Tag: Isis

De plundering van Apameia

On door Theo ToeboschinArcheologie, Midden-Oosten, Politiek4 reacties
Apamea in de winter van 2013

Bovenstaande foto is tien jaar geleden gemaakt, dus in 2013. Ze toont de Hellenistisch-Romeinse stad Apameia in Syrië. Het maanlandschap kwam symbool te staan voor de plundering en vernietiging van archeologische vindplaatsen in Syrië en Irak – met name door de zogenaamd Islamitische Staat.

Al snel sprak UNESCO van culturele genocide. Er was zeker iets gebeurd, maar het probleem was dat we het niet echt zeker wisten. Het ontbrak lange tijd aan onafhankelijke en betrouwbare informatie. Toen er wetenschappelijke literatuur kwam, gebaseerd op betrouwbare informatie, bleek dat de zaak genuanceerder en vooral gecompliceerder lag.

Lees verder “De plundering van Apameia” →

De Dame van Byblos

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Levant, Oud Egypte, Religie4 reacties
De Dame van Byblos (Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel)

Hunter S. Thompson was ooit te ver heen – drugs of alcohol, daar wil ik vanaf zijn – om de reportage die hij moest inleveren, fatsoenlijk af te ronden. Daarom leverde  hij toen bij wijze van ooggetuigenverslag zijn aantekeningenbriefjes maar in. Zo ontstond de gonzo-journalistiek. Eigenlijk zou ik de grotendeels onbewerkte, notitieachtige filmpjes die mijn geliefde en ik maakten in Irak en in Byblos, gonzo-filmpjes moeten noemen. De draad van de microfoon komt regelmatig in beeld, de horizon ligt scheef, op de achtergrond gebeurt van alles, er duiken Kruisvaarderskastelen op zonder dat iemand daarom heeft gevraagd. Wij waren niet dronken of stoned. De reden van onze gonzo-filmpjes is dat we een telefoon als camera gebruikten en in het felle licht niet goed konden zien wat we precies filmden.

Dame van Byblos

Nou ja, het gaat om de inhoud. Vandaag de Dame van Byblos ofwel Ba’alat Gubla. De Egyptenaren identificeerden haar lange tijd met hun godin Hathor. Na de IJzertijd lijkt ze gelijkgesteld te zijn aan Astarte. In de hellenistische tijd kwamen identificaties met Afrodite en met de gehelleniseerde Egyptische godin Isis. De Romeinen dachten dan weer aan Venus. De vraag is wel gesteld hoe de bewoners van Byblos hun godin noemden, maar dat is misschien de verkeerde vraag. In de Levant heette de oppergod gewoon Ilu of El of Allah (“god”), Balu of Ba’al (“heer”), of Adon (“meester”). Een godin heette Allat (“godin”) of Ba’alat (“heerseres”). De Dame van Byblos heette dus gewoon Dame.

Lees verder “De Dame van Byblos” →

De bron van Byblos

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Levant
De bron van Byblos

Het plateau waarop Byblos verrees, bestaat uit twee heuvels, eigenlijk keihard geworden duinen. Daar tussenin lag nog tot in de jaren dertig van de vorige eeuw een bron. Regenwater dat neersloeg op de Libanon, sijpelde door allerlei aardlagen heen naar beneden, naar het voorgebergte, naar de uitlopers, naar de kust. En zo lag er, vlakbij de kust, een fijne bron voor redelijk zoet water. Nou ja, een tikje brak, want de zee was in de buurt.

Misschien dankt de stad haar naam aan de bron, want Byblos, Gubla in de Semitische taal die er in de Bronstijd werd gesproken, is te lezen als Gub-El, wat zoiets betekenen kan als “put van god”. Alleen weten we natuurlijk niet of er altijd een Semitische taal is gesproken in deze regio. Het kan gaan om een volksetymologie waarin aan een oude naam een nieuwe betekenis werd gegeven. Niemand weet wat Babylon betekent, maar latere bewoners hoorden er Bab-Ili in, wat zoiets betekent als “poort der goden”.

Lees verder “De bron van Byblos” →

Domitianus (22): Nog eens Isis

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Religie, Romeinse Keizerrijk5 reacties
Isis (Museo Archeologico Nazionale, Napels)

Aan de Livius.org-website kan ik al heel lang niet werken. Een van de dingen die al jaren op mijn wensenlijst staat, is het maken van een overzicht van de tempel van Isis. Als u Rome kent: die ligt ruwweg achter de huidige Santa Maria sopra Minerva. Er is weleens geopperd dat die kerk zo heet omdat men in de Middeleeuwen de twee godinnen verwarde. Of het waar is, weet ik zo net niet.

In elk geval: keizer Domitianus herbouwde een tempel voor Isis. Eentje die zijn vader, getuige munten, had gebouwd of herbouwd. Vespasianus claimde namelijk de macht te hebben ontvangen van de Egyptische goden. Het bewijs was dat hij in Alexandrië lammen had kunnen laten lopen en blinden had kunnen laten zien. In de Oudheid waren er evenveel rois thaumaturges als in later tijden. Eenmaal als keizer begroet, had Vespasianus beloofd als de Nijl zo gul te zijn. Niet zonder reden lag de graanuitdeelplek van Rome op een boogscheut van de Isistempel. De tempel van Isis was ook de plaats waar Vespasianus’ triomftocht begon.

Lees verder “Domitianus (22): Nog eens Isis” →

Domitianus (6): Door Isis gered

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk2 reacties
Priesters van Isis op een muurschildering uit Herculaneum (Museo Archeologico Nazionale, Napels)

De naargeestige apotheose van het Vierkeizerjaar was de inname van Rome door de troepen van Vespasianus in december 69. Er waren straatgevechten, Vitellius en zijn aanhangers waren gedood, maar niet nadat zij zich hadden vergrepen aan de verwanten en vrienden van Vespasianus. Onder leiding van Vespasianus’ broer Flavius Sabinus hadden zij asiel gezocht in de tempel van Jupiter op het Capitool. Tacitus schrijft in de Historiën (vertaald door Vincent Hunink):

De Vitellianen breken binnen, maken alles een warboel van bloed, ijzer, vlammen. Een handvol echte soldaten … waagt strijd, wordt overhoopgestoken. Flavius Sabinus, die ongewapend is en geen aanstalten maakt tot vluchten, omsingelen ze, evenals consul Quintius Atticus. … De rest ontglipte op allerlei manieren, sommigen in slavenplunje, anderen gedekt door trouw van beschermelingen, verborgen tussen bagage. Er waren er die het Vitelliaanse herkenningswacht woord opvingen, het dan zelf vroegen of gaven, brutaliteit diende hun tot schuilplaats.

Het zou niet goed aflopen met Sabinus en Atticus. Maar er was nog iemand die zich schuilhield op het Capitool.

Lees verder “Domitianus (6): Door Isis gered” →

De schade van ISIS

On door Jona LenderinginArcheologie, Cultuur, Geschiedenis, Islam, Midden-Oosten, Toerisme8 reacties
Door ISIS beschadigde inscriptie (Mar Behnam)

Zoals u weet oefende de zogenaamd Islamitische Staat ofwel ISIS ofwel Daesh recentelijk een schrikbewind uit in het noorden van Irak en het westen van Syrië. De terreur vormde een opvallend wreed en sadistisch hoofdstuk in de sowieso gewelddadige geschiedenis van deze regio. Het gebied heeft sinds de ondergang van het Ottomaanse Rijk rust noch duur gekend. Het zou voor de westerse media makkelijk zijn geweest de gebruikelijke oriëntalistische stereotypen van stal te halen, en dat gebeurde ook wel, maar dit keer was er ook iets anders. Er waren tevens berichten over de door ISIS georganiseerde plunderingen en verwoestingen van cultureel erfgoed. Toen ik Irak in oktober bezocht, waren die niet te missen.

Plundering

Eerst een kanttekening. Er zijn inderdaad plunderingen geweest en er zijn inderdaad antiquiteiten verkocht. Het was makkelijk. Er bestond immers al een door de autoriteiten gedoogd handelsnetwerk voor illegaal verworven oudheden. De westerse landen waren niet alleen grootafnemers, ze faciliteerden de zwarte handel ook met enerzijds een financiële structuur om belasting te ontwijken en geld wit te wassen en anderzijds academici die heling goedpraatten (meer).

Lees verder “De schade van ISIS” →

Irak kort (12): Mosul

On door Jona LenderinginCultuur, Geschiedenis, Islam, Midden-Oosten, Toerisme2 reacties
De minaret van de Noeri-moskee in Mosul, klaar voor de herbouw

Mosul, de grote stad in het noorden van Irak, is de laatste jaren vaak slecht in het nieuws geweest. Ook al wilde ik graag naar het er tegenover gelegen Nineveh, ik zag eerlijk gezegd nogal op tegen het bezoek aan de stad die door de zogenaamd Islamitische Staat zo is geterroriseerd. Dit is immers waar ISIS in de Noeri-moskee het kalifaat uitriep en waar datzelfde kalifaat ten einde kwam met het opblazen van diezelfde moskee. Een bezoek was toch een beetje a holiday in other people’s misery.

Ik had er niet bang voor hoeven zijn. De bruggen over de Tigris functioneren (voor zover ik kon zien: één noodbrug), de rioleringen en straatverlichting eveneens. Mijn vriendin had hier twee jaar geleden gewandeld door een verzameling doodstille ruïnes, nu was zeker twee derde van de huizen en winkels weer in gebruik. Het deed wat denken aan Gyumri, de in 1988 door een aardbeving verwoeste stad in Armenië.

Lees verder “Irak kort (12): Mosul” →

Vandalisme en plundering

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Midden-Oosten, Oud Egypte, Verbijstering10 reacties
De tetrapylon van Palmyra

Eigenlijk is het heel logisch dat als ik blog over Palmyra, zoals ik vanmorgen deed, ik reacties krijg over de plundering. Die heeft inderdaad nogal wat publiciteit gekregen en ik had moeten zien aankomen dat daarop zou worden gereageerd. Gek genoeg heb ik daar, toen ik vannacht mijn stukje typte, geen seconde aan gedacht. Mijn antwoord op een reactie op Faceboek groeide uit tot de lengte van een blogstukje en ik kan dat op deze plek weer uitbreiden met wat links. Een overzicht dus.

Syrië

De erfgoedschade in Syrië is vooral toegebracht door het regime. De zogenaamd Islamitische Staat heeft zich beperkt tot acties die eerder mediageniek waren dan schadelijk. Ik wil ze daarmee – dit schrijf ik met nadruk – niet bagatelliseren want de schade is reëel, maar het waren toch vooral de personeelsadvertenties van een terreurgroep en de westerse media hebben de taak van megafoon goed op zich genomen. Het beschadigen van oudheden was voor IS echter geen echt doel. Als dat zo zou zijn geweest, had het Resafa kunnen plunderen, maar het liet die stad ongemoeid.

Lees verder “Vandalisme en plundering” →

Nergal en de NASA

On door Jona LenderinginArcheologie, Assyrië, Geschiedenis, Hellenisme, Midden-Oosten, Museumstuk, Religie6 reacties
Reliëf van de god Nergal uit Hatra (vermoedelijk vernietigd in het museum van Mosul)

Misschien verwacht u na mijn eerdere schrijfsels dat het bovenstaande reliëf uit Nineveh komt. En u heeft wel een beetje gelijk, want dit reliëfje was ooit te zien in het museum in de Noord-Iraakse stad Mosul, de hedendaagse voortzetting van de antieke hoofdstad van Assyrië. De foto is gemaakt door Diane Siebrandt, een van de drie Amerikaanse fotografen die enkele jaren geleden het Noord-Iraakse erfgoed vastlegden. Ik blogde al eens over hen.

Het reliëfje komt echter niet uit Nineveh maar uit Hatra, een van de best-bewaarde steden uit de Parthische tijd, dus zeg maar de twee eeuwen voor en de twee eeuwen na het begin van onze jaartelling. (De kleding is evident Iraans.) U kunt het kunstvoorwerp vrijwel zeker nooit meer zien, want de zogenaamd Islamitische Staat heeft het museum van Mosul kapot gemaakt en maakte daar duivelse filmpjes van die makkelijk op de sociale media werden gedeeld – filmpjes die niet alleen de vernietiging van het erfgoed documenteerden maar de terecht verontwaardigde, cultuurminnende verspreiders de rol gaven van propagandisten van de islamitische onheilstaat.

Lees verder “Nergal en de NASA” →

Bibliothecarissen in Mosul

On door Jona LenderinginMidden-Oosten, Politiek5 reacties
De bibliotheek van het Mosul Cultural Museum in 2009 (foto UNESCO)

Twee berichten die vermoedelijk niets met elkaar te maken hebben. En misschien wel alles.

  • Bericht één: de Britse krant The Independent beschreef vorige maand hoe een anonieme bibliothecaris bezig is een nieuwe collectie voor de in 2014 door de zogenaamd Islamitische Staat vernietigde bibliotheek op te bouwen.
  • Bericht twee: arabist Gareth Browne meldt vandaag in een tweet dat Shaima Mowaffaq Daoud, een bibliothecaresse bij het museum van Mosul, met haar familie is gedood bij een raketaanval op het westelijk deel van Mosul.

Lees verder “Bibliothecarissen in Mosul” →