Nogmaals Pasen

Middeleeuwse afbeelding van een kruisiging (Keulen, St. Maria im Kapitol).

Mijn Sargassocolumn van afgelopen maandag ging over het onvermogen van de media om in onze seculiere tijd te berichten over een religieus feest als Pasen, zodat we worden getrakteerd op clichés, kitsch, voorspelbare berichten en kwakgeschiedenis. Ik heb er nogal wat reacties op gekregen en het is misschien goed wat extra uit te leggen.

Primo: waar gaat Pasen over? Het zijn eigenlijk drie kerkelijke feestdagen, namelijk Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszondag. Simpele medialogica bepaalt dat de tweede de meeste aandacht trekt: de fysieke vernietiging van een mens. Dat is een redelijk onsmakelijke aangelegenheid en als er drie-en-een-half mensen miljoen naar kijken, betekent dat mijns inziens vooral dat ze niet langer zien wat het is. Zoals ik schreef: het ontregelt blijkbaar niet meer, het schokt niet, het zet niet meer aan tot nadenken.

Dat laat onverlet dat het zinvol is stil te staan bij het lijden. We doen dat ook op 4 mei en er zijn nog wel meer van dat soort momenten. Sjiitische moslims herdenken met Ashura de dood van imam Huseyn. Mijn vermoeden is dat herdenkingen niet alleen elementair fatsoenlijk zijn maar ook appelleren aan een psychologische behoefte. Vrienden van me weten dat ik het altijd verschrikkelijk te kwaad krijg op militaire erevelden, dat ik sta te huilen als een kind en daarna ineens mijn eigen verdrietjes wat minder zwaar opneem. Het werkt louterend. Zonder ironie: ik zou iedereen met persoonlijke problemen adviseren eens naar een lekkere dodenherdenking te gaan.

Goede Vrijdag is zo het minst problematische van de drie Paasfeestdagen. Het minst religieuze ook. In feite denk je aan de onvermijdelijkheid van het lijden en aan het onontkoombare feit dat de dood het laatste woord heeft. Dit is nauwelijks verrassend te noemen en misschien is dat wel waarom The Passion en de Matthäus Passion, waarin Goede Vrijdag centraal staat, konden uitgroeien tot culturele evenementen. Het zou moeten schokken maar doet het niet langer.

De feitelijke schok komt, voor ons seculiere eenentwintigste-eeuwers, vermoedelijk op Paaszondag: de christelijke boodschap is namelijk dat het lijden en de dood niet het laatste woord hebben. Dat druist in tegen alle wereldlijke wijsheid. Het christendom bood – zo u wil: biedt – een Umwertung aller Werten. Dit optimisme vind ik, eerlijk gezegd, knap verontrustend omdat het een afwijzing vormt van dingen die ik denk zeker te weten. Paaszondag zou eigenlijk een hardere klap in je gezicht moeten zijn dan de afbeeldingen van een gekruisigde waarover in de commentaren op mijn stukje van gisteren werd gesproken.

Resteert Witte Donderdag, waarop het Laatste Avondmaal plaatsvond. Het enige wat we met historische zekerheid daarover kunnen zeggen is dát het heeft plaatsgevonden, maar als we de gebruikelijke authenticiteitscriteria toepassen, kunnen we alleen besluiten tot de historiciteit van Jezus’ woorden dat hij pas weer wijn zou drinken in Gods Koninkrijk. We hebben geen idee wat hij daarmee heeft bedoeld, al weten we wel wat dat Koninkrijk had moeten zijn: een wereld waarin de eersten de laatsten zouden zijn en de rijken zouden worden bestraft. Wie van deze Umwertung aller Werten niet schrikt, heeft het niet begrepen.

Wat ik maar zeggen wil: het Paasfeest is een afwijzing van deze wereld. Daarover kunnen de media bijna per definitie niet berichten en ik vermoed dat als gelovigen het oprecht vieren, ze zich realiseren dat ze een taak op zich hebben genomen die menselijkerwijs te zwaar is.

Deel dit:

9 gedachtes over “Nogmaals Pasen

  1. Jarko Aikens

    Dank voor de inspirerende exegese. De vraag blijft of het collectieve meelijden en het aanbidden van een charismatische tovenaar / goochelaar, met Pasen met nadruk aan een kruis, echt helpt. Het is jammer dat Montaigne niet is uitgegroeid tot universele stervensbegeleider.
    (Bij mooi weer) wandelen langs grafmonumenten, of het nu in Termessos, Edinburgh of Passendale is brengt heel wat in de bovenkamer te weeg. Maar bij de uitgang wint Reve het:

    Gij, die Koning zijt, dit en dat, wat niet al, ja ja, kom er eens om, Gij weet waarom het is, ik niet, Dat Koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat?

    1. Het antwoord dat ik Reve-herhalers geef is het antwoord aan iedereen die (een) god verantwoordelijk stellen voor het leed in deze wereld. Het is een variatie op wat Kennedy ooit zei: “vraag niet wat uw religie voor u kan doen, maar vraag wat u kunt doen voor uw religie”.
      Dat koninkrijk wordt pas wat als wij zelf de handen uit de mouwen steken in plaats van werkeloos blijven toezien en maar aan blijven (ver)wachten tot ‘het wat wordt’.

  2. Ik vind de zin:’ Zonder ironie: ik zou iedereen met persoonlijke problemen adviseren eens naar een lekkere dodenherdenking te gaan.’ nogal stuitend en ook een slecht advies.

  3. H,J,Vrielink

    Het schokt niet meer zeg je. Zoek maar eens op google naar crucifixion Jemen. en voeg dat plaatje er bij in plaats van een kruisbeeld… dan raken de mensen welllicht nog een keer wél geschokt. (al is de kans groot dat men dan weer over de Islam gaat zeiken, maar dat terzijde).

      1. Echt niet? Als symbool of als handeling? ik zag laatst weer eens een reconstructie ervan (tamelijk realistisch) en, denkend aan het einde van de Spartacus-opstand, vond ik dat tamelijk schokkend.

        1. Je bent de tweede die het zegt. Ik bedoelde: de media-weergaves van de kruisiging van Christus. Zelfs over “The Passion of the Christ”, waarin het in detail werd getoond, haalde ik mijn schouders op.

  4. Dirk

    Volwassenen die het verhaal al tot in den treure herlezen/gehoord/gezien hebben, zijn er inderdaad niet meer door geschokt. Dat betekent niet noodzakelijk dat het niet meer aan het denken zet. Zoiets lijkt me, zoals jouw ervaring op een dodenherdenking, nogal persoonsgebonden. Ik beleef Pasen nu anders dan vroeger en ik vermoed dat ik het in de komende jaren ook weer anders zal ervaren – mede dankzij “Israël verdeeld”, dat ik nu aan het lezen ben :-).
    Misschien heeft het te maken met het feit dat ik het behandel in de klas, elk jaar met een andere groep kinderen: voor velen onder hen is het niet of nauwelijks gekend.

Reacties zijn gesloten.