Meestal blog ik op zondag over het Nieuwe Testament. Dat stukje schrijf ik doorgaans op zaterdag, de dag waarop ik probeer te studeren. Ik heb nu echter, vroeger dan verwacht, de zetproef liggen van Oudheidkunde is een wetenschap (en dat mag je ook best eens uitleggen) en ik heb even andere prioriteiten. Dus u krijgt bovenstaande foto uit Zincirli in het zuiden van Turkije. U kunt de naam kennen want er was een groot kamp voor Syrische vluchtelingen.
Grafstèle
Zincirli is het antieke Sam’al, de hoofdstad van het Aramese IJzertijdstaatje Bit Gabbar, geregeerd door koningen die afstamden van de Hittiten die hier in de Bronstijd regeerden. Kortom: een gemengde cultuur. En daar is dus deze grafstèle gevonden, die ik onlangs fotografeerde in het Pergamonmuseum in Berlijn. (U heeft nog precies een maand voordat het tot 2037 sluit.)
Het plaatje zelf is simpel: we zien iemand die is overleden. Aan alle gemakken is gedacht: een comfortabele leunstoel, een kelk met drank, de aangename geur van een bloem, een dienaar die zorgt voor koelte. Op het tafeltjes staan een fruitschaal, twee kommetjes met liflafjes en een schaaltje met vis. De gevleugelde zonnegod ziet dat het goed is. Er is geen inscriptie, maar soortgelijke reliëfs vertellen dat de ziel van de overledene bezit kan nemen van zo’n stèle om grafoffers in ontvangst te nemen.
De datering: ergens rond 700 v.Chr. Een generatie na het reliëf van Bar-Rakeb waarover ik eerder schreef. In Assyrië werd Nineveh gesticht, in Egypte heersten de Nubiërs, in Griekenland maakten pottenbakkers keramiek in oriëntaliserende stijl, in Europa was de Hallstattcultuur en in Nederland regeerde de Vorst van Oss.
Gender
De vraag is: wie is dit? Dat het gaat om een overledene is duidelijk, want het reliëf is bij een graf gevonden. Het zal ongetwijfeld iemand met een hoge status zijn geweest, met nabestaanden die een beeldhouwer konden betalen. De opgravers hielden het op een vorstengraf, want de tombe lag bij de burcht.
Maar is het een man of een vrouw? Een koning of een koningin? We weten het niet. De sieraden duiden op een vrouw. De afgebeelde hoed wordt daarentegen vooral door mannen gedragen. Maar oosterse vorsten worden eigenlijk altijd afgebeeld met baarden en snorren. En eigenlijk zijn ze bijna altijd mannelijk.
Althans, dat denken we. Maar het zijn reliëfs als deze die ons doen aarzelen. Misschien was dit een koningin en hebben oudheidkundigen te snel aangenomen dat alleen mannen regeerden. Misschien was dit een koning en hebben we te snel gedacht dat mannen altijd een baard hadden. Misschien paste de afgebeelde persoon wel niet in een van de traditionele hokjes.
Bij wijze van parallel wijs ik op de Mesopotamische afbeeldingen van baardloze bedienden, waarvan vaak wordt beweerd dat het eunuchen zijn. Dat is problematisch omdat het betekent dat meer dan de helft van het koninklijk personeel zou zijn gecastreerd. Misschien is dat wel zo, maar het is wonderlijk.
Kortom: we weten het weer eens niet.
[Dit was het 445e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
Onderzoek uit 2019 op bronstijd- en ijzertijd graven in Italië suggereert dat je ook uit crematieresten nog met een zekere waarschijnlijkheid het geslacht kan afleiden.
De onderzoekers probeerden op basis van stukjes bot het geslacht te bepalen van personen waarvan men het op basis van grafgiften al meende te kennen:
“burials including a substantial number and/or quality of gender-specific shaped urns and/or grave goods (weapons and razors for men; spindle whorls, simple-arch or “leech” fibulas, faïence or glass beads for women), providing a strong indication of gender.”
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0209423
Geheel terzijde, maar het sluit aan op JonaL nadruk op DNA onderzoek. Een mooi voorbeeld van dat onderzoek in Zuid-Amerika en de Incas. https://www.sapiens.org/biology/inca-burials-diversity/
Dat is zeker interessant! Dat de Inka’s hele volkeren lieten verhuizen was al bekend, maar het is mooi dat het zo in detail kan worden vastgelegd.
En wat het beeld hierboven betreft, kan het niet een jongen zijn?
“Maar is het een ….. ?”
“Het zal ongetwijfeld iemand met een hoge status zijn geweest, met nabestaanden die een beeldhouwer konden betalen.”
???
Er is een gevleugelde uitdrukking in de archeologie dat de doden niet zichzelf begraven. Daar is weinig tegen in te brengen.
Maar het wordt vaak ook geinterpreteerd als dat de dode helemaal niet geregeld zou hebben.
Maar, het is niet moeilijk om tijdens het leven een graf te laten maken, volgens je eigen wensen; inclusief een selectie van grafgiften, zoals bijv. een stele. En, in een soort van testament, schriftelijk of mondeling, je nabestaanden voor je dood vertellen wat je wilt (of juist niet).
Dit is onderwerp van mijn onderzoek
Ik neig naar een (jonge?) man.
Online is er niets over te vinden, wel een stèle gezien met een duidelijke man als vorst.
Ik schrik wanneer ik over het internet goochel. De Vorst van Oss zou zich moeten omdraaien in zijn graf wetend wat er over is van zijn graf!
Wat gaan wij beroerd of rondom slecht om met ons archeologisch erfgoed!
Bezorgde groet,
Wat ik dan weer interessant vind is de zijwaartse lok voor de oren van de bediende. Zien we hier een voorganger van de pijes of is dit louter toeval?