Afgelopen woensdag was de door Hermen Visser, Marc van Oostendorp, Marten van der Meulen en mijzelf georganiseerde bijeenkomst van wetenschapsbloggers. Als zoiets plaatsvindt in een van de gebouwen van de KNAW, heet het natuurlijk meteen symposium, zodat ik al nerveus was toen ik aankwam. Bovendien hadden de NS gewaarschuwd voor een horrorsnowcalypsemageddon des doods waardoor Amsterdam geheel zou zijn afgesloten van de wereld buiten de A10, waardoor er afzeggingen waren. Desondanks arriveerden een stuk of vijftig mensen – deels wetenschapsbloggers, deels bloggende wetenschappers, een enkele voorlichter en een enkele journalist – en dat was precies goed.
Waarom dat zulke leuke mensen waren, moet u hier maar lezen. Het verslag van Marten van der Meulen is daar, een stuk over engagement en wetenschapscommunicatie is er ook en met de hashtag #wetenschapsbloggers19 vindt u de Twitternotulen. Van de bijdragen van de niet-aanwezigen licht ik deze eruit.
***
Roy Meijer, die werkt bij de TU Delft, vertelde hoe de universitaire wereld blogs en andere sociale media gebruikt, waarna ikzelf nut en noodzaak van bloggen over methoden illustreerde. (De vaste lezers van deze blog kennen de MoM-stukjes, de proactieve stukjes en de toelichting.) Suze Zijlstra presenteerde bloggen als een manier om de maatschappelijke taak van de wetenschap uit te voeren. Na de pauze vertelde Sander Ruys van uitgeverij Maven hoe de informatie van een blog ook in andere media, in dit geval het klassieke boek, kon terechtkomen. Hermen Visser en Karin van den Boogaert demonstreerden aard en aanmaak van een podcast. (Dertig minuten is de ideale lengte, zei Karin, en ik dacht vol schrik aan de honderd minuten van de Indiana Jones-podcast.)
Maarten Keulemans hernam de intrigerende suggestie die een half jaar geleden de aanleiding was geweest om onze bijeenkomst te organiseren: NWO zou geaccrediteerde wetenschapsbloggers moeten helpen met geld. Ik heb al eerder uitgelegd waarom ik daarover aarzel. Ik zou bijvoorbeeld niet weten wie die accreditatie kan controleren. “We kunnen niet altijd Ionica Smeets vragen,” merkte iemand op. De Nederlandse wetenschap is niet klaar voor intensievere wetenschapscommunicatie.
Wat me meteen brengt bij een ander bezwaar: als Maartens CVB-fonds (“centen voor bloggers”) er eenmaal is, zal dit carrière-wetenschappers aantrekken die NWO naar de mond praten, perfect voldoen aan de criteria en al het geld binnenhalen. Het resultaat is dan eenheidsworst en de marginalisering van de broodnodige kritische stemmen.
Er is nog een ander bezwaar, dat ik woensdag heb genoemd in een andere context, namelijk de mismatch tussen enerzijds het hyperspecialisme dat noodzakelijk is voor een wetenschappelijke carrière en anderzijds het generalisme dat nodig is om de vragen van het publiek te beantwoorden. Ik haalde het voorbeeld aan dat ik op deze blog al eens behandelde: de classicus die vragen krijgt over het meisje van Yde en de archeoloog die, sprekend over veenlijken, zinvolle dingen over Tacitus’ Germania moet kunnen zeggen. Het publiek (h)erkent de academische hyperspecialismen niet, wat op zich niet erg zou zijn, ware het niet dat voorlichting alleen goed gaat als ze aansluit bij verwachtingen. Wetenschapscommunicatie die uitgaat van het specialisme dat een onderzoeker toevallig in huis heeft, is geen communicatie maar is het soort populariseren dat we hebben achtergelaten in de jaren tachtig. U leest er hier meer over: de hedendaagse wetenschapper is doorgaans te gespecialiseerd voor wetenschapscommunicatie.
Begrijp me overigens niet verkeerd: ik applaudisseer voor bloggende wetenschappers. Ze nemen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. (Ik ken trouwens ook niet-bloggende wetenschappers die dat doen, op weer andere manieren.) Mijn punt is dat als NWO iets wil doen, andere wegen geëigender zijn.
***
NWO zou bijvoorbeeld – en dit kwam woensdag een paar keer terloops langs – een juridisch kader kunnen helpen scheppen, eventueel in overleg met de VWN. Een blogger wil alleen maar zijn/haar enthousiasme delen, doet het zelden uit carrièreoverwegingen of winstbejag en is er niet op uit anderen te hinderen. Helaas ervaart niet iedereen dat zo en de enige vraagbaak is momenteel Charlotte Meindersma’s Wetboek voor bloggers. NWO zou een paraplu kunnen bieden aan mensen die niet zijn gedekt via een vaste aanstelling aan een wetenschappelijke instelling.
Daarnaast kan NWO – als aanloop naar Maartens CVB-fonds – stimuleren dat er aan de universiteiten meer mensen komen met de noodzakelijke expertise. Dat zal nog niet zo makkelijk zijn in een universitaire wereld die nauwelijks nog generalisten kent. Bedenk hierbij bovendien dat er allerlei vakterreinen bestaan waar nog geen stappen zijn gezet om slaapverwekkend brave adviezen als Tussen onderzoek en samenleving (2013, “Toon het wetenschappelijk proces”) handen en voeten te geven. Laat staan dat desinformatie proactief wordt bestreden, terwijl dat wel moet. Als een wetenschapssceptisch relletje er immers eenmaal is, is het te laat om uitleg te gaan geven en zal toelichting worden gewantrouwd: tandpasta, eenmaal uit de tube, laat zich niet terugduwen. Je moet verhinderen dat het verkeerd gaat. Bijvoorbeeld met proactief bloggen.
***
Als ik wist hoe we juridische steun kunnen verlenen en hoe we snel een grote groep generalisten vormen, werd ik lid van een politieke partij en kandideerde ik me als onderwijswoordvoerder in de Tweede Kamer. Voor het moment kan ik alleen de open deur intrappen dat er een cultuuromslag nodig is. Helaas wordt dat al sinds de jaren tachtig gezegd en klinkt die oproep inmiddels nogal belegen.
Met dit alles mag ik dan wat somber klinken, de bijeenkomst houdt me een ruime dag later nog steeds op de positiefst mogelijke manier bezig. Niet omdat ik geloof dat nu als bij toverslag de cultuuromslag binnen handbereik is gekomen, maar omdat het fijn was geestverwanten te ontmoeten, afspraken te maken, van elkaar te leren en te weten dat je niet de enige bent die op deze of gene moeilijkheid stuit. Op het gevaar af te klinken als de organisator die zijn eigen feestje prijst: het enthousiasme was hartverwarmend en ik denk dat bijeenkomsten als deze in een behoefte voorzien.
En hij is weer nerveus bij de KNAW. Met die verlegenheid van je kom je er nooit jongen.
Leuk verslag Jona! Ik had er graag bij geweest, heb ik een aankondiging van de VWN gemist? Of was dit een onderonsje? (en hoe kom ik dan bij ‘ons’? 😉 ).
Groet, Stephan
Je moet een aankondiging hebben gemist want ik had het geplaatst in de VWN-nieuwsgroep.
“NWO zou een paraplu kunnen bieden aan mensen die niet zijn gedekt via een vaste aanstelling aan een wetenschappelijke instelling.”
Je zou ipv lid te worden van een politieke partij flink bij het NWO kunnen gaan zeuren.
Dat hoeft niet want een meneer van NWO heeft de hele middag achterin het gezeten, naast mij.
‘Dat zal nog niet zo makkelijk zijn in een universitaire wereld die nauwelijks nog generalisten kent.’
Het lijkt me dat ‘cross over’ studies ontwikkelt en bevordert moeten worden (volgens mij gebeurt dat al 🤔), maar het duurt even voor die meisjes en jongens klaar zijn gestoomd.
‘Als ik wist hoe we juridische steun kunnen verlenen en hoe we snel een grote groep generalisten vormen, werd ik lid van een politieke partij en kandideerde ik me als onderwijswoordvoerder in de Tweede Kamer.’
Als onderwijswoordvoerder van een politieke partij heb je ook te maken met partijlijnen en moet je dingen zeggen, die je misschien helemaal niet wilt zeggen. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt…
Zou dat nou echt niet anders kunnen?
En ja, het was een hele leuke bijeenkomst, die zeker voor herhaling vatbaar is. Misschien de opstap voor een ‘denk tank’?
Ik denk dat die denktank er wel zal gaan komen. En fijn dat je er was.
Leuk hoor, die roep om generalisten, maar het is niet helemaal nieuw, want Herman Pleij en Van Oostrom klaagden hier in het verleden ook al over. Totdat er voor het schrijven van een boek Laat-Latijn vertaald moet worden, oorkondes ontcijferd moeten worden of gotisch schrift gelezen moet worden. Dan kloppen generalisten weer snel bij de (hyper)specialist aan voor hulp. Dat heb ik helaas vaak genoeg gezien in mijn omgeving.
We kunnen ook niet zonder (hyper)specialisten. De generalisten zijn echter nodig om de interdisciplinaire raakvlakken te zien en verbanden te leggen. De wereld is groter dan de academische eilanden…
Het is een vals dilemma, of je generalist bent of specialist. De een kan niet zonder de ander. Maar de universiteit leidt, ondanks het feit dat ze wetenschappers moet vormen, slechts één groep op.
Je zag een vergelijkbaar vals dilemma bij de discussies over de faculteit Geesteswetenschappen van de UvA. Daar werd steeds een valse tegenstelling aangebracht tussen studenten met een brede, maatschappelijk toepasbare master en smalle, wetenschappelijke masters. Alsof de samenleving iets anders dan wetenschappelijk gevormde studenten nodig zou hebben.