Domitianus (30): Apotheose

De apotheose van Julia (Fitzwilliam Museum, Cambridge)

Het gebruik staat bekend als apotheose, vergoddelijking. Een Romeinse keizer met een natuurlijke opvolger – lees: een (geadopteerde) zoon – kreeg na zijn dood goddelijke eerbewijzen. Dit gebruik was na de dood van Caesar ontstaan en een Romeinse aanpassing van de hellenistische heersercultus. En die was op zijn beurt een aanpassing van de Egyptische verering van de koning, de god die de mensheid representeerde vis-à-vis de andere goden. Niet voor elke keizer was een apotheose weggelegd. Als een keizer moest wijken na een staatsgreep – lees: vermoord was – zou de Senaat de nagedachtenis officieel vervloeken. Dat heette een damnatio memoriae en zou het lot zijn van de in Leiden met een tentoonstelling herdachte keizer Domitianus (r.81-96).

Keizerinnen, prinsen en prinsessen konden ook weleens een vergoddelijking tegemoet zien. Het gebeurde met Flavia Julia. Nadat ze in de Tempel van de Familie Flavius (de familienaam van de dynastie) was bijgezet, kreeg ze eerbewijzen als Diva Julia Augusta. De munt hierboven voegt aan die titel toe dat ze de dochter was van de Divus Titus. Normaalgesproken ligt deze sestertius in het Fitzwilliam-museum in Cambridge, maar nu is hij op de Leidse expositie.

Lees verder “Domitianus (30): Apotheose”

Domitianus (29): Flavia Julia

Julia

In 89 overleed Flavia Julia, ook wel aangeduid als Julia, dochter van Titus en erkend als keizerin (Augusta). Volgens een oude traditie was ze geboren op de dag dat haar vader Jeruzalem innam. Het kan natuurlijk waar zijn, maar het is in de antieke letteren niet ongebruikelijk geboortes te presenteren als gelijktijdig met bekende gebeurtenissen. Olympias baarde Alexander in de nacht waarop de Artemistempel van Efese afbrandde. Van die dingen.

Flavia Julia trouwde met Sabinus, consul in 82. Er gingen echter ook geruchten dat Julia, toen Domitianus zijn echtgenote Domitia Longina in 83 had verstoten, ’s keizers maîtresse was geweest. Dat zou neerkomen op overspel en incest. Het lijkt laster.

Lees verder “Domitianus (29): Flavia Julia”

Domitianus (19): Domitia Longina

Domitia Longina (British Museum, Londen)

In een eerder stukje haalde ik de harteloze woorden aan waarmee de Romeinse geschiedschrijver Tacitus het optreden van Domitianus typeerde: hij hield zich vooral met zijn prinselijke taken bezig in zoverre het overspel en ontucht betrof. Zijn geliefde heette Domitia Longina en was een dochter van generaal Corbulo. Ze scheidde al snel van haar echtgenoot Aelius Lamia om te trouwen met Domitianus. Die bekleedde inmiddels het ambt van consul.

Het machtsspel

Het is maar de vraag in hoeverre de relatie, zoals Tacitus insinueert, voortkwam uit wellust. In 70 was het geen uitgemaakte zaak dat Vespasianus een dynastie zou stichten. Hij was nog in Alexandrië en in het noorden heerste Sabinus. Hij is nu een voetnoot bij de Bataafse Opstand, maar dat perspectief ontbrak in 70. Een huwelijk tussen Domitianus en Domitia verzekerde Vespasianus van de steun van de machtige Domitii.

Lees verder “Domitianus (19): Domitia Longina”