Om een of andere duistere reden heeft Jan van Aken, die toch zo’n beetje alle schelmen van de Middeleeuwen heeft beschreven, zich nog niet gewaagd aan Paulus Tagaris, de grootste bluffer uit de Byzantijnse geschiedenis. We hebben het over de tweede helft van de veertiende eeuw, toen het Byzantijnse Rijk vanuit het oosten door de Ottomaanse Turken en vanuit het noordwesten door de Serviërs in de tang werd genomen. Alsof dit nog niet genoeg was, trok van 1346 tot 1353 de Zwarte Dood door Europa, die Constantinopel hard trof. De samenleving wankelde en dat bood aan een avonturier alle ruimte.

Het eerste wat we horen van Paulus is dat hij zich, na een mislukt huwelijk en een verblijf als monnik in Palestina, aandiende in Constantinopel met in zijn bezit een icoon met geneeskrachtige eigenschappen, waar hij goed geld mee wist te verdienen. De patriarch durfde aanvankelijk niet tegen hem op te treden omdat Paulus lid was van de vooraanstaande Tagaris-familie, maar uiteindelijk overspeelde hij zijn hand en werd hij teruggestuurd naar Palestina.

Daar ontdekte hij hoe hij vooraanstaande mensen voor zich kon winnen: hij deed zich voor als prins uit de keizerlijke familie, de Palaiologoi, en vertelde eenieder vooral datgene wat ’ie wilde horen. Zijn eerste slachtoffer was de patriarch van Jeruzalem, die hem in 1364 wijdde tot diaken, hopend dat hij zo een goed contact zou krijgen met het keizerlijk hof. Het zouden de komende jaren altijd de lageren in rang zijn die Paulus doorzagen en zo liep het ook dit keer: toen de patriarch afwezig was, klaagde diens plaatsbekleder hem aan, waarop de nieuwbakken diaken zich uit de voeten maakte naar Antiochië.

Opnieuw won hij het oor van een patriarch, die hem in 1368 wijdde tot priester en benoemde tot administrator. Al snel verkocht Paulus bisschopszetels – meestal nadat hij zelf een bisschop had ontslagen – en als mensen klaagden, deed hij aangifte bij de Ottomaanse autoriteiten. Vanaf nu ging het snel. In 1370 wees hij zichzelf aan als patriarch van Jeruzalem en begon hij zijn eigen bisschoppen te wijden. Hij bracht een officieel bezoek aan Perzië, waar men niet beter wist of Paulus was de echte patriarch van Jeruzalem, en hij bemiddelde in een conflict tussen drie prinsen in Georgië, waar hij de troon toekende aan de hoogste bieder.

Althans, zo zou hij het later vertellen. Het probleem is dat hij in zijn levensbiecht meermalen een loopje neemt met de feiten, misschien omdat hij het leuk vond zichzelf nog bijzonderder te maken dan hij al was, misschien doordat zijn geheugen hem parten speelde. (Had ik eigenlijk al gezegd dat we te maken hebben met een personage dat verzonnen zou kunnen zijn door Jan van Aken?)

Gek genoeg had de patriarch van Antiochië weinig bezwaar tegen Paulus’ maskerade als patriarch van Jeruzalem. Hij wilde hem echter wel weg hebben en gaf de bisschop van Tyrus opdracht Paulus te wijden tot bisschop – een echte bisschop dit keer – van Taurezion. Die plaats kennen we verder niet, wat suggereert dat het een benoeming was in een uithoek, waar hij geen schade meer zou kunnen aanrichten. Op weg naar vergulde ballingschap werd Paulus echter gesommeerd naar Constantinopel, waar hij zich moest verantwoorden.

[Wordt vervolgd]