de SS zou leiden, waar Darwin noch biologie ook maar iets mee te maken hadden) maar ook samenwerking een drijvende factor voor evolutie was.
“De Verenigde Staten is alleen maar het land dat laat zien hoe al de geschreven garanties op vrijheid in de wereld geen bescherming bieden tegen tirannie en onderdrukking van het ergste soort. Daar wordt de politicus beschouwd als het schuim der natie.”
Hij had het over Donald the Clown kunnen hebben met zijn shutdown.
“Gevangenissen zijn universiteiten van de misdaad, onderhouden door de Staat.”
“Lenin is niet te vergelijke met enige revolutionair in de geschiedenis. Revolutionairen hadden idealen. Lenin heeft er geen enkele.”
“Afwisseling is leven; uniformiteit is de dood.”
Zelf begrijp ik de naïevelingen niet die ondernemingen wantrouwen en hun vertrouwen in de overheid stellen. Evenmin begrijp ik de even grote naïevelingen die de overheid wantrouwen en hun vertrouwen in ondernemingen stellen. Ik wantrouw alle macht.
Nog eentje dan.
“Macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut.”
“Macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut.”
En zo is dat. Punt.
@frankb Graag bij citaten ook de bron: in dit geval Lord Acton, negentiende eeuws Brits politicus.
https://en.wikipedia.org/wiki/John_Dalberg-Acton,_1st_Baron_Acton
Juist!
Helaas ben ik niet alwetend noch een perfecte googelaar. Anders had ik die Britse Lord, van wie ik nog nooit had gehoord, er wel bij vermeld.
Doet niets af aan het statement.
‘Wat saai. Op die leeftijd besefte ik al dat Bakunin en Kropotkin veel interessanter zijn.’
Waarmee gezegd dat in het secundair onderwijs in geschiedenis- en maatschappijonderricht meer aandacht zou mogen worden besteed aan anarchisme (wat overigens al net zo’n paparplubegrip is als communisme/socialisme), om hopelijk tot het bewustzijn te komen dat het helemaal niet nodig is om wat voor -isme dan ook aan te hangen.
‘Marx heeft velen geïnspireerd. Denk aan zijn vrouw en aan Engels: mensen die eigenlijk vijanden van de arbeiders hadden moeten zijn (want adel en kapitalist) maar hem steunden.’
Daar had je nog extra appje aan kunnen wijzen, want het is wat kort door de rails. Friedrich Engels, zoon van een fabrilant en verantwoordelijk voor een fabriek, was juist zeer begaan met het lot van de arbeiders, de armoede, de alcohol, kleine huizen, grote gezinnen, lange werkdagen, kinderarbeid, ongeletterdheid en vroeg zich af hoe dat kon verbeterd. Daarin vond hij Marx.
Nu is daar overigens de Franse econoom Thomas Pickety (Le Capital au XXIe siècle, 2013) die met de huidige kennis laat zien, waar Marx mis zat, maar die ook haarscherp analyseert, dat we wat betreft de tweedeling tussen arm en rijk weer in de negentiende eeuw zijn aangeland.
Dat is waar. Geen Marx zonder Engels. Engels was behoorlijk vermogend em Marx niet. Engels speelde de beschermheilige voor Marx en er wordt gezegd dat hij zelfs om Marx uit de brand te redden voor een buitenechtelijk kind van Marx het vaderschap van dit kind op zich genomen zou hebben. Ik weet niet of dit geen broodje-aap verhaal is.
Engels was, zoals je zegt, meer bewust van de ellende waarin de Engelse arbeiders verkeerden.
“Zijn belangrijkste voorspelling was dat die eindeloze verscherping vsn de tegenstelling tussen rijk en arm niet eindeloos door kon gaan.”
Die voorspelling klopt. Er is een verband tussen economische ongelijkheid (de Gini-index) en maatschappelijke onrust. Waar hij geen rekening mee heeft gehouden is dat die eerste klasse ook kan lezen en hersens heeft. Hij had zijn these-antithese-synthese model moeten toepassen op zijn eigen voorspellingen. De politiek-economische elite heeft twee maatregelen genomen om de voorspelde revolutie te vermijden en met succes.
1. Het aloude Romeinse principe van Brood en Spelen. Zoals Bertolt Brecht opmerkte: eerst het vreten, dan de moraal. De andere kant van die medaille is dat volgevreten (hoe goedkoper en ongezonder hoe beter) armen die zich in hun vrije tijd voldoende amuseren niet in opstand komen.
2. Verdeel en Heers. Zorg ervoor dat de ene groep armen zo bang is voor een andere groep (zie ook Girard’s zondebokprincipe) dat ze niet meer aan opstanden denken.
“Aanvankelijk was er een sterke staat nodig, maar die zou ooit verdwijnen.”
Die voorspelling klopte niet en daar wees Bakunin al op. Vond Marx niet leuk (zie boven). Ook met een Dictatuur van het Proletariaat is het onmogelijk een klasseloze samenleving te bereiken.
Toevoeging bij nr 1: Godsdienst begint uitgewerkt te raken, dus vermaak (tv, zogenaamd sociale media) is de nieuwe opium voor het volk. (Die klassieker mogen we toch niet overslaan?)
Even een opmerking over de rol van de godsdienst:
Marx zei: godsdienst is opium van het volk
De uitspraak ‘Godsdienst is opium voor het volk komt van Lenin.
De visie van Marx was dat het volk in al zijn ellende zelf zijn heil zocht in de godsdienst om de ellende te kunnen dragen en een perspectief te hebben.
Lenin zag ook het belang van godsdienst die van bovenaf werd gepropageerd om het leven voor het volk draaglijker te maken. Meer in de trant van: de Kerk houdt ze dom en wij houden ze arm. Zie ook : http://www.wikizeroo.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly9ubC53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvT3BpdW1fdmFuX2hldF92b2xr
Er is dus een subtiel verschil tussen beide formuleringen.
Scherpe observatie, Roger.
Geloven is kijken door een beslagen bril die ons het zicht op de werkelijkheid ontneemt, of het nu om kerkelijk dan wel om politiek geloof gaat. Met ziet, wat men wil zien of wil laten zien, niet dat wat is.
Met de kanttekening dat die klassieker niet uitgevonden is door Marx maar door Novalis. Bovendien bedoelde juist Marx er iets anders mee dan doorgaans verondersteld; RvB hieronder heeft gelijk. De populaire betekenis is de originele van Novalis:
“Ihre sogenannte Religion wirkt bloß wie ein Opiat reizend, betäubend, Schmerzen aus Schwäche stillend.”
“Verdeel en Heers” wordt in België de discussie over de “zware beroepen”.
Het komt heel beeldend over dat je in Breda begint bij het feodalisme, in Rotterdam aankomt bij de arbeiders en afscheid neemt op Schiphol.
Wat een schitterende samenvatting! Met dan als laatste de Russische revolutie op de verkeerde plek. Rusland was een agrarische samenleving, maar wel een op drift. De feodaliteit was in 1861 afgeschaft en de maatschappij had nog geen nieuwe vorm gevonden. In die zin vulde het communisme een maatschappelijk hiaat.
De revolutie “van onderaf” van februari 1917 vulde mi. dat maatschappelijk hiaat door velerlei ontwikkelingen. Na de staatsgreep van october door een sterke en machtsbeluste minderheid was het daarmee gedaan. Toen begon de tientallen jaren durende ellende, erger dan wat Marx zich ooit kon voorstellen.
Dat is het stereotype beeld en zoals wel vaker klopt het niet helemaal. Eén van de redenen waarom Duitsland in 1914 aanviel was de industrialisatie van het tsaristische Rusland, dat in volle gang was. Volgens Duitse berekeningen zou het rond 1918 militair onverslaanbaar zijn geworden.
https://alphahistory.com/russianrevolution/russian-industrialisation/
Het grootste hiaat dat de bolsjevisten van Lenin vulden was dat van gebrek aan militaire macht in het politieke systeem van 1917.
https://en.wikipedia.org/wiki/1917_Russian_Constituent_Assembly_election
De eersten die naar de Lubyanka gingen waren dan ook de mensjewieken, de winnende sociaal-revolutionaire en de anarchisten. De derde Russische revolutie (na die van februari en van oktober 1917) mislukte helaas.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Opstand_van_de_linkse_sociaal-revolutionairen
Overigens was de meest communistische streek in Nederland ook agrarisch, bij de Oost-Groninger landarbeiders.
Nog zo’n misvatting. Pekela, dat toch echt in Oost-Groningen ligt, heeft industrie en had vroeger nog veel meer.
https://anderetijden.nl/aflevering/144/De-sigarenmeisjes-van-Pekela
http://demensenvandestrokarton.nl/strokarton-een-korte-beschrijving-van-de-opkomst-en-teloorgang-van-een-specifiek-noord-nederlands-product/
De aardappelzetmeelindustrie van Avebe zit nog steeds in de omgeving. Lege fabriekshallen van dat bedrijf zijn nog steeds te bewonderen (van de buitenkant) op de grens van Pekela en Veendam.
Smurfit Kappa en Solidus Solutions hebben fabrieken in Pekela.
Veendam heeft een enorm logistiek rail centrum.
Dat Oost-Groningen tegenwoordig arm is heeft alles te maken met de teloorgang en automatisering van de industrie vanaf 1970.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fré_Meis
Juist nu is er grote vraag naar technisch personeel en ICT in de omgeving. Die gaan echt niet in de agrarische sector werken.
Het is ook zo dat de CPN van oudsher in Oost-Groningen vooral in het Oldambt onder landarbeiders veel aanhang had.
@jona: de evolutie is geen leer, het is een theorie, dat ze bestaat kun je dagelijks bij wijze van spreken waarnemen, zoals bij sommige vogels ook gedaan wordt bv. Econonomie heette oorspronkelijk politieke economie. Tegenwoordig zijn er allerlei modellen aan vastgeplakt in de hoop dat ze voorspellend werken.In 2007 werkte dat in elk geval niet. Bij mijn weten heeft Kees de Kort als een van de zeer weinige economen de crisis voorspeld (de Kort is op werkdagen te beluisteren op BNR om 12.08 uur).
“de evolutie is geen leer.”
Semantiek levert saaie discussies op en resulteert vaak, zoals u mooi laat zien, in een zoektocht naar spijkers bij laag water.
Leer kan heel goed theorie betekenen. Het zal u misschien verbazen, maar de meeste mensen moeten theorieën leren voor ze hen begrijpen. Daarna kunnen ze die wellicht beoefenen, zodat ze een kunde in praktijk brengen. Maar ja, evolutiekunde en levenskunde (de derde natuurwetenschap behalve schei- en natuurkunde) zijn nu eenmaal nooit gangbaar geworden en evolutieleer tot op beperkte hoogte wel.
jona, leuke opzet!
Bravo! Tot 1917 tenminste.
Maar de 15-jarige heeft te maken met de Marx-receptie cq “framing” van 100 jaar later.
Dat blijft een appje voor de dorst 🙂
Dat is toch mooi dat er bekenden zijn die je zo op weg helpen! Je verdient het dat de jonge student uit zichzelf je weet te vinden om het behaalde resultaat van zijn werkstuk aan je mee te delen.
Zo even een uitleg over de chat doet me denken aan mijn schooltijd. Geboorte: 1992.
Wij schreven vroeger op een lei en chatten per postduif… 😂
Uw leeftijd gaat richting die van Methusalem?!
Methusalem? Nee joh, da’s een broekie… 🤣
Op de bewaarschool heb ik ook nog met een griffel op een lei geschreven! De geur van het sponsje om de lei schoon te vegen, kan ik mij nog altijd via een olfactorische herinnering voor de geest halen. 😊
Ja, mooi is dat, hè? Dat soort geurherinneringen heb ik ook. Gaat er een luikje open, ruik ik het linoleum, de versgeslepen potloden en de parfum van juf… 😄
geen historcus, maar geïnteresseerde. Mooie tekst Jona
1 uur en 4 minuten. Grandioos om de kern van het Marxisme samen te vatten in begrijpelijke taal, aangepast aan het niveau van de doelgroep. Bravo!
Geen kritiek, maar enkele punten die ik graag erbij had gehad: minstens een naam van de 18e eeuwse filosofen, nl. Jean-Jacques Rousseau, met zijn ‘Du contrat social’.
21.46: Vergeet niet dat er ook al een aanzienlijke beweging in de 19e eeuw tegen de uitbuiterij van het tsarisme was: denk aan de Dekabristen. Zij waren weliswaar van de betere standen of zelfs van adel, maar konden niet meer tegen de sociale wantoestanden die veroorzaakt werden door het tsarisme. Hun opstandigheid werd zeer bloedig door de tsaar onderdrukt.
Marx had nooit verwacht dat de opstand van de proletariërs eerst in Rusland zou uitbreken. Engeland lag meer voor de hand. Misschien was hij ook minder op de hoogte van de problematiek in tsaristisch Rusland.
‘Marx had nooit verwacht dat de opstand van de proletariërs eerst in Rusland zou uitbreken.’
Is dat zo? In 1859 kwamen de boeren in opstand tegen het systeem van lijfeigenschap! Doorgaans komt een opstand niet uit de lucht vallen, m.a.w. het rommelde al geruime tijd. Ik kan me niet voorstellen dat Marx, als goed ingevoerd journalist, daarvan niet op de hoogte was. In 1867 verscheen (het eerste deel) van Das Kapital. Marx overleed in 1883.
Toen de industrialisatie van Rusland nog pas op gang was gekomen (zie boven, als JL aan het modereren is geslagen. 10-35 Na Marx’ dood was dat het geval.
Wat ik nog was vergeten te noemen: Marx zat er op nog een ander punt volledig naast. Klassesolidariteit legde het in 1914 af tegen nationalisme.
Rob, dat is wat ik tenminste altijd lees, absolute bewijzen heb ik er niet voor.
Een zeer uitgebreid artikel waaruit die mening van Marx te verklaren zou zijn vind je hier:
https://journals.openedition.org/chrhc/2224
Marx zal ongetwijfeld op de hoogte geweest zijn van de toestand in in tsaristisch Rusland.
Maar in Engeland, waar hij de laatste dertig jaar woonde, wellicht ook gestimuleerd door zijn allerbeste vriend en mecenas Engels, daar zag hij de feiten voor zijn ogen gebeuren. Engels was trouwens, zoals je bekend is, een zeer vermogend man, met veel empathie voor de ellende van het volk. Marx leidde een redelijk afgezonderd leven, hetgeen hem in de gelegenheid stelde aan zijn theorieën te werken. Hij was ook veel bezig met de Franse en Duitse revoluties. Waarom de revolutie i.t.t. zijn verwachtingen niet eerst in Engeland plaats vond wordt in bovenstaand artikel uitvoerig uit de doeken gedaan. Het marxisme sloeg in Engeland minder aan en was er teveel versplintering tussen de groepen waarbij het wel aansloeg. Toch mikten Marx en Engels erop dat de proletarische opstand in Engeland het eerst zou optreden
Nu wat Rusland betreft: Je hebt volkomen gelijk dat de boeren al in de jaren zestig van de 19e eeuw in opstand kwamen, en later nog een aantal keren, maar telkens zonder succes. Gedurende de hele 19e eeuw waren het vooral Russische intellectuelen, deels vanuit het buitenland, die aanstuurden op verbetering van het lot van lijfeigenen en boerenarbeiders, die het grootste deel van de bevolking vormden, maar het lukte nooit.
Aan het einde van de 19e eeuw begon de industrialisatie (vanaf 1885 tot 1915). Daardoor nam de welvaart van het land aanzienlijk toe, maar de Russische boeren (nog steeds 80 % van de bevolking) profiteerden niet mee. Marx is in 1883 overleden, heeft dus die industrialisatie van Rusland niet meer meegemaakt. Er zijn een aantal pogingen gedaan om de tsaar en zijn uitbuitend regime omver te werpen, maar die sla ik even over. Tijdens WO I had de tsaar al verschrikkelijk groot deel van de Russische bevolking in de strijd opgeofferd. Het volk werd oorlogsmoe maar de tsaar ging door. Dat de Revolutie uiteindelijk gelukt is in 1917 (ik ga nu met zevenmijlslaarzen), kwam denk ik door een samenloop van omstandigheden, met name ook doordat de opstand grotendeels ‘georganiseerd’ werd door intellectuelen, deels bannelingen.
Zie: https://historiek.net/russische-revolutie-oorzaken-samenvatting/68292/
‘Marx zal ongetwijfeld op de hoogte geweest zijn van de toestand in in tsaristisch Rusland.’
Dat denk ik ook. Het nieuws liet natuurlijk op zich wachten, maar er werd gecorrespondeerd met ijlboden en postduiven en de elektrische telegraaf had inmiddels zijn intrede gedaan. In ieder geval woonde Marx niet in een iglo…
Ook Marx ideeën en geschriften verspreidden zich via de kanalen van de Socialistische Internationale. Men zal daar in het oosten ook kennis van hebben genomen. Bovendien had de tsaar een netwerk van agenten in Europa die alles wat revolutionair was in de gaten hielden. Geen enkel netwerk is waterdicht, zo leert de geschiedenis…
Kortom, Marx was inspirator van de klassenstrijd in Groot-Brittanië en Angelsaksische wereld, maar het lijkt me sterk dat hij niet op de hoogte was van zijn invloed in Rusland.
‘Het volk werd oorlogsmoe maar de tsaar ging door.’
Het is maar wat je als ‘het volk’ definieert. De bolsjewieken steunden het vredesakkoord met het keizerrijk, maar revolutionaire socialisten en anarchisten wilden de strijd voortzetten, zoals FrankB al aangaf. Ze trokken aan het kortste eind.
En ja, ‘het volk’ is onnozel, volgzaam (d.w.z. laat de oren hangen naar politieke en geestelijke autoriteiten) en is uiteindelijk altijd slachtoffer in ieder conflict…
Rob, ik ben het in feite roerend met je eens. Marx heeft daar zeker van geweten.
Dat de proletarische revolutie eerst in Rusland, na herhaalde mislukte pogingen ‘slaagde’, lijkt mij door een samenloop van omstandigheden gebeurd te zijn. Inmiddels was er voldoende kritische massa tegen het totaal ondemocratisch bewind van de tsaar. Deze mocht als het hem beliefde de Doema ontbinden en heeft dat ook een aantal keren gedaan. De katalysatorrol die WO I vervulde wordt in dat stuk van Historiek goed aangegeven, maar ook dat de intelligentsia de leiding op zich nam. Dat ‘slagen’ van de revolutie is gevolgd door vier jaar durende bloedige burgeroorlog tussen de bolsjevieken van Lenin en de mensjevieken die veel gematigder waren. Dezen dachten, vermoedelijk terecht, dat het Russische volk nog niet rijp was voor de revolutie. De bolsjevieken hebben door te oorlog te staken het voor Rusland vernederende verdrag van Brest- Litovsk moeten aanvaarden. Lenin heeft zich helaas nadien ontpopt tot een dictator die zich van zijn tegenstrevers via schijnprocessen heeft ontdaan. Zo zijn de Russen van de regen in de drup geraakt.
En het volk, ja, daar zijn we het ook over eens, denk ik. Dat zwaait alle kanten op en vergeet heel snel.
Ik heb mij altijd geïnteresseerd voor revoluties, vooral voor de Franse Revolutie. Ook die was ‘geslaagd’, maar is in feite de hele negentiende eeuw doorgegaan.
Volgens mij slagen gewelddadige revoluties bijna nooit. Het laatste voorbeeld is de Arabische Lente, die m.i. eerder een Arabische Winter is geworden.
‘Lenin heeft zich helaas nadien ontpopt tot een dictator(…)’
Volgens mij heet dat dan ‘dictatuur van het proletariaat’…
‘Volgens mij slagen gewelddadige revoluties bijna nooit.’
Ik zou er geen een kunnen noemen. Revoluties worden uiteindelijk altijd opgelegd aan anderen. Dat kan niet anders dan tegenkrachten opleveren. Het kan kort duren of lang, maar uiteindelijk knalt de boel, dat resulteert in contrarevolutie en zo gaan we maar door…
Aan de andere kant is er m.i. een revolutie mogelijk die niet gewelddadig is, maar liefdevol. Die revolutie kan plaats vinden in de geest (in het ‘hart’ zo je wilt) van de individuele mens, komt tot uit uiting in het handelen, maar kan nooit worden overgedragen en valt dus ook niet te ideologiseren.
…en dus ook niet te corrumperen.
Volledig mee eens!!! 😊