Ik wist dat hij eraan kwam, maar was toch verrast toen hij zich vanmiddag aandiende: de vierduizendste abonnee op de Livius Nieuwsbrief! Het is gepast dat het iemand is die woont in de buurt van een van de duurzaamste resten uit de Romeinse tijd: de Corbulogracht.

De Nieuwsbrief is het maandelijkse e-mailtje waarin ik het oudheidkundig nieuws, voor zover online beschikbaar, verzamel en doorstuur. Het aardigste compliment dat ik er ooit over kreeg, was van iemand die schreef dat de Nieuwsbrief in het oudheidkundige wereldje een eigen plaats had verworven, ergens tussen “loyale oppositie” en “kritische coalitiepartner” van de gevestigde oudheidkunde.

Die eigen plaats blijkt uit het commentaar op het oudheidkundige nieuws, dat vaak niet is wat het lijkt. Ik heb eens berekend dat zo’n 40% van de berichtgeving over archeologie niet voldoende goed is en heb nog gisteravond met iemand zitten filosoferen wat er zou gebeuren als we een persbericht zouden doen uitgaan dat in de Vallei der Koningen een nieuw graf is ontdekt, dat wordt aangeduid als KV55. Het is geen heel wilde gok dat zo’n bericht zonder controle wordt overgenomen door de pers, de BBC voorop.

De oorzaak van de slechte overdracht van informatie is tweeërlei. Enerzijds hebben de universiteiten geen charters opgesteld waarin voor de oudheidkundige wetenschapscommunicatie de doelen en verwachtingen zijn vastgelegd, anderzijds dat er teveel groepen zijn die belang hebben bij desinformatie. Nationalisten maken het nieuws altijd nationalistischer dan het is, religieuze mensen zien in ontdekkingen altijd het bewijs dat hun geloof het enig juiste is, terwijl atheïsten het nieuws benutten om het tegendeel te beweren.

Op zulke misleiding bent u vermoedelijk wel bedacht, maar er dreigt ook gevaar uit de hoek waar je dat het minst zou verwachten: de universiteit. Academici hebben een (op zich terechte) reputatie van betrouwbaarheid, waardoor we niet meteen in de gaten hebben dat ook zij een bias hebben: ze onderzoeken alleen dat wat subsidiabel is. Naar waarheid zeggen “we hebben een Romeinse tempel opgegraven waarvan er dertien in een dozijn gaan” betekent het einde van het onderzoek. De wijze waarop het wetenschappelijk onderzoek wordt gefinancierd, belemmert dus het doel van datzelfde onderzoek: de waarheid vaststellen en uitdragen.

Ik weet ook niet precies wat de waarheid is, maar ik zal in de Livius Nieuwbrief evidente onzin, vanuit welke bron dan ook, nog wel een tijdje blijven benoemen. Journalistiek is immers, zoals George Orwell eens schreef, datgene naar buiten brengen wat iemand niet naar buiten gebracht wil zien. Al het andere is PR.