Mijn jaarlijkse stukje over Allerzielen is dit keer iets eerder omdat mijn moeder afgelopen week is overleden. U had al begrepen dat het de vrouw is die u hierboven ziet. Haar dood kwam niet als verrassing. Niet alleen was ze vierentachtig, maar we hadden enkele maanden de tijd gehad om eraan te wennen. In februari waren er namelijk al tekenen dat het niet goed ging en in mei kreeg ze een hersenbloeding. Ze herstelde daarvan goed. Dat ze een rollator had, was eerder voor alle zekerheid dan noodzakelijk.
Toch geloof ik – psychologie van de kouwe grond – dat ze door het verblijf in het ziekenhuis en het verpleeghuis een mentale kras heeft opgelopen. Ze was er alleen, er was een lockdown, ze mocht slechts één keer per dag contact hebben met iemand, en dat moest dan nog per tablet. Weliswaar keerde ze lichamelijk hersteld terug maar ik had de indruk dat er toch iets was geknapt. Uiteindelijk nam een longontsteking haar weg. Maandagmiddag viel ze in een slaap waaruit ze niet meer is ontwaakt. Kort daarvoor had ze haar oudste broer nog gesproken en toen het einde kwam stonden mijn van Curaçao overgekomen zus, mijn broer en ik aan het bed.
Ik weet niet of je zoiets “een goede dood” moet noemen en of je kunt zeggen “dat het haar goed deed” dat haar kinderen er waren. Ze heeft echter niet nodeloos geleden. De mensen van het ziekenhuis verzorgden haar, ze was in haar eigen Apeldoorn en ze was niet alleen. Zo kwam een – hoe zal ik het zeggen? – acceptabel einde aan een liefdevol leven.
Ik reisde deze week enkele keren van Amsterdam naar Apeldoorn. Iemand van de familie moest immers de bezoekers ontvangen in het Afscheidshuis waar ze lag opgebaard. Ik moest er dus op tijd zijn en dan neem ik altijd een trein te vroeg. (Vertel mij iets over het openbaar vervoer.) Desondanks ging het afgelopen week een keer goed verkeerd toen even voorbij Baarn de trein niet verder reed. Een tegemoetkomende trein stond ook stil. Gelukkig gebruiken de NS de nare uitdrukking “aanrijding met een persoon” niet langer, maar het was geen raadsel wat er aan de hand was. Het werd me anders wel duidelijk toen onze trein even later naast de andere trein werd gereden. Ongewild kon ik kijken in de tent die op het spoor was geplaatst.
Hoewel ik nu te laat was voor mijn verplichtingen, kon ik geen woede voelen. Ik had te doen met de machinist op de tegemoetkomende trein. En nog meer met de ongelukkige die hier een einde aan zijn leven had gemaakt.
Het was nogal een contrast met mijn moeder. Voor deze arme drommel was niet of onvoldoende of verkeerd gezorgd; hij of zij was eenzaam geweest; het einde was pijnlijk – maar blijkbaar minder erg dan leven. Ik was er de verdere dag kapot van en u mag aan het feit dat ik dit schrijf de conclusie verbinden dat ik er nog steeds mee in mijn maag zit.
Morgen is het Allerzielen, een van de christelijke feestdagen die een waarde vertegenwoordigen die zich laat vertalen naar een seculiere samenleving. Ik blog niet voor het eerst over Allerzielen, maar de boodschap is eigenlijk steeds dezelfde: in het licht van onze eindigheid moeten we een beetje lief zijn voor elkaar.
Beste Jona, dank voor deze bijzondere blog. Ik wens jou en je familie veel sterkte in deze tijd.
José
Van harte gecondoleerd, mijnheer Lendering,
Peter Verhaak
Hier valt eigenlijk niet op te reageren. Alleen gepast respect en stilte. En medeleven.
Mijn medeleven!
Wat een mooie foto van een lief gezicht. Nogmaals sterkte.
De goede woorden vinden om dit soort ervaring en verdriet te delen valt niet mee. Ik bewonder de distantie waarmee je er nu in slaagde zonder je gevoel te kort te doen. Mijn meeleven.
Innige deelneming (zoals we dat traditiegetrouw in Vlaanderen zeggen).
Veel sterkte Jona
Van harte gecondoleerd Jona. Sterkte ook de komende tijd.
Innige deelenming!
Prachtig. Alleen op te reageren omdat het zo dicht bij het overlijden en Allerzielen is.
Mooi gevoelig stukje. Je moeder mooi beschreven. Mijn sterkte en medeleven.
Zo’n mooi mens met zo’n lief open gezicht! Wat een jammer Jona. Geen woorden voor! Sterkte en veerkracht en mijn innige condeolance!
Mooie woorden. Mijn medeleven bij het overlijden van uw moeder.
Gecondoleerd Jona. Je moeder heeft een lieve uitstraling. Maar door het onfortuinlijke ongeluk bij de trein krijg je het gevoel dat het allemaal nog erger kan. Mijn vader is overigens precies op Allerzielen overleden, dit jaar 27 jaar geleden. Sterkte met het verlies. Het is toch een ouder die wegvalt …. Dat voelt toch ….. eh ….anders… (voor mij in elk geval)
Met mijn deelneming!
Er blijft niets meer over dan het hoofd te neigen
vol eerbied voor het nu lange zwijgen
en de vertederende herinnering
aan een moeder door haar kinderen
(vrij, naar Fil De Ridder)
Gecondoleerd, Jona. Veel sterkte voor jou en je familie.
Liefde houdt niet op waar het leven eindigt.
Mooi stuk, Jona. Gecondoleerd en sterkte
Gecondoleerd
<3
Gecondoleerd Jona, veel sterkte.
Mooi en gevoelig stukje. Gisteren was het 34 jaar geleden dat mijn moeder overleed. Het blijft moeilijk. Sterkte voor jou en je familie.
Gecondoleerd Jona, en sterkte met het gemis
Veel sterkte, Jona!
Tja. Het verschilt in niet veel van hoe mijn moeder overleed, ook alleen in het ziekenhuis, ook niet geheel onverwacht, maar gelukkig zonder lange lijdensweg. Gelukkig heb je familie om je heen!
Sterkte.🍂🌺🌺🌸🥀🌹
Gecondoleerd met het verlies van je moeder.
Dank voor je mijmering in deze blog.
Gecondoleerd en veel sterkte.
Gecondoleerd en sterkte Jona.
Gecondoleerd.
Sterkte voor jou en je naasten!
dag jona!
alle goeds in deze verdrietige dagen.
hans wellink
Gecondoleerd Jona.
Gecondoleerd en sterkte heer Lendering.
Gecondoleerd en veel sterkte!
Gecondoleerd met het overlijden van je moeder, Jona. Dat de mooie herinneringen aan haar jou en je broer en zus tot troost mogen zijn.
Je hebt een prachtige en gevoelige oproep geschreven naar aanleiding van twee bijzondere sterfgevallen die elkaar kruisten, een memento mori in de geest van Allerzielen.
Van harte gecondoleerd.
Verdriet zegt ons: zij is heen gegaan
Vreugde vertelt ons: zij is thuis gekomen
Condoleances en sterkte toegewenst.
Veel sterkte gewenst bij het beginnen te verwerken van dit grote verlies. Het zijn droevige dagen: gisteravond was hier de druk bezochte 1,5 meter condoleance en vanochtend was de (zeer besloten door Corona) crematie van Aukje. Een buurvrouw die altijd klaar stond voor anderen, vriendelijke barvrouw in het dorpshuis, een lieve moeke voor de voetbaljeugd. Echt zo’n mens waarvan je er in elk dorp niet genoeg kunt hebben. Altijd aktief en vrolijk en na een maand ziekte ineens weg. We zullen haar nog lang missen.