Ik heb het u al eerder verteld: mede dankzij de financiële ondersteuning die u, trouwe volgers van deze blog, hebt gegeven, heb ik deze zomer in Gemmenich een boek kunnen schrijven over Xerxes’ invasie van Griekenland. Het ligt dinsdag 3 december in de boekhandel maar de presentatie is een paar dagen eerder, op donderdag 28 november, in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, vanaf 15:00.
Ik probeer in het boek niet alleen aan te geven hoe de Perzische koning Xerxes in 480 v.Chr. probeerde de Grieken te onderwerpen, maar ook hoe weinig er eigenlijk over te weten valt. We weten niet waarom hij het probeerde, we weten niet wat zijn strijdplan was en we weten niet waarom hij uiteindelijk het offensief niet hernam.
Ik denk dat het belangrijk is deze onzekerheid te tonen omdat de allang weerlegde, negentiende-eeuwse overinterpretatie dat het voortbestaan van de Europese cultuur werd veiliggesteld in deze oorlog, onlangs een comeback heeft gemaakt. Misschien is het zinvol het verhaal van Xerxes’ veldtocht na te lopen, te wijzen op de voetangels en klemmen die langs de weg liggen, en de lezer zo een beeld te geven van de problemen waar een oudheidkundige tijdens zijn opleiding vertrouwd mee wordt gemaakt. De terugkeer van negentiende-eeuwse sjabloons was niet nodig geweest als in de voorlichting beter was aangegeven wat oudheidkundige disciplines zijn: wetenschappen.
Meer over het boek hier, meer over de reden waarom ik het schreef daar en bestellen kan met deze link.
Je hebt er dus een museumkaartje voor nodig? Ik zit er aan te denken om lid te worden, dat zou de kosten drukken. Daarnaast heb ik nog geen flauw idee of ik die dag tijd zal hebben. Kortom: misschien.
Nee, je hoeft geen kaartje te kopen, tenzij je het museum zelf nog in wilt.
Dat is dan een beetje onduidelijk.
De hal van het museum is vrij toegankelijk. Daar vinden zo’n beetje alle presentaties en lezingen plaats.
Nee, je kunt het museum gewoon binnen, er is geen kaartje nodig. Al is een bezoek aan de expositie natuurlijk wel superleuk.
Maar als je een museumjaarkaart hebt neem hem dan maar wel mee. Musea registreren graag museumjaarkaarten bij dit soort gelegenheden
“Ik probeer in het boek niet alleen aan te geven hoe de Perzische koning Xerxes in 480 v.Chr. probeerde de Grieken te onderwerpen, maar ook hoe weinig er eigenlijk over te weten valt.”
Is de vraag niet eerder: waarom probeerde Xerxes de Grieken te onderwerpen? Xerxes moet daar toch een reden voor gehad hebben? Ik heb toch wel de indruk dat de Grieken wisten tegen wat ze vochten.
Nee. We weten het werkelijk niet. De antieke bron (Herodotos) heeft een methodisch individualistische visie. Dat bevredigt ons niet. We kunnen speculeren over andere, diepere oorzaken en dat doe ik in mijn boek ook, maar speculeren blijft speculeren. In feite weten we het niet.
Evenmin kennen we Xerxes’ strijdplan. Wat oudheidkundigen denken te weten, is gebaseerd op wat feitelijk gebeurde en de aanname is dat wat feitelijk gebeurde ook de opzet was. Het lijkt me dat de redenatiefout geen toelichting behoeft.
Tot slot: we hebben werkelijk geen idee waarom Xerxes het in 479 niet opnieuw probeerde. De Perzische vloot werd ontbonden, zoveel is duidelijk, maar we weten niet waarom.
In de preface van Holland’s “Persian Fire” staat dat Xerxes zeker een despoot was, en dat de democratische Grieken hem daarvan ook beschuldigden. Dat Perzische despotisme verklaart ook de snelle groei van het Perzische imperium; wie zich onderwerpt overleeft, wie dwars ligt krijgt een probleem. Ik kan niet beoordelen hoe zeker deze interpretatie is, maar het klinkt in mijn oren wel plausibel.
Ik denk dat er interessantere lezingen zijn. Perzië was een “vroege staat” waarin het nieuwe koninklijke gezag zijn legitimatie moest opbouwen door de oude elites uit te kopen. De noodzaak tot interne consolidatie dwong tot externe expansie.
Dit kun je aannemelijk maken met vergelijkingen met identieke processen. Heb je meteen een steviger empirische basis en heb je geen waardeoordeel nodig (“despoot”).
Let in het boek van Holland ook op zijn verklaring voor Xerxes’ aftocht: hij bedenkt een Babylonische opstand. Er is geen enkele noot. Terecht, de enig bekende opstand was namelijk niet in 479 maar in 484. Kortom: hij verzint maar wat.
Het klopt niet helemaal dat Holland geen enkele noot geeft. Noot 72 uit het hoofdstuk Nemesis: ‘It is all too depressingly typical of the general murk of Near Eastern history in this period that the Revolt has also been dated to 482 BC.’ (p. 401). Een soort bekentenis?
We weten natuurlijk wel een hoop. Herodotos geeft honderden namen, we weten dat er grote oorlogen waren tussen Grieken in al hun variatie en het Perzische rijk, dat de strijd niet eindigde in een (ondubbelzinnige) verovering van ‘het Griekse vasteland’, ‘het Europese deel van Griekenland’, of hoe we het moeten noemen. De precieze motieven, die zijn moeilijk aan te tonen.
Het ‘verwijt’ dat Herodotos een ‘individualistische methodist’ was, kun je ook in brengen tegen Middeleeuwse geschiedschrijvers als een Jean Froissart.
“Dat Perzische despotisme verklaart ook de snelle groei van het Perzische imperium; wie zich onderwerpt overleeft, wie dwars ligt krijgt een probleem.”
Dat gold ook voor het Atheense imperium.
Toch heeft Europa zich heel anders ontwikkeld dan Azië. Vooral is in Europa een cultuur van strijddiscussie ontstaan: wat telt is de kracht van je argumentatie, niet van wie of wat je bent. En daar heeft de klassieke literatuur veel aan bijgedragen. De notie van persoonlijke vrijheid is ook typisch Europees.
Zie Bernd Roeck, “Der Morgen der Welt”.
In dit soort vergelijkingen staat doorgaans Bronstijd/IJzertijd-Azië tegenover Griekenland/Rome uit de eeuwen rond het begin van de jaartelling. We weten domweg niet wat tegelijk met Griekenland/Rome gebeurde in bijv. Irak omdat de daar geschreven Aramese teksten uit pakweg geen kopiisten vonden. Het is zoiets als middeleeuws Frankrijk vergelijken met negentiende-eeuws Duitsland en dan zeggen dat de Duitse cultuur beter was dan de Franse.
Maar potverdorie, plan dat nu toch eens op een donderdagnamiddag dat ik klasvrij ben. De week ervoor of de week erna, bijvoorbeeld.
Maar goed, ik zal dan op de Sint rekenen voor het boek. Nog even braaf zijn.