Wie Rome kent, kent de Albaanse Berg. Het is onmogelijk de dode vulkaan niet te zien. De Romeinen meenden dat de stichters van hun stad, Romulus en Remus, afkomstig waren uit een oudere stad op de berghellingen gelegen zou hebben. Daar was ook het heiligdom waar de Latijnse steden sinds mensenheugenis samen Jupiter vereerden. Een echte lieu de mémoire en eigenlijk een logische plek voor Domitianus om een buitenhuis te bouwen. Daarin was hij niet anders dan keizer Augustus, die zijn huis had gebouwd op de Palatijn, waar Romulus Rome had gesticht en al diverse belangrijke tempels stonden.

Keizerlijke villa

De Via Appia liep ruwweg langs Domitianus’ nieuwe villa, dus hij kon in enkele uren terug zijn in de stad, die hij in de verte zag liggen. Tegelijk was de Albaanse Berg ver genoeg om te vluchten voor het kabaal en de stank van de stad en haar honderdduizenden bewoners. Opnieuw niets vreemds. Zijn voorganger Tiberius had een buitenverblijf op Capri, Nero verkoos Antium, Hadrianus bouwde een parkachtig huis bij Tivoli. Elke Romeinse senator bezat wel een paar landhuizen, dus waarom de keizer niet?

Nou ja, het was natuurlijk een keizerlijke villa, dus er waren ook wat ongebruikelijke activiteiten, zoals sportwedstrijden en wedstrijden in de schone kunsten. Suetonius schrijft:

Ook vierde hij op zijn Albaanse buitenverblijf ieder jaar de Quinquatria voor Minerva, waarvoor hij een priestercollege had ingesteld. Daaruit werden door loting mensen aangewezen die de leiding kregen en dan prachtige beestenjachten hielden en toneelvoorstellingen en wedstrijden in retorica en poëzie. (Uit: Wreed en pervers, door Olivier Hekster en Vincent Hunink)

Het terrein van Albanum Domitiani, zoals de villa heette, is nog altijd in gebruik als buitenhuis. Tegenwoordig resideert hier de paus. Om die reden is Domitianus’ buitenverblijf slecht bekend, althans aan mij. Maar er is natuurlijk wel onderzoek gedaan. Het PALMA-boek dat hoort bij de door de lockdown verborgen expositie in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, bevat een overzichtshoofdstuk. Op de tentoonstelling zelf is bovenstaand reliëf te zien: de uil van Domitianus’ favoriete godin Minerva.

Ik vind het reliëf, om eerlijk te zijn, niet heel mooi. Maar ik ben blij dat het museum het toont en iets vertelt over zulke buitenhuizen. Het is iets waar je zelden over hoort en dat interessant is.

Helaas

Toen ik het bovenstaande eind december schreef, dacht ik dat vandaag de musea zouden heropenen. De huidige minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (dezelfde die de affaire-Stapel bagatelliseerde, weet u nog?) kon ermee akkoord gaan dat sportscholen wél heropenen en musea niet, hoewel je niet kunt volhouden dat musea gevaarlijker zijn dan sportscholen. Een OCW-minister in bezit van een ruggengraat zou, toen zijn collega-ministers de volgende dolk plaatsten in de rug van de culturele sector, zijn afgetreden.

De musea hebben uw steun nodig. Ik rond vandaag niet af met mijn standaard-opmerking over de catalogus, maar met een verwijzing naar deze petitie. Die negeert helaas dat musea er niet alleen zijn voor kunst; de betere gaan over kennis. Maar teken toch maar.

PS

Vanmorgen ging de blog online rond mijn nieuwe boek Hannibal in de Alpen. De blog is hier. Het boek bestelt u daar. De presentatie kunt u online meemaken via de website van het Rijksmuseum van Oudheden. Want online-dingen, die kunnen dus weer wel vanuit het helaas gesloten museum.