Duitse soldaten

Duitse begraafplaats, Tobroek

Ik kreeg een verzoek deel te nemen aan een actie om geld in te zamelen voor het leggen van boeketten bloemen op alle graven in Europa die slechts vermelden “Ein Unbekannter Deutscher Soldat”. Voor zo’n actie valt best iets te zeggen. Ertegen ook.

Om te beginnen: de jonge mannen die in de Wehrmacht dienden, mochten in 1933 niet stemmen. Niet zij hebben Adolf Hitler aan de macht geholpen; ze namen de wapens op omdat hun ouders hun land hadden uitgeleverd aan de nazi’s. Dat maakt de soldaten niet tot willoze slachtoffers, maar nuanceert hun daderschap wel, en ik heb daarom op een van mijn websites aandacht besteed aan “goede Duitsers” in Amsterdam en Lochem. Als zo iemand sneuvelt zonder dat zijn identiteit bekend is, en er nooit familie naar het graf komt, is het niet zo’n gekke gedachte eens een bloemetje te leggen.

Lees verder “Duitse soldaten”

Graf te Tobroek

Het graf op de foto behoort aan een S.J. Hardingham. De Australische artillerist is op 25 september 1941 gesneuveld bij Tobroek. Ik zou nu willen schrijven “hij was twintig jaar oud”, maar dan zou ik dit stukje beginnen met drie staccato zinnen, zou het accent automatisch komen liggen op de laatste en kortste, en zou ik benadrukken dat de gesneuvelde in feite nog een jongen was. Een cliché.

Een cliché is ook de constatering dat wie schrijft over de dood, merkt dat woorden tekortschieten. Dat is echter niet erg. De ontoereikendheid van onze taal maakt grafschriften aangrijpend. Hier zijn er negen uit Tobroek:

Lees verder “Graf te Tobroek”