Categorie: Oude Griekenland

Overzicht van de geschiedenis en cultuur van oud Griekenland tot de Romeinse verovering.

Achilleus, Memnon, Paestum en de Samnieten

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Museumstuk, Oud Italië, Oude Griekenland2 reacties
Achilleus en Memnon (Rijksmuseum van Oudheden, Leiden)

Afgelopen dinsdag ben ik in Leiden wezen kijken naar de nieuwe expositie in het Rijksmuseum van Oudheden over Paestum. Het is een mooie expositie, heel rustig van opzet, die de hele geschiedenis van de oude havenstad behandelt: de fase van de Griekse kolonisatie, de klassieke periode waarin de bewoners de beroemde tempels bouwden, de tijd waarin de inheemse Lucaniërs de macht overnamen en de Romeinse tijd. De rode draad zijn de godinnen van de stad, maar ook andere onderwerpen komen aan de orde, zoals de vervaardiging van rozenparfum en de strijd tegen de Samnieten (een volk uit de Abruzzen, achter de Lucaniërs).

De dwingende reden waarom u moet gaan kijken is de verzameling grafschilderingen. De allerberoemdste, de Duiker, is er niet. Die schildering is beschermd Italiaans kunstbezit en mag Italië niet verlaten. Daaraan wijdt het museum een filmpje. De schilderingen die wel in Leiden zijn, zijn echter adembenemend. Ik zal er nog weleens over bloggen. Voor het moment zeg ik alleen “gaat dat zien”, want een bezoek aan het museum in Paestum is niet voor iedereen weggelegd.noot Met de internationale trein is het overstappen in Brussel en Parijs voordat je in Milaan bent; daarvandaan de lokale treinen via Rome en Napels naar Paestum; en voor het laatste stuk is er een bus. Het is nogal een Keulse reis om in Paestum te komen, dus ga liever naar Leiden nu Paestum naar ons is gekomen.

Lees verder “Achilleus, Memnon, Paestum en de Samnieten” →

Aristofanes

On door Jona LenderinginKlassieken, Literatuur, Oude Griekenland4 reacties
Aristofanes (Kunsthistorisch Museum, Boedapest)

Een tijdje geleden blogde ik over Menandros, de Griekse blijspeldichter. Hij beïnvloedde de Romeinse komedie en daardoor, indirect, ook het toneel van de Renaissance. Iets preciezer gezegd: het Renaissancetoneel zette een middeleeuwse traditie voort maar daarbinnen volgden de auteurs klassieke voorbeelden. Zo ontstond toneel dat voor ons herkenbaar is. Als een hedendaags toneelgezelschap Menandros zou spelen, zouden wij het kunnen begrijpen.

Dat valt niet te zeggen van de andere komedieschrijver waarover we zijn geïnformeerd: de Athener Aristofanes (c.425-c.380 v.Chr.). Je kunt de vraag stellen of zijn toneelstukken wel komedies zijn, want een goed uitgewerkte plot is maar zelden aanwezig. Het begint altijd met een briljant plan (“laten we de god van de rijkdom genezen van zijn blindheid”, “ik ben de oorlog zat en sluit een privévrede”…), en dat plan leidt vervolgens tot een aantal tamelijk absurde scènes. Eind goed al goed, daarna; vaak is er een feestmaal. Muziek speelde een belangrijke rol in deze komedies, en bood misschien wat consistentie aan de opvoering. Maar we weten daar weinig van.

Lees verder “Aristofanes” →

De Griekse stad Thebe

On door Jona LenderinginHellenisme, Macedonië, Oude Griekenland2 reacties
Boiotisch beeldje van Europa op de stier (Allard Pierson-museum, Amsterdam)

Zeg Griekenland en mensen denken aan Athene en Sparta. De eerste associatie zal zelden Korinthe, Milete of Argos zijn, of Syracuse of Kyrene. Of Thebe. Terwijl die laatste stad heel belangrijk is geweest. Het misschien wel beste bewijs is dat de eigen sagen van Thebe niet alleen bewaard zijn, maar algemeen Grieks erfgoed zijn geworden. We kennen de verhalen over Dionysos, Oidipous, Antigone en de Zeven tegen Thebe bijvoorbeeld uit Atheense toneelstukken en afbeeldingen uit de hele Griekse wereld.

In de archaïsche tijd was Thebe dus een culturele trendsetter. De dichter Pindaros was een Thebaan en er waren filosofen. En Thebe was een machtige stad, die deelnam aan de kolonisatie en de omliggende steden organiseerde in de zogeheten Boiotische Bond.

Lees verder “De Griekse stad Thebe” →

Zeus en 2x Hera in Paestum

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Oud Italië, Oude Griekenland4 reacties
Tempel Hera II in Paestum; helemaal rechts Hera I.

Wie Paestum bezoekt, de stad waaraan het Rijksmuseum van Oudheden vanaf 25 april een expositie wijdt, zal vooral getroffen zijn door de tempels. Ze zijn erg goed bewaard. Voor generaties West-Europese reizigers waren dit de enige tempels die ze kenden in Griekse stijl. Dat wil zeggen dat de gebouwen van alle zijden toegankelijk waren. De andere tempels van de Provence en Italië waren van het Romeinse type: ze stonden op een podium en je kon ze van maar één kant betreden. Voor de Europeanen die de “Grand Tour” maakten, was Paestum zo ongeveer het verste punt dat ze bereikten.

In het zuiden van Paestum staan twee tempels naast elkaar. Er zijn geen inscripties die precies duidelijk maken wie er werden vereerd, maar de wijgeschenken in de omgeving suggereren dat het terrein was gewijd aan de godin Hera, de echtgenote van de oppergod Zeus. Archeologen noemen de twee heiligdommen weleens Hera I en Hera II, waarbij de naam van de godin verwijst naar het terrein waarop ze staan en niet naar de godin die er werd vereerd.

Lees verder “Zeus en 2x Hera in Paestum” →

Vijf misverstanden over de Oudheid

On door Jona LenderinginArcheologie, Assyrië, Babylonië, Factcheck, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Oud Egypte, Oude Griekenland, Oudheid, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek, Wetenschapscommunicatie15 reacties
De Oudheid biedt meer dan Grieks en Latijn (Louvre, Parijs)

Vandaag begint de Week van de Klassieken. U vindt het programma hier. Het thema is dit jaar de relatie tussen de antieke mens en zijn natuurlijke leefomgeving, en als u cynisch aanneemt dat “in de Oudheid dachten ze ook over natuur” weer eens een gemakzuchtig I.D.O.H.Z.O.-tje is, dan hebt u het mis. Lees nog even wat ecokritiek is en u herkent dat er een wetenschappelijke innovatie schuilt achter deze thematiek.

De klassieken doen ertoe, althans in potentie, en oudheidkunde is wél interessant. Voor degenen die het desondanks niet geloven willen, presenteer ik hier vijf smoezen om zich er niet in te hoeven verdiepen. Plus uitleg waarom dat drogredenen zijn. Dat ook.

1. Het is alleen maar Griekenland en Rome

De Oudheid is de periode waarin we, anders dan in de Prehistorie (waarvoor alleen de archeologie informatie levert), wél geschreven bronnen hebben, maar waarvoor we, anders dan voor de Middeleeuwen, onvoldoende bronnen hebben om te komen tot werkelijke geschiedvorsing. In jaartallen: het is de periode tussen pakweg 3000 v.Chr. en 650 of 800 na Chr. Geografisch bezien: de regio vanaf Iran en Centraal-Azië tot aan de Atlantische Kust.

Lees verder “Vijf misverstanden over de Oudheid” →

De mierenleeuw

On door Wim RaveninArabië, Bijbel, Christendom, Oude Griekenland3 reacties
Mierenleeuw (© Wikimedia Commons | Gebruiker Gilles San Martin)

In een Arabische tekst kwam ik het woord layth, tegen, een vrij normaal woord voor ‘leeuw”. Maar dat paste niet in de context, het ging eerder om zoiets als een spin. In het Syrisch, dat stond erbij, heette het aryā dedēbābē, de ‘vliegenleeuw’. En inderdaad, dat moest het zijn. Wij kennen het echter als mierenleeuw.

Mierenleeuw

In de Oudheid bestonden er vrij wat samengestelde dieren. Van de meeste horen we niet meer, maar de mierenleeuw is nog niet uitgestorven. Hij leeft voort als netvleugelig, nachtactief insect: Myrmeleon formicarius, uit de familie der mierenleeuwachtigen (Myrmeleontidae).

Lees verder “De mierenleeuw” →

RMO introduceert “Aroma Paestum”

On door Jona LenderinginOud Italië, Oude Griekenland6 reacties
Aroma Paestum (©DeepAI)

Rijksmuseum van Oudheden introduceert exclusief parfum vervaardigd op oud-Romeinse wijze

Leiden, Nederland – 31 maart 2024 – Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden lanceert vandaag zijn eigen exclusieve parfum, vervaardigd op oud-Romeinse wijze van de blaadjes van rozen uit Paestum. Dit unieke parfum, genaamd Aroma Paestum, brengt een vleugje van de rijke historie van het oude Rome naar de moderne wereld.

De blaadjes van rozen uit Paestum, een stad gelegen in het zuiden van Italië, worden al eeuwenlang gewaardeerd vanwege hun uitzonderlijke geur en kwaliteit. Door gebruik te maken van authentieke recepten en traditionele methoden, heeft het Rijksmuseum van Oudheden een exclusieve formule ontwikkeld die de essentie van het oud-Romeinse tijdperk weerspiegelt.

Lees verder “RMO introduceert “Aroma Paestum”” →

Met Abraham Kuyper naar Griekenland (2)

On door Hans OverduininGeschiedenis, Klassieken, Oud Egypte, Oude Griekenland, Toerisme2 reacties
Abraham Kuyper beschreef het Griekse landschap als voornaam (en in Delfi begrijp je waarom)

[Tweede deel van een artikel van Hans Overduin over de reis van Abraham Kuyper rond het Middellandse Zee-gebied. Het eerste deel was hier.]

Naar Griekenland

We schrijven inmiddels januari 1906. Hoewel Kuyper West-Anatolië had bezocht, stak hij van vanuit Smyrna niet direct over naar Athene. Hij nam een omweg via Egypte en Soedan (na eerst nog in Libanon, Syrië en Palestina te zijn geweest), waar hij met name de overblijfselen van de aloude Egyptische beschaving bezocht. Zijn reactie is opmerkelijk. Hoewel hij onder de indruk was van de ruïnes, bleven deze massieve resten volgens hem ver achter bij de overblijfselen van de klassiek Griekse beschaving.

Hier wordt de toon gezet van Kuypers mening over Griekenland. Vervolgens moest Noord-Afrika het ontgelden. Het sleutelwoord hierbij is “lelijkheid” (Kuyper hanteert zelf de term “affreus lelijk”) en dat sloeg zowel op het landschap als op zijn bewoners. Hij vergeleek de ongenuanceerde Maghreb met de fijne lijnen en de edele trekken van het Griekse landschap en zijn bewoners. Zo’n opmerking zou tegenwoordig ondenkbaar zijn en voor racistisch worden versleten, maar in die tijd was dit slechts een objectieve observatie.

Lees verder “Met Abraham Kuyper naar Griekenland (2)” →

Met Abraham Kuyper naar Griekenland (1)

On door Hans OverduininGeschiedenis, Islam, Oude Griekenland, Toerisme3 reacties
Abraham Kuyper

In 2015 zond de toenmalige omroep IKON een achtdelige documentaire uit getiteld “Om de oude wereldzee”. De tv-serie ging over de reis die Abraham Kuyper (1837-1920) in 1905 en 1906 maakte naar landen rondom de Middellandse Zee, die hij “de oude wereldzee” noemde. De presentator van de documentaire was George Harinck, hoogleraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en Kuyper-specialist.

Kuyper had in 1905 de verkiezingen verloren en zag nu ruimte voor deze reis. De aanleiding vormde het feit dat Kuyper zich zorgen maakte over de toenemende invloed van de islam in landen in deze regio (zoals het toenmalige Ottomaanse Rijk), over de machtsverschuivingen die dat met zich meebracht en over de betekenis daarvan voor Europa. Als een waar onderzoeksjournalist probeerde hij de islam van binnenuit te doorgronden. Zo bezocht hij onder meer een badhuis, voor die tijd tamelijk bijzonder.

Lees verder “Met Abraham Kuyper naar Griekenland (1)” →

Het Hefaisteion

On door Lauren van ZooneninArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland3 reacties
Het Hefaisteion in Athene

Hefaistos, de Griekse god van de smeedkunst, had een bijzondere band met de stad Athene. Net als de stadsgodin Athena. Beide hadden de mensheid ambachten en kunsten bijgebracht, beide werden vereerd in een gedeeld festival, de Chalkeia, en samen deelden ze een tempel. Die lag op een heuvel bij de Atheense agora, verkeert nog in uitstekende staat en heet Hefaisteion.

De bouw van het Hefaisteion

De constructie van het Hefaisteion behoort tot de stedelijke vernieuwing van Athene rond het midden van de eeuw. Begonnen in 449 v.Chr. werd de bouw een project van de lange adem: het dak lijkt tussen 421 en 415 te zijn gebouwd en pas daarna kon het heiligdom in gebruik worden genomen.

Lees verder “Het Hefaisteion” →