Tag: Domitianus

Domitianus

Gladiatrices en dwergen

On door Svenja Fabian-GrosserinRomeinse Keizerrijk1 reactie
Gladiatrices op een reliëf uit Halikarnassos (British Museum, Londen)

[Bijna iedereen heeft wel een idee van wat gladiatoren waren: Romeinse strijders die in arena’s als het Colosseum vochten om de bevolking te vermaken. Die kennis is meestal opgedaan in stripboeken als Asterix, Hollywoodfilms of tv-series. Daardoor zingen veel misvattingen rond over gladiatoren. Svenja Grosser-Fabian behandelt zes van die misverstanden. Het eerste stukje was hier.]

Gladiatrices en dwergen

Het staat vast dat er vrouwelijke gladiatoren zijn geweest, want we hebben daarvoor genoeg literair en archeologisch bewijs. Een punt van discussie is echter of de gladiatrices vochten met blote borsten om zo het mannelijke publiek te prikkelen, zoals de geleerde Kathleen Coleman oppert, of dat zij vochten met een strophium (borstband), vergelijkbaar met die van de zogenaamde “bikinimeisjes” op het beroemde mozaïek uit Piazza Armerina.

Lees verder “Gladiatrices en dwergen” →

Het voorhangsel in de tempel

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom15 reacties
Een cherub uit Tell Halaf (Louvre, Parijs)

In mijn zondagse reeks over het Nieuwe Testament vandaag een bekende scène uit het Lijdensverhaal.

Jezus slaakte een luide kreet en blies de laatste adem uit. En het voorhangsel van de tempel scheurde van boven tot onder in tweeën. (15.37-38; NBV21)

De parallelpassage in Matteüs (27.51-53) voegt nog een aardbeving en de opstanding van de rechtvaardigen toe, terwijl Lukas een zonsverduistering vermeldt (23.44-45). Ik laat de natuurwonderen wat ze zijn; het gaat me om het voorhangsel. Uit Exodus 26 weten we dat het binnen de tabernakel – en, naar men aanneemt, binnen de tempel – hing en diende om het Heilige te scheiden van het Heilige der Heiligen. Het was gemaakt van karmozijnrode, blauw- en roodpurperen wol, voorzien van een patroon van cherubs. Dat zijn de traditionele, gevleugelde wachters van allerlei goddelijke zaken. Zie boven voor een voorbeeld.

Lees verder “Het voorhangsel in de tempel” →

Geliefd boek: De moordenaars van de keizer

On door Fried DeeleninLiteratuur, Romeinse Keizerrijk8 reacties

De klassiek taalkundige en docent Engelse literatuur Santiago Posteguillo (Valencia 1967) is een productief man. In 2006 publiceerde hij het eerste deel van wat een trilogie over Scipio Africanus zou worden. In 2011 volgde Los asesinos del emperador (de moordenaars van keizer Domitianus – in beide betekenissen van het woord), wat het begin werd van een trilogie over Trajanus. Tussendoor waren er nog wat studies over literatuur, en in 2018 volgde het eerste van twee romans over keizerin Julia Domna. Zijn eigen website gewaagt verder van meer dan zeventig wetenschappelijke publicaties, maar daar heb ik weinig van kunnen vinden.

In Spanje vliegen zijn historische romans de winkel uit, maar daarbuiten is hij te weinig bekend. Om onverklaarbare redenen worden er zelfs geen vertalingen gemeld.

Lees verder “Geliefd boek: De moordenaars van de keizer” →

Domitianus en de Openbaring van Johannes

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom, Romeinse Keizerrijk11 reacties
Domitianus (Musée Grand Curtius, Luik)

In zijn beroemde roman De kellner en de levenden laat Simon Vestdijk twaalf mensen aanwezig zijn bij iets dat verdraaid veel lijkt op het Laatste Oordeel. Het geestige is dat de verhoudingen zijn omgekeerd: de mensen moeten oordelen over de schepper. Het boek, dat ik u aanraad, wemelt van de verwijzingen naar de Openbaring van Johannes, het laatste boek van het Nieuwe Testament. Vestdijk is maar één van de vele auteurs die aan die tekst inspiratie ontleenden.

De Openbaring van Johannes heeft niet alleen gediend als inspiratie. Er gaat invloed van uit. De door Johannes van Patmos beschreven ideeën over een rampzalig einde der tijden hebben eeuwenlang structuur gegeven aan ons denken. Zonder de urgentie van de klimaatproblematiek te willen ontkennen: de wijze waarop ze wordt gepresenteerd, als een eindtijd die met het juiste gedrag valt te overleven, is gevormd door de Openbaring van Johannes.

Lees verder “Domitianus en de Openbaring van Johannes” →

Domitianus (39): Dood van een tiran

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk1 reactie
Domitianus met dolk

Toen de Romeinse auteur Tacitus in 98 terugblikte op het overlijden van zijn schoonvader, generaal Agricola, schreef hij het volgende:

Er is een diepe troost in zijn ontijdige dood: hij is ontkomen aan die laatste periode, waarin Domitianus de staat niet langer met tussenpozen en adempauzes verstikte, maar zogezegd in één lange wurggreep.

… Weldra waren het onze handen die Helvidius de gevangenis in voerden, waren wij het die getroffen werden door de aanblik van Mauricus en Rusticus, en waren wij het die het onschuldig bloed van Senecio over ons kregen. Nero wendde de ogen tenminste nog af en liet wel misdaden plegen maar keek er niet naar. Onder Domitianus was het moeten toezien en bekeken worden een belangrijk deel van de ellende.

Lees verder “Domitianus (39): Dood van een tiran” →

Domitianus (38): De blozende keizer

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk7 reacties
Domitianus (Museo Archeologico Nazionale, Napels)

In 94 leidde de Romeinse keizer Domitianus een rechtszaak tegen de Cappadocische filosoof Apollonios van Tyana. Gewoontegetrouw had de vorst vooraf een gesprek met de verdachte. De prefect van de keizerlijke garde, Casperius Aelianus, stuurde een bode naar de gevangenis om de verdachte instructies te geven. De Griekse auteur Filostratos weet wat die waren.

Je moet voorbereid zijn op de manier van spreken van de keizer en zijn stuurse blik. Hij klinkt bars, zelfs als hij vriendelijk praat, zijn blik wordt overschaduwd door zijn gefronste wenkbrauwen, zijn gezicht is gezwollen van woede, want dat is vooral de indruk die hij maakt. Van dat uiterlijk moet je niet schrikken. Dat hoort nu eenmaal bij zijn natuur en is altijd hetzelfde. (Leven van Apollonios 7.28; vert. Simone Mooij)

Lees verder “Domitianus (38): De blozende keizer” →

Oog op de Oudheid 2022

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Jodendom, Klassieken, Religie, Romeinse Keizerrijk, Wetenschap, Wetenschapscommunicatie2 reacties

Oog op de Oudheid is een jaarlijkse serie presentaties en discussies over de bestudering van de oudheid, georganiseerd door het Rijksmuseum van Oudheden. Want de wereld van de Romeinen, Grieken, Kelten, Egyptenaren, Joden en Mesopotamiërs is fascinerend, maar de bestudering daarvan is dat eveneens. Onder het motto ‘geen weetjes maar wetenschap’ hoort u vier avonden lang wat onderzoekers nu eigenlijk doen. In 2022 is Oog op de Oudheid gewijd aan het thema propaganda.

  • data: dinsdag 15, 22, 29 maart, dinsdag 5 april 2022
  • tijd: 20.00 – 21.30 uur (zaal open vanaf 19.30)
  • locatie: Tempelzaal, Rijksmuseum van Oudheden (vooraf aanmelden verplicht) of thuis via livestream
  • kosten: gratis
  • hashtag: #OodO22

Elke avond begint om 20.00 uur, wordt ingeleid door en sluit af met een korte discussie onder leiding van presentator Richard Kroes. Om 21.30 uur is de sluiting.

Lees verder “Oog op de Oudheid 2022” →

Domitianus (37): De Nasamonen

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Libië en Maghreb, Romeinse Keizerrijk1 reactie
Awjila

Awjila is vermoedelijk niet de eerste plek waaraan u denkt als het gaat over de Romeinse keizer Domitianus (r.81-96). De naam van de Libische oase valt in de expositie in het Rijksmuseum van Oudheden niet en ik geloof dat ik de naam ook niet ben tegengekomen in het PALMA-boek of de catalogus (die u hier en daar bestellen kunt). Toch is Awjila een interessante plek. Daarmee bedoel ik niet dat Abdallah ibn Sa’d, de eerste admiraal van een islamitische vloot, in de plaatselijke moskee ligt begraven, ruim 200 kilometer vanaf de dichtstbijzijnde zee. Hoewel dat, om eerlijk te zijn, mijn voornaamste herinnering is.

Nasamonen

Ter zake. Awjila was de oase waar de Nasamonen woonden. De Grieks-Romeinse geschiedschrijver Cassius Dio vertelt over hen:

Lees verder “Domitianus (37): De Nasamonen” →

Domitianus (36): Het zwarte diner

On door Jona LenderinginMusea, Romeinse Keizerrijk5 reacties
Museumopstelling “Het zwarte diner”

Ik vertelde al eens hoe keizer Titus zijn masker van gespeelde welwillendheid eens liet vallen en mensen de stuipen op het lijf joeg. Hij gaf ze zwaarden in handen, liet ze voelen hoe scherp ze waren, en merkte toen op dat de echte dreiging ergens anders vandaan zou komen. Zijn jongere broer Domitianus wist ook van wanten.

De onderstaande anekdote is van de Grieks-Romeinse geschiedschrijver Cassius Dio. Hij leefde ruim 130 jaar na de gebeurtenissen. In die tijd werden Domitianus de vreselijkste dingen in de schoenen geschoven, zoals de moord op zijn broer. Of het volgende verhaal waar is, of dat het een commentaar is op Dio’s tijdgenoot keizer Heliogabalus, we weten het niet. Het Rijksmuseum van Oudheden heeft in de expositie de anekdote gebruikt om het mooie zwarte luxe-aardewerk te tonen. Ik citeer het verhaal uit Wreed en pervers, het boekje waarin Olivier Hekster en Vincent Hunink de levensbeschrijvingen van Domitianus door zowel Cassius Dio als Suetonius presenteren.

Lees verder “Domitianus (36): Het zwarte diner” →

Domitianus (35): Dominus et deus

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Religie, Romeinse Keizerrijk10 reacties
Genius (Capitolijnse Musea, Rome)

Aan het einde van zijn leven had Alexander de Grote verklaard dat hij een god op aarde was. Sindsdien was verering vrij standaard bij de koningen van het Ptolemaïsche Egypte, waar men niet alleen op Alexander maar ook op een faraonische traditie teruggreep. Ook in het Seleukidische Rijk bestond een heersercultus. In het Romeinse Rijk lag het moeilijker. Men vereerde echter overleden, vergoddelijkte keizers en ook de genius (levenskracht, persoonlijke beschermgod) van de regerende vorst. Dat gebeurde op ’s keizers verjaardag en op de dag van zijn troonsbestijging.

Het beeld hierboven toont zo’n genius. Het komt uit de Capitolijnse Musea in Rome maar is nu op de expositie over keizer Domitianus in het RMO in Leiden. Domitianus had zich al eerder betoond als een nieuwe Meleager en liet, zoals gebruikelijk, zijn genius vereren.

Dominus et deus

Allemaal niets bijzonders, maar hij ging een stap verder. Bij zijn zelfpresentatie speelde niet een rol dat hij een zoon was van de vergoddelijkte Vespasianus (filius divi Vespasiani), hij wilde zelf worden aangesproken als god (deus). Volgens de Grieks-Romeinse geschiedschrijver Cassius Dio gaven slaafse onderdanen zoveel eerbewijzen aan Domitianus, dat de hele wereld, althans voor zover door de Romeinen beheerst, leek te zijn gevuld met portretbustes en standbeelden van goud en zilver. Domitianus

Lees verder “Domitianus (35): Dominus et deus” →