Oké, lieve mensen, hier is een puzzeltje. Vooral classici zullen er plezier aan beleven. In de buurt van de Romeinse stad Ebora Cerealis (het huidige Évora in Portugal) vond iemand de resten van een vrij lange (twintig regels!) Latijnse inscriptie. Zie de foto hierboven. Er moet meer materiaal zijn geweest.
Gegeven het feit dat Latijnse inscripties vrij stereotiep waren, moet het mogelijk zijn enkele ontbrekende delen te reconstrueren. Gegeven het feit dat het een lange tekst is, is echter even goed mogelijk dat een flink deel niet stereotiep is. Ik kom er niet echt uit. Of beter, ik kan er totaal geen chocola van maken en vraag me van sommige vormen zelfs af of het wel Latijn is.
| 1. PEDE SE
2. PELLO 3. A MO 4. D DOS 5. A TOD 6. OS OS 7. TIENS (?) 8. ..IVM (?) 9. PADRE 10. NOSC |
11. EHVA
12. AVE M 13. APELA 14. TENS 15. AODE 16. QVEM 17. AQVI 18. VIAND 19. OV PO 20. ..ST |
Er is teveel verloren om werkelijk de tekst te kunnen reconstrueren. Maar enkele woorden, dat zou misschien kunnen lukken. Voor ik de goede mensen van de EDCS ermee lastig val, wilde ik alles hebben beproefd. De eigenaar van de tuin waarin deze wonderlijke tekst is gevonden, zal van mij nog de goede raad krijgen ook het plaatselijke museum te verwittigen. Kortom, wie weet meer?
Eerste reactie
Een bevriende classicus trotseerde zijn griep en oppert in regel 5 todus (een vogeltje) en in regel 12 avem (nog een vogel). Regel 6 os kan verwijzen naar een bek. We zouden de eerste regel kunnen lezen als pede se, “met zijn pootje zich”. Dan zou dit een gedicht kunnen zijn. Aannemend dat de breedte van de inscriptie groter is dan de lengte, zitten we op 60-80 tekens, wat breed genoeg is.
Reactie (13 februari)
Per mail nog een reactie: het is vermoedelijk Portugees.
- PELLO AMOr DE DEOS: De R in de derde regel staat in superscript, en in de vierde regel is een ligatuur voor DE opgenomen. “Om de liefde Gods”.
- A TODOS OS FIEIS: aan alle gelovigen
- Aan het einde zijn PADRE NOS<s>O (“onze vader”) en een AVE M(aria) herkenbaar.
Portugees dus. Dat ik dacht dat het Latijn was, doet denken aan de mensen die zeggen dat “vero moda” verkeerd is zonder te bedenken dat het Esperanto is.
Wat een wonderlijke Q.
Ik denk dat ik dat vaker heb gezien. Ik vind het althans minder alarmerend dan de spelling “padre”, die me eerder Spaans of Portugees dan Latijn lijkt. Aan het einde “aquis” is dan weer heel voorspelbaar. Wie weet ziet iemand meer.
De letters TOD lijken me ook vreemd in het Latijn aan het begin van een woord… of het zou van een (niet-Latijnse) eigennaam moeten zijn. Ook de combinatie AODE en de eindletters OV lijken me raar in het Latijn. Ik kan er niets van maken. Als ik moet gokken, zou ik zeggen dat het geen Latijn is.
Het enige wat ik kan bedenken is dat het lokale spellingen zijn.
“A todos” betekent in het (moderne) Spaans/Portugees iets als “aan iedereen” meen ik. Sommige van die klankveranderingen gaan al heel lang terug. Zou je het m.a.w. als een lokale spelling van bv. totus kunnen zien?
Een soort van pre/proto/oer-Portugees?
Ik ben niet genoeg thuis in de Iberische materie om daar uitspraken over te doen, maar lokaal (laat?) Vulgair Latijn of zoals we het een paar eeuwen later noemen Galicisch-Portugees lijken me in ieder geval niet onlogisch om in overweging te nemen om te zien of het dan beter past. Vaak gaat het dan om wat eigenlijk spelfouten zijn, veroorzaakt door de lokale uitspraak.
Het lijkt Portugees te zijn, zie de reactie die ik inmiddels onder het stukje heb toegevoegd.
Wat een leuke puzzel! Jammer dat we nog maar zo weinig weten over de context en de datering van deze inscriptie.
Ik weet niet veel van Latijnse epigrafie, maar zou de vreemde D in regel 1 (een D waar nog een dwarsstreepje in lijkt te staan) een manier zijn om DE te schrijven? Dan staat er dus PEDES. Dit zou ook in regel 4 een oplossing kunnen zijn voor D DOS. Ook hier lijkt in de tweede D een streepje te staan (of ik ben misleid door de foto). Dat zou dan D DEOS opleveren.
In regel 11: staat daar een streepje boven de VA? Dan zou het een afkorting kunnen zijn.
Ja, er lijkt een streepje boven VA te staan. Ik ken niet zo’n afkorting.
Zou het dan een vorm van HVMANVS kunnen zijn? Ik zou er de handboeken op moeten naslaan of dat kan, maar misschien weet een van de andere lezers dit.
Ik opper dat dit (oud) Portugees is. Zoals op de steen hierbij. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Capela_de_Nossa_Senhora_do_Carmo_(Merelim)_(5).jpg
Het ziet ernaar uit dat u gelijk hebt. Zie de reactie die vandaag per mail binnenkwam (ik plaatste die onder het stukje).