Je ziet in antieke teksten alleen wat je zien kúnt. Dat klinkt als het intrappen van een open deur, maar het is vrij principieel: je kunt in een tekst alleen dat herkennen wat aansluit op jouw denkcategorieën. De middeleeuwse Arabieren, die geen toneel hadden, hebben nooit begrepen wat Aristoteles bedoelde met de Poëtica, zijn boek over tragedies.
Toch kom je in een bron een enkele keer iets tegen dat je tot inzicht brengt. Michael Polanyi heeft uitgelegd hoe dat komt: je hebt al eerder, halfbewust, een idee opgedaan van wat waar zou kunnen zijn en identificeert iets dus als waar als het daarop lijkt. Zoiets had ik met het Mytilene-debat in de Geschiedenis van de Peloponnesische Oorlog van de Atheense historicus Thoukydides. Levend in een cynische tijd, kan ik een cynische boodschap herkennen.
De situatie is simpel: Mytilene, een stad op Lesbos, is tegen Athene in opstand gekomen en de Atheners hebben de stad heroverd. De Volksvergadering komt samen en beslist dat alle Mytileners moeten worden geëxecuteerd. Een schip gaat op weg om het nieuws te brengen.
Dan krijgen de Atheners spijt en de Volksvergadering komt opnieuw bijeen. De staatsman Kleon houdt een toespraak. Het dondert niet, betoogt hij, of het een goed besluit was, een imperialistische mogendheid kan niet op genomen besluiten terugkomen, want dan zien de onderworpenen een zwakte en worden ze opstandig. Dat is cynisch maar onweerlegbaar.
Dan staat een verder onbekende Diodotos op, die nog nét wat cynischer is en wiens tegenargumenten nog nét wat onweerlegbaarder zijn. Als we geen genade betonen, zegt hij, zullen mensen die wij belegeren, zich nooit overgeven. Ze weten dat ze zullen sterven: is het niet als we de stad veroveren, dan is het wel na een capitulatie. Toekomstige belegeringen zullen daardoor eindeloos duren en eindeloos duur zijn. Door nu genadig te zijn, tonen we toekomstige opstandelingen dat ze een kans hebben te overleven, zullen ze eerder capituleren en houden we het een beetje betaalbaar.
Dit argument overtuigt de Volksvergadering. Een snelle boot gaat naar Mytilene en vaart de haven binnen op het moment dat het eerste schip net het slechte nieuws heeft gebracht.
Ik moest hieraan denken toen ik gisteren las dat ISIS in Raqqa de Syrische troepen had gedood die een luchthaven hadden verdedigd en zich hadden overgegeven. Vandaag zien we het gelijk van Diodotos: de Filippijnse VN-troepen die door het Al-Nusra-front worden bedreigd, capituleren niet. Ze kunnen er hun leven immers niet meer mee redden.
PS
Inmiddels lijkt een groep soldaten uit Fiji toch te hebben gecapituleerd of te zijn overmeesterd: meer.
PPS
En inmiddels zijn ze vrijgelaten. Zie ook het commentaar van “Cerridwen” hieronder. Ondertussen blijven veertig Filippijnse soldaten nog steeds omsingeld.
Ik had al eerder die gedachte, toen in De Standaard het afschrikwekkende effect werd beschreven van de genadeloosheid van IS. Ik herinnerde me namelijk een vraagstuk in Sun Tzu zijn strategische lessen: “Je hebt een overmacht. De tegenstander staat met de rug naar een rivier. Wat doe je om de overwinning gemakkelijk binnen te halen?” Antwoord: je plaatst stiekem enkele bootjes langs de rivier. Dit geeft de tegenstander de kans te vluchten. De vlucht kan echter niet grootschalig, dus sommigen zullen vluchten, de rest zal capituleren. Als je echter met de rug tegen de muur staat, zet je alles op alles, allen voor één.
En inderdaad, Sun Tzu krijgt weer eens gelijk. Ik zie dus geen grote bedreiging in het IS op de langere termijn.
Ik ook niet en dat was al voor het lezen van dit stukje. IS heeft geen bondgenoten en veel te veel vijanden.
Niettemin is er reden tot zorg. IS draagt er wel degelijk toe bij de boel nog wat verder te destabiliseren.
Sun Tzu kreeg trouwens niet altijd gelijk. Aan het einde van WO-2 was het de leiding van de vijand zelf die alle bootjes vernietigde.
Overigens ben ik met Macchiavelli van oordeel dat idealisme in de internationale politiek meer ellende heeft aangericht dan cynisme.
IS hanteert meer de politiek van de Mongolen, in de zin van terreur zaaien onder de vijand. De Mongolen slachtten regelmatig de bevolking af van steden die niet gecapituleerd hadden. Ze namen blijkbaar op de koop toe dat volgende belgeringen moeilijker zouden gaan. Ofwel, ze rekenden erop dat de pure terreur die van de slachtingen uitging, de beslissing om toch te capituleren makkelijker zou maken.
Dat is wat IS doet: men executeert selectief gevangenen, met de bijbehorende publiciteit (want als niemand het hoort heeft het geen effect), om de vijand psychisch onder druk te zetten. na de Amerikanen waren de Koerden aan de beurt, en nu dus weer de Syriërs.
Overigens stoor ik me wel weer eens aan de grote woorden die men in de pers en op straat bezigt als het om Gaza gaat (‘genocide’ en zo). Niemand lijkt zich te bekommeren over de conflicten op slechts een paar honderd kilometer afstand. Toch vallen daar vele vele malen meer slachtoffers, en vinden er vervolgingen op grote schaal plaats. Het mag niet baten.
Je beoordeelt Nusra in Syrië verkeerd. Net als IS zijn het jihadisten maar er is een groot verschil: waar IS het argument van Kleon hanteert, is Nusra meer een aanhanger van Diodotos. Het is dus ook geen toeval dat de VN soldaten zijn vrijgelaten; ze ombrengen zou de reputatie en strategische positie van Nusra onherstelbaar beschadigen.
Nusra bestaat nog omdat ze zich afzetten van de methodes van IS. Daardoor kunnen zij nog wel samenwerken met de Syrische rebellen, en is IS in oorlog met de Syrische rebellen.
Je hebt helemaal gelijk.
Ik meen dat IS tegen de zin van al-Qaida de lokale afdelingen en sympathisanten, gedwongen denk ik, heeft overgenomen. Ik vraag me af of an-Nusra de extremistische kant gaat aanpassen (water bij de wijn doen), om zo meer kans te maken op samenwerking?:
Een verdacht verhaal. Een schip komt aan in Mytillene met de opdracht om iedereen te doden en. een dag later komt het schip aan met de tegenopdracht. Spannend verhaal! De uiteindelijke beslissing is herverdeling van land op Lesbos en het doden van 1000 gevangen genomen Mytileners die naar Athene waren gestuurd. Klinkt als een standaardoplossing naar de maatstaven van die tijd. Is er wel eens geopteerd dat het gewoon 1 beslissing is geweest, maar dat Thucydides hem in tweeen heeft gehakt om die Kleon slecht te laten uitkomen? Omdat die Diodotos verder ook niet bekend is, lijkt hij een stijlfiguur om het tweede verhaal een stem te geven.
In de teksten is Thucydides uitgesproken negatief over Kleon. Wat verder verdacht is dat Kleon op een gegeven moment een overwinning behaalt op de Spartanen die niet direct schokkend is, maar dat de Spartanen meteen vrede willen. Het betreft een Spartaanse legermacht die opgesloten zit op een eiland wat belegerd wordt door een Atheende vloot. De lezer (ik dus) begrijpt op dat moment niet (of ik heb wat gemist) waarom de Spartanen vrede willen. Pas vele pagina’s later wordt, als bijzin, pas duidelijk waarom; de halve Spartaanse elite zit op dat eiland. Dus zeer waardevol wisselgeld. Best wel een groot succes voor Kleon. Maar Thucydides vertelt het niet op het chronologisch juiste moment en geeft Kleon derhalve ook niet de bijpassende eer. De Atheners accepteren de vredesvoorstellen uiteindelijk niet en Kleon krijgt, geloof ik, ook daar de zwarte piet toegespeeld. Je zou verhitte redeveroeringen verwachten van Thucydides nu de Atheners de Spartaanse elite in de tang hebben. Maar die lezen we niet.
Dus vandaar dacht ik dat er misschien iets aan de hand was met dit verhaal.